Ψηφιακός πόλεμος στη γραφειοκρατία

Με μια βαθιά χειρουργική τομή στο κράτος σχεδιάζει, εφόσον εκλεγεί πρωθυπουργός, να ξεκινήσει τη θητεία του ο Κυριάκος Μητσοτάκης. Οπως έχει προαναγγείλει ο ίδιος, το πρώτο νομοσχέδιο που θα καταθέσει στη Βουλή θα περιλαμβάνει τις αλλαγές στο κράτος, συμπεριλαμβανομένης της δημιουργίας ενός νέου υπουργείου το οποίο πιθανότατατα θα ονομάζεται υπουργείο Ψηφιακής Διακυβέρνησης. Το νέο υπουργείο θα νοείται ως προέκταση του Μεγάρου Μαξίμου, ώστε να περιβληθεί με πρωθυπουργική εξουσία, διότι οι παρεμβάσεις που θα γίνουν θα είναι οριζόντιες, θα αφορούν όλους τους τομείς ηλεκτρονικής δραστηριότητας του κράτους και θεωρείται πιθανό ότι θα υπάρξουν οι συνήθεις αντιδράσεις του συστήματος που ανθίσταται στις αλλαγές.

Δύσκολη αποστολή

Ο πολιτικός προϊστάμενος του υπουργείου, όπως έχει δηλώσει ο κ. Μητσοτάκης, θα είναι ο υπουργός Επικρατείας, υποδηλωτικό του κύρους το οποίο θέλει να προσδώσει ο αρχηγός της αξιωματικής αντιπολίτευσης στη δομή που θα αναλάβει τη μεταρρύθμιση του κράτους. Η ομάδα του νέου υπουργείου δεν θα έχει καθόλου εύκολη αποστολή. Η εντολή που έχει δοθεί από τον κ. Μητσοτάκη στο επιτελείο το οποίο επεξεργάζεται για σχεδόν δύο χρόνια τις αλλαγές είναι να κηρυχθεί «ψηφιακός ανένδοτος στη γραφειοκρατία».        

Το σύνθημα ακούγεται ωραίο, αλλά σε πολλές χώρες, όπως και στη δική μας, αντίστοιχες προσπάθειες κατέληξαν να ψηφιοποιήσουν και όχι να καταπολεμήσουν τη γραφειοκρατία. Στην Ελλάδα, επιπλέον, οι πολίτες είναι καχύποπτοι ενθυμούμενοι τις προσπάθειες της κυβέρνησης Γιώργου Παπανδρέου όταν ενδιαφέρουσες και πρωτοποριακές ιδέες κονιορτοποιήθηκαν στις μυλόπετρες της διακυβέρνησης και της κρίσης.

Τα πάντα έτοιμα

Η ομάδα που ανέλαβε να σχεδιάσει τη μεταρρύθμιση την οποία εμπνεύστηκε ο κ. Μητσοτάκης, εξαιτίας και της εμπειρίας που αποκόμισε ως υπουργός Διοικητικής Μεταρρύθμισης και Ηλεκτρονικής Διακυβέρνησης, την περίοδο 2013-2015, όπως διαβεβαιώνουν από την Πειραιώς έχει διδαχθεί από αστοχίες του παρελθόντος. Αυτό σημαίνει, εξηγούν, ότι είναι ήδη έτοιμα τα πάντα. Οχι μόνο το νομοσχέδιο ίδρυσης του νέου υπουργείου, αλλά και τα οργανογράμματα που απαιτούνται για να λειτουργήσει σχεδόν από την επόμενη ημέρα, καθώς η δραστηριότητά του θα συναπαρτίζεται από όλες τις βασικές ηλεκτρονικές δραστηριότητες του κράτους. Το μόνο κοινό που θα έχει το καινούργιο υπουργείο με το σημερινό υπουργείο Ψηφιακής Πολιτικής, Τηλεπικοινωνιών και Ενημέρωσης, στο οποίο προΐσταται ο Νίκος Παππάς, θα είναι η έδρα, αν και ούτε αυτό είναι βέβαιο.  

Η τεχνοκρατική ομάδα που επεξεργάστηκε αυτή την τομή στο κράτος δεν αυτοσχεδίασε. Μελέτησε επισταμένως ανάλογα μοντέλα που εφαρμόζονται σε διάφορες χώρες, μεταξύ των οποίων της Εσθονίας, η οποία έχει επενδύσει πολύ στην τεχνολογία και είναι μία από τις πιο προχωρημένες ψηφιακά κοινωνίες σε παγκόσμιο επίπεδο, και της Βρετανίας. Τελικώς επελέγη μια παραλλαγή του βρετανικού μοντέλου στην προσέγγιση που θα ακολουθηθεί, διότι το εσθονικό Δημόσιο μετά την ανεξαρτητοποίηση της χώρας οικοδομήθηκε από την αρχή πάνω σε ψηφιακές βάσεις, ενώ το βρετανικό Δημόσιο έπασχε από βαριά γραφειοκρατία και χρειάστηκε να μετασχηματίσει τις παραδοσιακές του δομές και να τις προσαρμόσει στη νέα εποχή. Στην ίδια κατάσταση βρίσκεται και η Ελλάδα, η οποία είναι τόσο πίσω σε αυτόν τον τομέα ώστε δεν είναι τόσο δύσκολο όσο φαίνεται να προχωρήσει ο ψηφιακός μετασχηματισμός του Δημοσίου.         

