Ποια είναι ακριβώς η σκέψη του γνωστού µαρξιστή πολιτικού διανοητή Holloway για τον σηµερινό καπιταλισµό, «τι σηµαίνει να δηµιουργεί κάποιος ρωγµές στον καπιταλισµό;». Την απάντηση δίνει ο ίδιος ο Holloway όταν υποστηρίζει ότι «οι ρωγµές είναι µια προσπάθεια να καθοριστούν οι στιγµές και οι χώροι που αψηφούν τη λογική του συστήµατος, που γίνονται διάφορα πράγµατα γύρω µας σε χρόνους και τόπους όπου ο καπιταλισµός δεν χωράει». Σκοπός µας, µε άλλα λόγια, είναι να αψηφήσουµε την καπιταλιστική λογική, να κινηθούµε έξω και ενάντια σε αυτήν. Απαραίτητη προϋπόθεση για κάτι τέτοιο είναι να προσδιορίσουµε µε ακρίβεια τη φύση του καπιταλιστικού συστήµατος και άρα του κεφαλαίου.
Στη λογική του βιβλίου, ο καπιταλισµός δεν είναι µια ήδη τετελεσµένη πράξη σε ένα απόµακρο παρελθόν. Με άλλα λόγια, ο καπιταλισµός δεν δηµιουργήθηκε πριν από 150 ή 200 χρόνια, στην εποχή της πρώιµης συσσώρευσης, όπως συνηθίζουµε να λέµε. Κατά τον ίδιο τρόπο, σήµερα δεν συνεχίζουµε να ζούµε εντός ενός συστήµατος που τότε για πρώτη φορά δηµιουργήθηκε, ανίκανοι να βγούµε από αυτό, παρά µόνο όταν οι παραγωγικές δυνάµεις και οι σχέσεις παραγωγής δηµιουργήσουν τις κατάλληλες εκείνες συνθήκες για µια σοσιαλιστική επανάσταση. Αντίθετα, ο καπιταλισµός είναι κάτι που δηµιουργείται καθηµερινά, εδώ και τώρα, και µάλιστα από εµάς τους ίδιους, την εργατική τάξη που δέχεται να µισθώσει την εργασία της.
Εµείς οι ίδιοι δηµιουργούµε και συντηρούµε τον καπιταλισµό την κάθε ξεχωριστή στιγµή που υποτάσσουµε τη δηµιουργική µας δραστηριότητα στη λογική του «Ο χρόνος είναι χρήµα», στη λογική δηλαδή του κοινωνικά απαραίτητου ή «αφηρηµένου» χρόνου, µέσα στον οποίο δεν δηµιουργούµε προϊόντα για να καλύψουµε τις στοιχειώδεις µας ανάγκες σε φαγητό, νερό, στέγη και άλλα, αλλά εµπορεύµατα µε σκοπό να τα ανταλλάξουµε σε µια ανταγωνιστική αγορά. Ο καπιταλισµός έτσι δεν είναι κάτι πέρα ή έξω από την εργατική τάξη. Είναι ο τρόπος που επιλέγουµε σήµερα να καλύψουµε τις στοιχειώδεις ανάγκες µας διαµεσολαβώντας ανάµεσα σε εµάς, τους άλλους ανθρώπους και τη γύρω φύση ένα σύνολο οικονοµικών κατηγοριών και κοινωνικών µορφών, όπως είναι ο µισθός, το κέρδος, ο τόκος, το χρήµα και ακόµη οι νόµοι, οι κοινωνικές τάξεις και το αντιπροσωπευτικό σύστηµα διακυβέρνησης. Μάλιστα, οι µορφές και κατηγορίες αυτές είναι τόσο άρρηκτα συνδεδεµένες µε την καθηµερινή µας εµπειρία και πρακτική ώστε να τις θεωρούµε απολύτως αυτονόητες και σαν από πάντα υπαρκτές. Για τον Holloway το να διαρρήξουµε τον καπιταλισµό σηµαίνει ακριβώς αυτό: να αναγνωρίσουµε και να αποδώσουµε δηλαδή στις κατηγορίες αυτές την πραγµατική τους φύση, αντιµετωπίζοντάς τες αποκλειστικά ως ανθρώπινα δηµιουργήµατα που αντί να µας ελέγχουν θα πρέπει να µας υπηρετούν. Με απλά λόγια, κάτι τέτοιο σηµαίνει ότι η αύξηση του ΑΕΠ µας αφορά πολύ λίγο έως καθόλου, αν προϋποθέτει την εξαθλίωση ενός σηµαντικά µεγάλου µέρους του πληθυσµού.
