Την «Εφημερίδα των Μαθητών (Φιλολογική και των ειδήσεων)» μπορούμε να θεωρήσουμε πρώτη περίοδο της «Εφημερίδος των Φιλομαθών», στην οποία αναφερθήκαμε σε προηγούμενο φύλλο (23.9.2001). Εκδότης και αυτού του εβδομαδιαίου περιοδικού ήταν ο λόγιος Δημήτριος Πανταζής (1814-1884). Υπήρξε δάσκαλος στη σχολή Χιλλ, ενώ το 1840 ίδρυσε το δικό του ιδιωτικό «παιδαγωγείον». Συνέγραψε πολλά εκπαιδευτικά βιβλία, που εκδόθηκαν για χρήση στα σχολεία, ιστορικά, αρχαιολογικά και άλλα επιστημονικά έργα και μεταφράσεις. Εξέδωσε επίσης και το βραχύβιο δεκαπενθήμερο περιοδικό «Παιδική Αποθήκη» (1836), που υπήρξε και το πρώτο ελληνικό παιδικό περιοδικό. Η «Εφημερίς των Μαθητών» άρχισε να εκδίδεται στις 19 Οκτωβρίου 1852 και συνέχισε με την ονομασία αυτή ως το 116ο φύλλο της (14 Μαΐου 1855). Στο Ελληνικό Λογοτεχνικό και Ιστορικό Αρχείο φυλάσσεται το σύνολο των τευχών της.
Για τους σκοπούς του περιοδικού διαβάζουμε στο πρώτο τεύχος: «Σκοπός της εφημερίδος ταύτης είναι να χρησιμεύη εις τους μαθητάς, ως ωφέλιμος ανάγνωσις την Κυριακήν […] επειδή δε δεν πρέπει να μένωσιν αδαείς και των οίκοι και των θύρα θεν γεγονότων οι νέοι, θέλομεν, εκτός των προς τον κύριον σκοπόν της εφημερίδος ταύτης προσφόρων διδακτικών άρθρων, καταχωρεί και τας ουσιώδεις εσωτερικάς και εξωτερικάς ειδήσεις, και όσας άλλας πληροφορίας ηθέλαμεν εκάστοτε νομίσει χρησίμους αυτοίς». Η ύλη του, συνεπής προς τα παραπάνω, περιλαμβάνει άρθρα ιστορικά (περί αρχαιοελληνικών μαντείων, Παναθηναίων, περί του θεσσαλικού πολιτεύματος, της εμφάνισης και εξέλιξης της γραφής), αρχαιολογικά (περί σαρκοφάγων, αρχαίων τάφων του Περού) και επιστημονικά (περί κατόπτρων, εντομολογικά), βιογραφίες επιφανών ανδρών, αρχαίων και νεότερων (Θαλής ο Μιλήσιος, Λυκούργος, Κωνσταντίνος Παλαιολόγος), αλλά και βασιλικά διατάγματα και εγκυκλίους που αφορούν την εκπαίδευση, επιστολές, βιβλιοκριτικές κτλ. Από τα παραπάνω είναι φανερό ότι δεν πρόκειται για ένα τυπικά παιδικό περιοδικό, αφού η ύλη του δεν απευθυνόταν από τη φύση της πρωτίστως σε μαθητές ή παιδιά, αλλά κυρίως σε μεγαλύτερες ηλικίες. Η αλλαγή, αργότερα, του ονόματος της «Εφημερίδος» πρέπει να αντανακλά τις συνέπειες του γεγονότος αυτού («Η Εφημερίς των Μαθητών, ευτυχήσασα να έχη συνδρομητάς και αναγνώστας αυτής ου μόνον μαθητάς αλλά και διδασκάλους και καθηγητάς και πολλούς λογίους άνδρας […]»).
