Το Αιγαίο της Mίχο Καγιόκα

Από κάθε γωνιά του πλανήτη είχαν ταξιδέψει όσοι συμμετείχαν στο εργαστήρι φωτογραφίας της Μίχο Καγιόκα στη Σαντορίνη με τίτλο «Κύματα». Πηγή έμπνευσης στάθηκε για τη φωτογράφο το βιβλίο του Γιούκιο Μισίμα «Ο ήχος των κυμάτων», μια ερωτική ιστορία μεταξύ δύο νέων σε ένα γραφικό ψαροχώρι, που θυμίζει το «Δάφνις και Χλόη». «Ξέρετε, ο Μίσιμα είχε επισκεφθεί την Ελλάδα και τα Βαλκάνια. Τον είχε γοητεύσει το πνεύμα της αρχαιότητας, όπως και οι ανθρώπινοι θεοί της, με τα πάθη και τα συναισθήματά τους. Εξάλλου, αντίστοιχες θεότητες υπήρχαν και στην Ιαπωνία» μας εξηγεί η Μίχο Καγιόκα.

Η εισαγωγή στο εργαστήρι που πραγματοποιήθηκε στο Ακρωτήρι της Σαντορίνης, στον χώρο πολιτισμού The Palm Tree Worκshops Space, σε συνεργασία με το Art Foto Mode-International Photography Workshops του Μάικλ Γκριβ, δεν θα μπορούσε παρά να ξεκινήσει με μια παραδοσιακή τελετή τσαγιού. Εξάλλου σχετιζόταν με τον πυρήνα του εργαστηρίου, την αναζήτηση της πραγματικής ομορφιάς. Οπως αναφέρει και ο Κακούζο Οκάκουρα στο «Βιβλίο του τσαγιού»: «Είναι απαραίτητο να λατρεύουμε το ατελές σαν μια τρυφερή προσπάθεια να επιτύχουμε κάτι δυνατό μέσα σε αυτό το αδύνατο πράγμα που ονομάζουμε ζωή». Με έμφυτη ευγένεια και οικονομία στις λέξεις, η Μίχο συντόνισε για πέντε ημέρες το project, ζητούμενο του οποίου ήταν να αναζητήσουν οι φωτογράφοι την ομορφιά του ατελούς στο νησί. «Η Σαντορίνη κατά μία έννοια μοιάζει με το Κιότο, όπου πλέον ζω μόνιμα. Eίναι αμφότερα σχεδόν εξωπραγματικά όμορφα. Και τα δύο όμως προσπαθώντας να αντεπεξέλθουν στις προσδοκίες των τουριστών καταλήγουν να αλλοιώνουν το φυσικό τοπίο τους» σχολιάζει και προσθέτει: «Μάλιστα, τώρα με την πανδημία είχα την ευκαιρία για πρώτη φορά μετά από πολύ καιρό να δω την πόλη μου με καινούργιο βλέμμα. Χωρίς προθεσμίες στη δουλειά και χωρίς τουρίστες, περπατούσα και φωτογράφιζα το τοπίο καθώς άλλαζε με τις εποχές».

Εντονη ποιητικότητα και αφαιρετικότητα χαρακτηρίζουν τις εικόνες της που γεννιούνται στον σκοτεινό θάλαμο και όχι τη στιγμή της λήψης. Στον σκοτεινό θάλαμο θα επιλέξει τα στοιχεία που την ενδιαφέρουν και έπειτα θα επεξεργαστεί με τέτοιον τρόπο τα υλικά της ώστε να τα αναδείξει. Στοιχεία που μπαίνουν σιγά-σιγά στη σειρά σαν λέξεις σε χαϊκού. Τα έργα της πάντοτε αναπνέουν, τα κενά χρησιμοποιούνται στη σκηνοθεσία της σύνθεσης.

«Ενας καθηγητής μας στο Πανεπιστήμιο (σ.σ.: σπούδασε αρχικά ζωγραφική στο San Francisco Art Institute) επέμενε κάθε φορά να γεμίζω τον κενό χώρο που άφηνα στα ζωγραφικά έργα μου. Ομως εγώ είχα ανάγκη αυτά τα κενά» σημειώνει σχετικά με το στοιχείο της αφαίρεσης στο έργο της. Σύγκρουση της Δύσης με την Ανατολή; «Δεν ξέρω αν δεν γινόταν κατανοητό. Πάντως η αλήθεια είναι πως έπρεπε να ζήσω στην άλλη άκρη του πλανήτη, στην Αμερική και στον Καναδά, για να οδηγηθώ σε ένα εσωτερικό ταξίδι, να διαβάσω πολύ για τον ιαπωνικό πολιτισμό και την Τέχνη για να συνειδητοποιήσω πόσο βαθιά με έχει επηρεάσει η κουλτούρα της πατρίδας μου» απαντά η φωτογράφος.

