Προεκλογικές πομφόλυγες αξίας πολλών δισ.

Μπορεί η προεκλογική περίοδος να είναι συνήθως το όχημα των υποσχέσεων και των οικονομικών παροχών, αλλά νομίζω ότι ο Γ. Βαρουφάκης το παράκανε. Ούτε λίγο ούτε πολύ μάς είπε ότι ανακάλυψε μια κρυμμένη πηγή με 500 δισ. για την ανάκαμψη όχι μόνο της χώρας αλλά και ολόκληρης της Ευρώπης. Καθότι το κίνημα του οποίου ηγείται είναι πανευρωπαϊκό και ο ίδιος θεωρεί ότι μπορεί να είναι πρωταγωνιστής στην πορεία της αλλαγής της άδικης, καπιταλιστικής, αμήχανης και νεοφιλελεύθερης Ευρώπης. Ομως ο κ. Βαρουφάκης στη βιασύνη του να καινοτομήσει ζωγράφισε απλώς μια τρύπα στο νερό. Εξηγούμαι:

Τον Νοέμβριο του 2014 η Ευρωπαϊκή Επιτροπή εξήγγειλε ένα φιλόδοξο πρόγραμμα ενίσχυσης των επενδύσεων σε πράσινη ενέργεια, εναλλακτικές μεταφορές, βιώσιμη γεωργία κ.ά. ύψους περίπου 300 δισ. ευρώ, το αποκαλούμενο «Πακέτο Γιούνκερ». Τα χρήματα αυτά ήταν διαθέσιμα υπό μορφήν δανεισμού με χαμηλό επιτόκιο, μεγάλο χρόνο αποπληρωμής, εγγυήσεις, και κατά περίπτωση με τεχνικές μελέτες, κυρίως για έργα που έχουν χαμηλή προτίμηση στην ελεύθερη αγορά λόγω της καινοτομίας τους και του σχετικά υψηλότερου ρίσκου. Τα επενδυτικά σχήματα μπορούσαν να έχουν διάφορες μορφές (π.χ. με συμμετοχή του δημόσιου τομέα, τραπεζών, ιδιωτικών κεφαλαίων κ.τ.λ.), αλλά η έγκριση των προτάσεων είχε ως προϋπόθεση την αρτιότητα των σχεδίων, κάτι που έτσι κι αλλιώς ήταν το μεγάλο αγκάθι σε αντίστοιχα προγράμματα, μεταξύ των οποίων τα διευρωπαϊκά δίκτυα μεταφορών και ενέργειας. Η ωριμότητα δεν ήταν στον ίδιο βαθμό απαιτητή στα έργα των διαρθρωτικών ταμείων, εξ ου και πολλά από αυτά δεν κατάφεραν να ολοκληρωθούν και επομένως να απορροφήσουν το σύνολο των διαθέσιμων πόρων. Σε αντίστοιχη κατεύθυνση κινήθηκαν προγράμματα για την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής, για παράδειγμα το NER300 με έσοδα από το «εμπόριο εκπομπών» ή το ELENA της Ευρωπαϊκής Τράπεζας Επενδύσεων (ΕΤΕ) που περιλαμβάνει μεταξύ άλλων και αστικές αναπλάσεις και υποδομές.

Σε ό,τι αφορά το πακέτο Γιούνκερ, αν και το πλάνο υπερκαλύφθηκε πανευρωπαϊκά, η συγκομιδή ήταν ισχνή για τις πιο καθυστερημένες οικονομίες που είχαν και τη μεγαλύτερη ανάγκη λόγω υστέρησης στους στόχους σύγκλισης. Η Ελλάδα κατάφερε να εντάξει τρία μόνο έργα (ΤΕΡΝΑ, Cosmote, Mani Foods) με έσοδα από το σχετικό Ταμείο (Στρατηγικών Επενδύσεων) μόλις 2 δισ. (Μάιος 2019). Το μεγάλο πρόβλημα και πάλι ήταν η δυσκολία της ωρίμασης των έργων, οι γραφειοκρατικές εμπλοκές και το τοξικό κλίμα στους κόλπους της αγοράς: ο διαγωνισμός για την προμήθεια των «έξυπνων μετρητών» του ΔΕΔΔΗΕ, έργο που είχε σε πρώτη φάση χρηματοδοτηθεί από την ΕΤΕ, έχει στην πράξη ακυρωθεί ύστερα από 10 χρόνια άγονων προκηρύξεων και προσφυγών στο ΣτΕ από τις ίδιες διαγωνιζόμενες εταιρείες. Το συμπέρασμα είναι ότι ενώ χρήματα υπάρχουν, και χρηματοδοτικά εργαλεία επίσης, τα προβλήματα έρχονται από αλλού: από το αδύναμο κράτος, τις ακατάλληλες υπηρεσίες, τη διάβρωση του ιδιωτικού τομέα και την απουσία δομών διακυβέρνησης πολλαπλών επιπέδων.

