Μίλος Ζέμαν: Ο αντι-Χάβελ που διεκδικεί ξανά την προεδρία της Τσεχίας

Είναι προκλητικός, λαϊκιστής και κατάφωρα, επιδεικτικά, μη ορθός στις πολιτικές δηλώσεις του. Πρόσφατα είπε ότι το 90% των τσέχων Ρομά είναι «απροσάρμοστοι τεμπέληδες» και προσφέρθηκε να αφαιρέσει με τα ίδια του τα χέρια το μπουρκίνι από το σώμα μιας μουσουλμάνας γυναίκας. Δεν είναι περίεργο που έχει κατηγορηθεί για ρατσισμό και κυνικό οπορτουνισμό από τους πολιτικούς αντιπάλους του, που βλέπουν στον Μίλος Ζέμαν μια απειλή για τη φιλελεύθερη δημοκρατία στην Τσεχία.

Η πρώτη θητεία του στην προεδρία της Τσεχικής Δημοκρατίας, η οποία τώρα πλησιάζει στο τέλος της, σηματοδοτήθηκε από δηλώσεις που προκάλεσαν αγανάκτηση και δυσπιστία στο εσωτερικό και στο εξωτερικό, όπως ο ισχυρισμός ότι το πρόσφατο κύμα μεταναστών ήταν μια συνωμοσία της Μουσουλμανικής Αδελφότητας για να «αποκτήσουν σταδιακά οι ισλαμιστές τον έλεγχο» στην Ευρώπη.

Ο 73χρονος Ζέμαν ασχολείται τώρα εντατικά με την εκστρατεία για την επανεκλογή του, τον Ιανουάριο. Οι δημοσκοπήσεις δείχνουν ότι θα κερδίσει εύκολα τον πρώτο γύρο, αλλά είναι πιθανό να αντιμετωπίσει μια δύσκολη μάχη στον δεύτερο, εναντίον του Γίρι Ντράχος, του αξιοσέβαστου πρώην προέδρου της Τσεχικής Ακαδημίας Επιστημών.

Εν τω μεταξύ, ο Ζέμαν ενόχλησε πολλούς τσέχους πολιτικούς, δηλώνοντας ότι θα δώσει δύο ευκαιρίες για τον σχηματισμό κυβέρνησης μειοψηφίας υπό τον λαϊκιστή δισεκατομμυριούχο Αντρέι Μπάμπις, το κόμμα του οποίου κέρδισε τις βουλευτικές εκλογές του Οκτωβρίου.

Αν ο Μπάμπις γίνει πρωθυπουργός και ο Ζέμαν επανεκλεγεί στην προεδρία, οι Βρυξέλλες θα αντιμετωπίσουν ένα τρομερό τσεχικό δίδυμο στην προσπάθειά τους να πείσουν τη χώρα να συμμορφωθεί με τις οδηγίες της Ευρωπαϊκής Επιτροπής σε θέματα όπως η μετανάστευση και ο έλεγχος των όπλων.

Το 2013, ο Ζέμαν έγινε ο πρώτος πρόεδρος της Τσεχίας που εξελέγη με λαϊκή ψηφοφορία (οι προηγούμενοι είχαν εκλεγεί από το κοινοβούλιο). Η Τσεχία έχει ιστορία εξαιρετικών αρχηγών του κράτους, όπως ήταν ο Τόμας Μάζαρικ, φιλόσοφος, κοινωνιολόγος και φεμινιστής που ίδρυσε το κράτος της Τσεχοσλοβακίας το 1919 και έγινε ο πρώτος πρόεδρός του, και ο διανοούμενος θεατρικός συγγραφέας Βάτσλαβ Χάβελ, ο οποίος έγινε γνωστός για το όραμα της ισότητας και της συμμετοχής στην κοινωνία των πολιτών, όταν υπηρέτησε ως ο πρώτος μετακομμουνιστικός πρόεδρος της χώρας.

Ο Ζέμαν είναι ο αντι-Χάβελ. Αντί να προσπαθήσει να καταπολεμήσει τον φανατισμό, τον προκαλεί, με πύρινους λόγους εναντίον των μεταναστών και των μουσουλμάνων, που τους χαρακτηρίζει «εγκληματίες» που θέλουν να επιβάλουν τον νόμο της σαρίας.

