Ερωτοτροπία με το κενό

Χάρης Βλαβιανός
Αυτοπροσωπογραφία του λευκού. Ποιήματα, στιγμιότυπα, μεταγραφές

Με τι υλικά φτιάχνεται η ποίηση στον καιρό μας; Τι ακριβώς μεταφέρει ο καλλιτέχνης στο εργαστήριό του και με ποιον τρόπο πασχίζει να του δώσει σχήμα; Τι ρόλο παίζουν το συναίσθημα και η εμπειρία στην ποιητική γλώσσα και πώς ξεπηδούν και αποτυπώνονται στα τεχνάσματά της; Κι ακόμα, πώς επικοινωνεί η ποίηση με τις άλλες τέχνες, τι προσφέρει στο ιδίωμά τους και τι αντλεί από αυτές για να ενισχύσει το δικό της; Και πόση πάλι είναι τάχα η διάρκεια της ποίησης μέσα στον χρόνο, κατά πόσο μπορεί να περάσει αλώβητη από τον έναν αιώνα στον άλλο, καθώς και με ποια αποθέματα και εφόδια; Και επίσης τι έχει να πει στον αναγνώστη της, νεότερο ή παλαιότερο; Του μιλάει για τον έρωτα, τον κατηχεί στα μυστικά της ομορφιάς, τον ανακουφίζει από τον φόβο του επικείμενου τέλους; Και είναι δυνατόν σήμερα, όταν τα πάντα έχουν γκρεμιστεί αλλά και ανοικοδομηθεί (για να ριχτούν εν συνεχεία ξανά και ξανά, σ’ έναν ατέρμονο κύκλο, από το βάθρο τους), να απολαύσουμε όντως την ποίηση, να ανακαλύψουμε εξυπαρχής την αισθητική αγωγή και τη συγκινησιακή της δύναμη; Αυτά είναι τα ερωτήματα που επανέρχονται με επιμονή (από συλλογή σε συλλογή, από ποίημα σε ποίημα και από στίχο σε στίχο) στην τριανταπεντάχρονη ποιητική διαδρομή του Χάρη Βλαβιανού. Ερωτήματα που προκύπτουν εκ νέου στο καινούργιο βιβλίο του όπου συναντιούνται τρεις διαφορετικοί λόγοι: ο λόγος του ποιητή, ο λόγος του μεταφραστή (με μεταφράσεις ποιητών όπως ο Πάουντ, ο Οντεν, ο Ασμπερι, ο Χίνι ή ο Χιουζ) και ο λόγος του πεζογράφου (με σύντομες, σχεδόν τηλεγραφικές ιστορίες που κινούνται ανάμεσα στον αφορισμό και το λογοτεχνικό ή ιστορικό και φιλοσοφικό ανέκδοτο).

Ο Βλαβιανός μπορεί να συνεχίζει στην Αυτοπροσωπογραφία του λευκού στον δρόμο τον οποίο χάραξε από νεανική ηλικία, αυτό όμως δεν σημαίνει πως ακολουθεί την πεπατημένη. Κάθε συνέχεια προϋποθέτει μια ρήξη ή ένα ρήγμα και το ρήγμα εν προκειμένω είναι η πιο έντονη (εντονότερη από οποιαδήποτε άλλη φορά) ερωτοτροπία με το κενό: το κενό του βίου και της τέχνης, το κενό του πένθους και του θανάτου, το κενό της μνήμης, το κενό ακόμα και της ίδιας της γραφής. Κι όλα αυτά χωρίς την παραμικρή διαστολή ή έξαρση, με ένα πεζολογικό και κατά τόπους δοκιμιακό (κάθε άλλο πάντως παρά αντιποιητικό) ύφος που συνταιριάζει τις εικόνες της καθημερινότητας και της τύρβης με την περιήγηση σε ένα αχανές πεδίο υψηλών καλλιτεχνικών έργων. Ο Βλαβιανός συνδυάζει εδώ τα πιο αντιθετικά μεταξύ τους στοιχεία: το βάρος με την ελαφρότητα, την ανάταση με τη μελαγχολία, την ανύψωση με τον καθοδικό κύκλο, την πύκνωση με το χάσμα, το κέρδος με την απώλεια, την ταυτοπροσωπία με την ετεροπροσωπία, την ετεροδιήγηση με την αυτοβιογραφία.

Δεν είναι σε ένα τέτοιο πλαίσιο τυχαίοι οι ποιητές που διαλέγει να μεταφράσει ο έλληνας ποιητής: εμβληματικοί εκπρόσωποι των περιπετειών που έζησε η ποίηση κατά τη διάρκεια του 20ού αιώνα (από τις υψιπετείς, ρηξικέλευθες αποβλέψεις του μοντερνισμού στον σκεπτικισμό της μεταμοντέρνας αυτοαναφορικότητας), οι ποιητές αυτοί τον επηρέασαν βαθιά στο ξεκίνημα και στα πρώτα του βιβλία. Με τη διαφορά πως σήμερα δεν αποτελούν πλέον επιρροές αλλά ζωτικούς συνομιλητές του: συνομιλητές τους οποίους δεξιώνεται αριστοτεχνικά με την ατομική φωνή της ωριμότητάς του.