Η κεντρική ιδέα

Η κεντρική ιδέα πάνω στην οποία δουλεύει η ομάδα των τεχνοκρατών, η οποία αποτελείται από κορυφαίους έλληνες επιστήμονες της Ελλάδας και του εξωτερικού, είναι να ενοποιηθούν και να διαλειτουργήσουν τα ψηφιακά συστήματα όλων των υπουργείων και των υπόλοιπων δημόσιων υπηρεσιών και οργανισμών, και να διευκολυνθεί η μεταξύ τους επικοινωνία. Η επικοινωνία των συστημάτων λόγω της εξέλιξης της τεχνολογίας θεωρητικά θα ήταν κάτι το αυτονόητο. Ωστόσο έχει διαπιστωθεί ότι στο Ελληνικό Δημόσιο κατά βάση δεν συμβαίνει αυτό. Τα συστήματα είναι ανόμοια και πολλές φορές ασύμβατα μεταξύ τους, και αυτή η ασυμβατότητα είναι μία από τις βασικές αιτίες για την καθυστέρηση στην εξυπηρέτηση των πολιτών.  

Το νέο σύστημα έχει σχεδιαστεί για να εξυπηρετεί τον χρήστη, δηλαδή τον πολίτη, και όχι τις δημόσιες υπηρεσίες. Τι σημαίνει πρακτικά αυτό;

Ολες οι ψηφιακές δραστηριότητες του κράτους εν τέλει θα συγκεντρωθούν σε μια ηλεκτρονική σελίδα, η οποία πιθανότατα θα ονομαστεί gov.gr, κατά το βρετανικό gov.uk. Η δημιουργία του τελευταίου θεωρήθηκε ένα από τα πιο καλά παραδείγματα ψηφιοποίησης των δημόσιων υπηρεσιών σε παγκόσμια κλίμακα. Σε αυτή θα μπορεί ο πολίτης να αναζητήσει όποιες πληροφορίες σχετίζονται άμεσα με την καθημερινότητά του, από το πώς θα βγάλει δίπλωμα οδήγησης μέχρι το πώς θα εκδοθεί η σύνταξή του, και ο στόχος θα είναι μέσα από αυτή την πύλη – η οποία θα είναι και εφαρμογή για κινητά τηλέφωνα – να μπορεί ο πολίτης να έχει πρόσβαση στα πιστοποιητικά που τον αφορούν.

Εγγραφα και στο κινητό

Ο πολίτης, δηλαδή, θα μπορεί να «κατεβάζει» τα έγγραφα που χρειάζεται ακόμα και στο κινητό του. Με τον τρόπο αυτόν δεν θα διευκολυνθεί μόνο η δική του καθημερινότητα και θα ελαχιστοποιηθεί η ταλαιπωρία του, αλλά η λογική είναι να πάψει ο πολίτης να είναι ο κλητήρας του Δημοσίου. Αυτό δεν σημαίνει όμως ότι θα ψηφιοποιηθούν απλά και μόνο τα σχετικά πιστοποιητικά. Στην πράξη ο στόχος είναι να επανεξεταστούν συνολικά οι εσωτερικές διαδικασίες του Δημοσίου και τα βήματα τα οποία αυτό απαιτεί από τους πολίτες για τη διεκπεραίωση κάθε τύπου ενέργειας που έχει σχέση με το κράτος. Από τη γέννηση ενός πολίτη μέχρι τον θάνατό του, κάθε γεγονός ζωής συνεπάγεται και μια σειρά γραφειοκρατικών διαδικασιών. Η ομάδα του κ. Μητσοτάκη έχει ξεκινήσει να μελετά τα γεγονότα ζωής των πολιτών ένα προς ένα, ώστε να ελαχιστοποιήσει τα γραφειοκρατικά βήματα που απαιτούνται για το καθένα χωριστά, χρησιμοποιώντας ψηφιακές τεχνολογίες όπου αυτό είναι δυνατό.

Το παράδειγμα των νέων και η αλλαγή κουλτούρας

Ο πρόεδρος της ΝΔ έχει προαναγγείλει ότι επιθυμεί να οικοδομήσει «ένα κράτος λιτό και αποτελεσματικό, που μπορεί να ξοδεύει λιγότερα και να προσφέρει πολύ περισσότερα» και ένα από τα βασικά εργαλεία στα οποία θα στηριχθεί είναι η ηλεκτρονική διακυβέρνηση. «Υστερούμε στο ψηφιακό κομμάτι. Η Ελλάδα όμως δεν είναι μόνο τουρισμός, είναι και καινοτομία» έχει δηλώσει, εστιάζοντας την κριτική του στο αξεπέραστο μέχρι σήμερα εμπόδιο της γραφειοκρατίας.

Η ομάδα του αναγνωρίζει πως μία από τις καλές ιστορίες της ελληνικής κρίσης είναι η δημιουργία ενός αναδυόμενου οικοσυστήματος τεχνολογίας στη χώρα. Πολλοί νέοι και νέες απασχολούνται πλέον σε startups πληροφορικής στη χώρα μας και συμβάλλουν στην εξωστρέφεια και στον μετασχηματισμό της ελληνικής οικονομίας στην πράξη. Στόχος της ομάδας τεχνοκρατών που έχει οργανώσει ο αρχηγός της αξιωματικής αντιπολίτευσης είναι να μετασχηματίσουν αντίστοιχα τον κρατικό μηχανισμό στη χώρα μας, ανοίγοντας τις πύλες του σε πολλά από αυτά τα νέα ταλέντα, τα οποία ελπίζεται ότι θα καταφέρουν να μεταγγίσουν την κουλτούρα της τεχνολογικής καινοτομίας στους κόλπους ενός δυσκίνητου και συχνά «βυζαντινού» δημόσιου τομέα. Μένει να φανεί αν θα το πετύχουν.