Αν περπατάτε σε κάποια γειτονιά της πόλης και ξαφνικά βρεθείτε μπροστά σε ένα μαύρο κιβώτιο δίχως προφανή χρησιμότητα, μην εκπλαγείτε. Δεν είναι πρωτοποριακός κάδος ανακύκλωσης, είναι το έργο του εικαστικού καλλιτέχνη Γιώργου Χατζημιχάλη με τίτλο «Η Πείνα στην Αθήνα τον Χειμώνα του 1941-1942», το οποίο θα τοποθετείται σε διαφορετικά σημεία της Αθήνας ως τις 15 Μαρτίου.
Το έργο εντάσσεται στο πλαίσιο του νέου εκθεσιακού προγραμματισμού του ΕΜΣΤ (Εθνικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης), ο οποίος περιλαμβάνει το πρόγραμμα «ΕΝΤΟΣ & ΕΚΤΟΣ»- μια σειρά από παρουσιάσεις νέων έργων ελλήνων και ξένων καλλιτεχνών, αφενός στο σχεδιαζόμενο project room του κτιρίου του Ωδείου Αθηνών (προσωρινής πλην όμως εντυπωσιακής στέγης του ΕΜΣΤ, ως την ολοκλήρωση του κτιρίου Φιξ) και αφετέρου σε δημόσιους χώρους της πόλης. Είναι το πρόγραμμα αυτό λοιπόν, ή μάλλον το «Εκτός» τμήμα του, που εγκαινίασε το νέο έργο του Γιώργου Χατζημιχάλη, ενός από τους πιο γνωστούς εκπροσώπους της σύγχρονης τέχνης στην Ελλάδα, ο οποίος μάλιστα εκπροσώπησε και τη χώρα μας στο ελληνικό περίπτερο στην 51η Μπιενάλε της Βενετίας.
Το έργο, σύμφωνα με την επιμελήτρια του ΕΜΣΤ Δάφνη Βιτάλη , «πραγματεύεται τον “σκληρό χειμώνα του ΄41-΄42”, όπως έχει δραματικά αποτυπωθεί στην ελληνική συλλογική μνήμη.Τον χειμώνα του 1941-1942 έχασαν τη ζωή τους χιλιάδες άνθρωποι από τον λιμό και το ψύχος στην Αθήνα. Ολόκληρη την περίοδο της Κατοχής,1941-1944,υπολογίζεται ότι πέθαναν από ασιτία 300.000 άνθρωποι σε ολόκληρη την Ελλάδα.Σκοπός του καλλιτέχνη είναι να επικαιροποιήσει το δραματικό αυτό ιστορικό γεγονός και να ενεργοποιήσει τις μνήμες, φέρνοντας σε επαφή τους Αθηναίους με την πρόσφατη ιστορία της πόλης. Το βίντεο του καλλιτέχνη θα παρουσιάζει φωτογραφικά ντοκουμέντα και μαγνητοσκοπημένο αρχειακό υλικό από τα αρχεία του διεθνούς Ερυθρού Σταυρού στη Γενεύη, τα αρχεία της ΕΡΤ και το φωτογραφικό αρχείο του Μουσείου Μπενάκη,στα οποία ανέτρεξε ο καλλιτέχνης.Το βίντεο έχει έναν λεπτά κριτικό χαρακτήρα και θα προβάλλεται από μια τηλεόραση τοποθετημένη μέσα σε ένα container,από το παράθυρο του οποίου οι περαστικοί θα μπορούν να το παρακολουθούν.Το έργο θα περιοδεύσει και θα σταθμεύσει σε οκτώ διαφορετικά σημεία της Αθήνας,όπου και θα παραμένει για μία εβδομάδα στο καθένα, λειτουργώντας ως ένα “κινούμενο μουσείο”».
Ηκίνηση αυτή του ΕΜΣΤ εντάσσεται σε μια διεθνή τάση τέτοιων «παρεμβατικών» έργων στον δημόσιο χώρο, όπου η υπόθεση εργασίας θέλει το κοινό να συναντά τα αναπάντεχα αντικείμενα και να συνδέεται με αυτά πέραν του «αποστειρωμένου» εκθεσιακού χώρου. Επιπλέον, ο Γιώργος Χατζημιχάλης είναι ένας από τους αγαπημένους καλλιτέχνες του ΕΜΣΤ, η διεύθυνση του οποίου προφανώς τον θεωρεί ανάμεσα στα καλύτερα που έχει να επιδείξει η σύγχρονη παραγωγή στη χώρα μας. Ωστόσο, ας αποφύγουμε τις σχεδόν αυτονόητες επισημάνσεις, όπως το ότι τέτοιες παρεμβάσεις θα έπρεπε να είναι «κερασάκια στην τούρτα» μιας στερεής συλλεκτικής και εκθεσιακής πολιτικής ή ότι η επιλογή τους θεωρείται ανεξάρτητη από το πολιτιστικό μάρκετινγκ μόνο από ανθρώπους που αποπειρώνται να εφεύρουν την πυρίτιδα και δεν διδάσκονται τίποτε από τις αποτυχίες του παρελθόντος. Ας αποφύγουμεακόμη και την πρόδηλη κριτική ότι η ευκολία της επίκλησης του Χειμώνα του ΄42 εν μέσω της τρέχουσας οικονομικής κρίσης δεν είναι παρά ένα εξόχως επιφανειακό σχόλιο, δίχως πειστική μορφική επεξεργασία ή αναστοχαστική πολυπλοκότητα. Και ας μείνουμε στο εξής: έστω και με πεισματική άρνηση της σημασίας του μάρκετινγκ, έστω και με εμμονικές επιλογές, έστω και με αφ΄ υψηλού στάση, το ΕΜΣΤ είναι δραστήριο και παρόν.Ας είμαστε ευχαριστημένοι. Πληροφορίες από το ΕΜΣΤ, τηλ. 210 9242.111, www.emst.gr. Ωρες λειτουργίας: καθημερινώς 8.00- 22.00.
Οι σταθμοί του μαύρου κιβωτίου
Για όποιον θέλει να κρίνει μόνος του το πώς αποπειράται το εθνικό μας μουσείο τη διάχυση της σύγχρονης τέχνης στον δημόσιο χώρο και στον κοινωνικό ιστό, έχοντας ήδη, τις προηγούμενες εβδομάδες, επισκεφθεί τον πεζόδρομο της Βουκουρεστίου, την οδό Ερμού και την πλατεία Αμερικής, το έργο θα σταθμεύσει από εδώ και στο εξής στους Αμπελοκήπους στη διασταύρωση της λεωφόρου Αλεξάνδρας με τη λεωφόρο Κηφισιάς (9-15 Φεβρουαρίου), στο άγαλμα του Κολοκοτρώνη στην πλατεία Κολοκοτρώνη, μπροστά από το Εθνικό Ιστορικό Μουσείο (16-22 Φεβρουαρίου), στο Θησείο κοντά στην έξοδο του μετρό (23 Φεβρουαρίου- 1 Μαρτίου), στην πλατεία Αναγεννήσεως στην Καισαριανή (2-8 Μαρτίου) και στο Ωδείο Αθηνών στον προαύλιο χώρο των νέων προσωρινών εγκαταστάσεων του ΕΜΣΤ (9-15 Μαρτίου). Τέλος, οι διοργανωτές έχουν ανακοινώσει ότι το όλο εγχείρημα θα ολοκληρωθεί με μια ημερίδα με τίτλο «Μνήμη και Ιστορία» και με έναν κατάλογο που θα εκδοθεί με κείμενα και φωτογραφικό υλικό από όλη τη δράση.