«Η φύση είναι ο μεγάλος δάσκαλος»

Η Μίχο γεννήθηκε σε ένα μικρό χωριό στην περιοχή Οκαγιάμα που βρίσκεται ανάμεσα στη Χιροσίμα και στο Κόμπε. «Θυμάμαι πως το μόνο που είχα ήταν η φύση. Τα βουνά, το ποτάμι, την πρωινή ομίχλη και την υγρασία που πότιζε το τοπίο» διηγείται η Μίχο, «όμως η φύση είναι ο σπουδαιότερος δάσκαλος τέχνης». Οι πρόγονοί της ήταν ξυλουργοί. Είχαν φτιάξει με τα χέρια τους την οικογενειακή οικία. Ο παππούς της Μίχο αγαπούσε πολύ τις αντίκες, έτσι το σπίτι έκρυβε μέσα του μικρούς θησαυρούς που διαμόρφωσαν την αισθητική της. Μάλιστα, η οικογένεια κάλεσε κάποτε έναν ζωγράφο να διακοσμήσει την εσωτερική, συρόμενη πόρτα. Εμεινε στο σπίτι τους επί ημέρες ώσπου να ολοκληρώσει το έργο του, μια υπέροχη παράσταση με πουλιά. Εργο που θα φωτογράφιζε δεκαετίες μετά η ίδια η Μίχο.

Παρότι σπούδασε και εκείνη ζωγραφική στις ΗΠΑ και στον Καναδά, ήταν τελικά η φωτογραφία που την απελευθέρωσε. Επιστρέφοντας όμως στην Ιαπωνία, σε νεαρή ακόμα ηλικία, αποφάσισε να ασχοληθεί με τη δημοσιογραφία, αναζητώντας εμπειρίες και ερεθίσματα. Ωστόσο δεν έπαψε ποτέ να φωτογραφίζει. Τελικά έμελλε να είναι ο σεισμός του 2011 και η καταστροφή στη Φουκουσίμα που την οδήγησαν στην απόφαση να αφοσιωθεί στην τέχνη. «Θυμάμαι πως στο πλαίσιο του ρεπορτάζ έκανα συνεντεύξεις και δάκρυζα με τις ιστορίες των ανθρώπων. Και όχι μόνο. Κάποια στιγμή μάθαμε πως στην περιοχή εκείνη ζούσαν παγώνια που έμειναν πίσω όταν οι άνθρωποι εγκατέλειψαν την περιοχή. Πανέμορφα παγώνια που περπατούσαν περήφανα στο πουθενά, χωρίς να γνωρίζουν τι έχει συμβεί. Ηταν συγκλονιστικό όταν τα βρήκαμε» εξηγεί η Μίχο. Πώς έχει συμβάλει άραγε η δημοσιογραφική της πορεία στην τέχνη της; «Οπως στη δημοσιογραφία, έτσι και στην τέχνη δεν ήθελα να δίνω εγώ την απάντηση. Σε κάθε θέμα μου προσπαθούσα να φωτίζω διαφορετικές οπτικές και γνώμες. Τηρουμένων των αναλογιών, και στις εικόνες μου δεν θέλω να υποδεικνύω εγώ την ερμηνεία, θέλω ο θεατής να βρίσκει τη δική του» μας απαντά.

Αρωμα Ελλάδας στο Παρίσι

«Ανοίγεις τα μάτια σου μες στη θάλασσα;» είναι ο τίτλος της νέας έκθεσης της Μίχο Καγιόκα στο Παρίσι που συμπεριλαμβάνει εικόνες και από την Ελλάδα. Ο τίτλος προέκυψε από τις βουτιές της στο Αιγαίο. «Είχα πολλά χρόνια να κολυμπήσω και είχα σχεδόν ξεχάσει πώς νιώθεις. Κάποια στιγμή άνοιξα τα μάτια μου μέσα στο νερό και βέβαια έτσουξαν» σημειώνει η ίδια στο εισαγωγικό σημείωμα της έκθεσης. «Πιστεύω ότι η μέθοδος που ακολουθώ στη φωτογραφία είναι η ίδια που ακολούθησα και μέσα στο νερό: δεν μπορώ εκ πρώτης να δω καθαρά, αλλά διακρίνω κάτι. Ο πόνος που αισθάνθηκα μπορεί να λειτουργήσει και ως μεταφορά για τη φωτογραφία. Γιατί για να μπορέσεις να φωτογραφίσεις θα πρέπει να επιτρέψεις στον εαυτό σου να είναι ευάλωτος».

Στο πλαίσιο της έκθεσης θα παρουσιαστούν εικόνες από προηγούμενες δουλειές της – όπως οι «As it Is», «And, Where Did the Peacocks Go?», «So it Goes», «Tanzaku» – μαζί με ενότητες που συνέθεσε το 2020 («The Blue Bird», «The Red Fish» και «Goat Shit Floating on Water»). Ανάμεσά τους και εικόνες από τη Σαντορίνη, τη Νάξο και την Ανάφη που επισκέφθηκε εφέτος το καλοκαίρι η δημιουργός. Στον χώρο όπου θα φιλοξενούνται τα έργα θα ακούγονται από τα ηχεία ποιήματα που διαβάζουν παιδιά, ενώ θα διαχέεται και ένα άρωμα που δημιουργήθηκε αποκλειστικά για την περίσταση σε συνεργασία με αρωματοποιό. «Δεν μου αρέσουν τα στεγανά στον χώρο της τέχνης» εξηγεί η Μίχο, «θέλω τα έργα μου να αποτελούν μια συνολική εμπειρία».