Ποιο είναι το σχέδιο του Γ.Β.; Η ΕΤΕ εκδίδει ένα ετήσιο ομόλογο 500 δισ., το οποίο τρέχουν σαν τρελοί να αγοράσουν επιχειρήσεις με αποθεματικό, ασφαλιστικά ταμεία και τράπεζες (μεταξύ των οποίων και η ΕΚΤ!). Ο λόγος αυτής της ασυγκράτητης προθυμίας είναι η εγγύηση που παρέχει η ΕΤΕ. Τι γίνεται μετά; Η ΕΤΕ διοχετεύει αυτά τα χρήματα στην αγορά και την ανάπτυξη. Πώς; Επειδή δεν κάνει η ίδια έργα, καλεί τις εταιρείες – μεταξύ αυτών και εκείνες που αγόρασαν τα ομόλογα – να πάρουν δάνεια. Με αυτόν τον τρόπο ο ένας δανείζει τον άλλον και εκ του μηδενός παράγεται αξία. Ενα είδος οικονομικού αεικίνητου. Που αν είχε ανακαλυφθεί νωρίτερα, θα είχαμε αποφύγει πολλά από τα δεινά της δεκαετίας. Ο Γ.Β. έχει τη λύση. Κάτι που βεβαίως έχει – έστω και προσωρινή – ανταπόκριση στο εκλογικό σώμα, εξ ου και το 3%. «Καλά τα λέει» ακούς σε διαδρόμους, κουζίνες και σαλόνια. Οπως καλά τα έλεγε και ο τέως υπουργός που – ως εκπρόσωπος κόμματος – υποσχέθηκε ότι το κοινωνικό κράτος θα χρηματοδοτηθεί από τα υπερκέρδη της αξιοποίησης των υδρογονανθράκων του Ιονίου (συνάδελφός του τους έλεγε υδατάνθρακες). Και εκείνος ο άλλος που θα πουλούσε ηλιακή ενέργεια στους Γερμανούς (και του οποίου το σχέδιο ψηφίστηκε από τη Βουλή).

Για να σοβαρευτούμε: Πώς μπορεί ένας τέως υπουργός και κοσμοπολίτης οικονομολόγος να μη γνωρίζει ότι η ΕΤΕ έχει, τώρα που μιλάμε, επενδυτικό διαθέσιμο της τάξης των 200 δισ. και ότι το πρόβλημά της δεν είναι η ρευστότητα. Οι αποστάσεις μεταξύ Λουξεμβούργου, Βρυξελλών, Στρασβούργου και Λονδίνου είναι της τάξεως μερικών ωρών. Μήπως όμως η υποτίμηση της γνώσης είναι και αυτή μέρος του πλεονεκτήματος της Αριστεράς; Οσο για τη μόχλευση κεφαλαίων και των ιδεών με σοσιαλιστικά χαρακτηριστικά, παραπέμπω στο πολύ πετυχημένο παράδειγμα της δεξιάς Γαλλίας με τα Τοπικά Επενδυτικά Κεφάλαια (https://developpementvs.com/programmes/fonds-local-investissement) συνεταιριστικού χαρακτήρα, και τα αντίστοιχά τους στις μητροπόλεις του νεοφιλελευθερισμού, την Αγγλία, τη Γερμανία και αλλού.

Ο κ. Ηλίας Ευθυμιόπουλος είναι δρ περιβαλλοντολόγος, τ. υφυπουργός.