Σε αυτό, μοιάζει με τον Ντόναλντ Τραμπ. Ο Ζέμαν ήταν ένας από τους πρώτους ξένους ηγέτες που έσπευσαν να συγχαρούν τον Τραμπ μετά την εκλογή του, λέγοντας μάλιστα στους Τσέχους ότι ο Τραμπ είναι ακριβώς όπως ο Μίλος Ζέμαν.

Λίγο μετά τις εκλογές στις ΗΠΑ, ο τσέχος πρόεδρος δήλωσε στους δημοσιογράφους στο Κάστρο της Πράγας: «Εκτιμώ τη δημόσια συμπεριφορά του Ντόναλντ Τραμπ. Μερικές φορές μιλάει ωμά, αλλά κατανοητά, και αποφεύγει αυτό που αποκαλείται πολιτική ορθότητα».

Η αντιπολίτευση κατηγορεί τον Ζέμαν ότι υπονομεύει την εξωτερική πολιτική όσον αφορά τις κυρώσεις της ΕΕ κατά της Ρωσίας και τα ανθρώπινα δικαιώματα στην Κίνα.

Εκείνος πάλι θέλει περισσότερες εξουσίες. Ο ρόλος του προέδρου στην Τσεχία είναι περισσότερο συμβολικός, καθώς δεν έχει εκτελεστικές εξουσίας, παρά μόνο το δικαίωμα βέτο στις κυβερνητικές αποφάσεις, το οποίο όμως κι αυτό μπορεί να αναιρεθεί από το κοινοβούλιο. Αλλά όπως δήλωσε ο ίδιος στην τηλεόραση τον περασμένο μήνα, ο Ζέμαν πιστεύει ότι ένας άμεσα εκλεγμένος πρόεδρος θα πρέπει να έχει μεγαλύτερες εξουσίες βέτο, να υποβάλλει νομοσχέδια στο κοινοβούλιο και να έχει το δικαίωμα λήψης αποφάσεων που δεν θα απαιτούν την έγκριση του πρωθυπουργού.

Ιστορικός ηγέτης των Τσέχων Σοσιαλδημοκρατών, με δεκαετή απουσία από την κεντρική πολιτική σκηνή μετά την αποτυχία του να εκλεγεί πρόεδρος το 2003, είναι μια σαφώς αμφιλεγόμενη προσωπικότητα που απέχει πολύ από το πρότυπο του φιλοδυτικού δημοκράτη –αν και είχε πρωτοστατήσει στη Βελούδινη Επανάσταση που έριξε τον κομμουνισμό στην Τσεχοσλοβακία το 1989.

Ο Ζέμαν κατάφερε να προβληθεί ως ο «πρόεδρος του λαού» και εκφράζει, όπως διατείνονται οι υποστηρικτές του, τον «αρχετυπικό Τσέχο» στην κεντρική πολιτική σκηνή της χώρας. Από τις αρχές της δεκαετίας του 2000 ζει στην εξοχή, είναι γνωστός για την αγάπη του στην μπίρα ή, όπως ισχυρίζονται οι αντίπαλοί του, για τον αλκοολισμό του, ενώ ο δημόσιος λόγος του εκλαμβάνεται ως τραχύς, μακριά από την πολιτική ορθότητα και πιο κοντά στην καθημερινή γλώσσα, όπου το χιούμορ και οι προκλητικές διατυπώσεις υπερέχουν των τύπων.

Ο Ζέμαν έχει ταχθεί υπέρ της Ευρώπης, περιγράφοντας τον εαυτό του ως φεντεραλιστή, αν και θεωρεί ότι η χώρα δεν πρέπει να βιαστεί να ενταχθεί στην ευρωζώνη. Αντιτάσσεται όμως με σφοδρότητα στα σχέδια της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για τη μετεγκατάσταση προσφύγων από την Ελλάδα και την Ιταλία σε χώρες της Κεντρικής και Βόρειας Ευρώπης, με τους αντίπαλους του να τον κατηγορούν μονίμως για ισλαμοφοβία και ρατσισμό.