Από τα παραπάνω γίνεται σαφές ότι για τον Holloway κεφάλαιο και εργασία δεν αποτελούν κανενός είδους αντίθεση, εφόσον η εργασία µας είναι που παράγει κεφάλαιο. Με τον τρόπο αυτό, ο συγγραφέας αποδεικνύει ότι η ταξική πάλη δεν τίθεται αποκλειστικά στο πεδίο της πολιτικής σύγκρουσης και αντιπαράθεσης, όπως δηλαδή υποστήριξε η σοσιαλιστική σκέψη κατά τον 20ό αιώνα. Αν δηλαδή για τον παραδοσιακό µαρξισµό στόχος της ταξικής πάλης είναι η κατάληψη της εξουσίας και η «επιβολή» του σοσιαλισµού από µια πεφωτισµένη κοµµατική ηγεσία προς τις ευρείες µάζες, για τον Holloway η ταξική πάλη µπορεί να γίνει από τον κάθε έναν ο οποίος αρνείται να κινηθεί στη λογική της µεγιστοποίησης του κέρδους. Ταξική πάλη δεν κάνει µόνον εκείνος που πηγαίνει σε πορείες, καταλήψεις, ψηφίζει στις εκλογές ή δραστηριοποιείται στους κόλπους ενός πολιτικού κόµµατος µε απώτερο στόχο την κατάληψη της εξουσίας, αλλά καθένας που πηγαίνει κόντρα στις απαιτήσεις του κέρδους και προσπαθεί να ικανοποιήσει τις ανάγκες του έξω από τη δηµιουργία του κεφαλαίου και την ελαχιστοποίηση του χρόνου για την παραγωγή ενός προϊόντος.
Είναι ξεκάθαρο ότι στη λογική τού «Ρωγµές στον καπιταλισµό» η έννοια της επαναστατικής πράξης αποκτά ένα εντελώς καινούργιο περιεχόµενο. Τα παραδείγµατα του βιβλίου ως προς αυτό είναι πολλά και απολύτως προσβάσιµα, ακρι βώς επειδή αντλούνται από την καθηµερινή µας πρακτική. Ταξική πάλη κάνει η µητέρα που αρνείται να πάει µία µέρα στη δουλειά της για να αφιερώσει περισσότερο χρόνο στο παιδί της. Το ίδιο συµβαίνει µε τον εργαζόµενο ο οποίος καθυστερεί να πάει στη δουλειά του για να καλλιεργήσει τον µικρό του κήπο ή που φεύγει νωρίτερα τις Παρασκευές προκειµένου να κάνει τριήµερο µε τους φίλους του.
Η επικαιρότητα του βιβλίου είναι αδιαµφισβήτητα µεγάλη, ιδιαίτερα σε ό,τι αφορά τη χώρα µας και την κρίσιµη κοινωνικο-οικονοµική συγκυρία που τελευταία διάγουµε. ∆εν απευθύνεται απλώς σε εκείνους που ενδιαφέρονται να αναπτύξουν µια ευρεία γνώση πάνω στη φιλοσοφική ανάλυση της µαρξιστικής παράδοσης, αλλά σε όσους ενδιαφέρονται να µάθουν πώς και γιατί η οικονοµική κρίση και η υπέρβαση του καπιταλισµού δεν είναι δύο διαφορετικά πράγµατα, αλλά η δική µας αντίδραση στη λογική της µεγιστοποίησης του κέρδους και της εντατικοποίησης της εργασίας, σε ό,τι δηλαδή µας µετατρέπει από ανθρώπους σε απλά εξαρτήµατα ενός αφηρηµένου µηχανισµού που αδυνατούµε να ελέγξουµε.
ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ
