Πόλεμος παραπληροφόρησης «σοβιετικού στυλ»

Η ρωσική μηχανή παραπληροφόρησης – προέκταση του θεάτρου των πολεμικών επιχειρήσεων – ξεκίνησε ταυτόχρονα με την εισβολή του Βλαντίμιρ Πούτιν στην Ουκρανία. Εξαιρετικός γνώστης του υβριδικού πολέμου, ο ρώσος πρόεδρος θέλησε να χρησιμοποιήσει όλα τα στοιχεία του. Οπως τοποθέτηση ανθρώπων στο εσωτερικό της Ουκρανίας και κυρίως την κρατική προπαγάνδα, προκειμένου μαζί με τα στρατιωτικά μέσα να εκφοβίσει και να καταλύσει γρήγορα το σύστημα του ουκρανού προέδρου Βολοντίμιρ Ζελένσκι, ανεξάρτητα από το γεγονός ότι τα πράγματα έχουν πάρει άλλη τροπή από τους αρχικούς του σχεδιασμούς.

Προτεραιότητα ο απόλυτος
έλεγχος των πληροφοριών

Ταυτόχρονα, μέσα στη χώρα του επιστράτευσε όλα τα μέσα προκειμένου να θολώσει τα νερά σε ό,τι αφορά τη ρωσική επιθετικότητα και να διαμορφώσει τον τρόπο που πολλοί Ρώσοι αντιλαμβάνονται τα γεγονότα στην Ουκρανία. Είκοσι και πλέον ημέρες μετά την έναρξη του πολέμου, η Μόσχα εξακολουθεί να αρνείται να αποκαλέσει την εισβολή διαφορετικά πέρα από «ειδική στρατιωτική επιχείρηση».

Προτεραιότητα του Πούτιν είναι ο απόλυτος έλεγχος των πληροφοριών που παράγονται από τα κρατικά μέσα ενημέρωσης Russia Today και Sputnik – φερέφωνα του Κρεμλίνου -, ώστε να αποτρέψει κάθε είδους αντίδραση και να καταπνίξει το μήνυμα των πολιτών ότι η εναντίωσή τους στον πόλεμο είναι κοινή. «H λογοκρισία δυσκολεύει τους δυνητικούς διαδηλωτές να γνωρίζουν πόσοι πολίτες είναι απογοητευμένοι με τον πόλεμο» σχολιάζει το περιοδικό «Foreign Affairs», εκτιμώντας ότι πιθανότατα το καθεστώς θα κλιμακώσει και άλλο την καταστολή για τον λόγο αυτόν.

Εκφοβισμός με φυλάκιση
για ψευδείς ειδήσεις

Ενδεικτικό του παραπάνω συλλογισμού, το νέο νομοσχέδιο που πέρασε η Δούμα, σύμφωνα με το οποίο όσοι διαδίδουν «ψευδείς» ειδήσεις μπορούν να φυλακιστούν έως και 15 χρόνια. Αλλά και το κλείσιμο του μοναδικού εναπομείναντα φιλελεύθερου ραδιοφωνικού σταθμού που έδινε λόγο στην αντιπολίτευση, «Ηχώ της Μόσχας», το «μαύρο» που έριξε στον τηλεοπτικό σταθμό Dozhd, έπειτα από την απόφαση των δημοσιογράφων του να πάρουν θέση υπέρ της ειρήνης.

Η ρυθμιστική αρχή τηλεπικοινωνιών της Ρωσίας Roskomnadzor κατηγόρησε το κανάλι για «υποκίνηση εξτρεμισμού, πρόκληση μαζικής διατάραξης της δημόσιας ηρεμίας και ασφάλειας και ενθάρρυνση των διαδηλώσεων». Ταυτόχρονα, η Αρχή μπλόκαρε Twitter και Facebook, ενώ εξετάζει σοβαρά το ενδεχόμενο διακοπής της πρόσβασης στο YouTube.

Το αμερικανικό περιοδικό «Foreign Policy» αναφέρει πως πρόσφατη έρευνα σχετικά με τις κορυφαίες ειδήσεις της εφημερίδας «Pravda» – η οποία είναι σταθερά ο πιο ένθερμος υποστηρικτής του ρωσικού κράτους εδώ και έναν αιώνα – έδειξε ότι οι οικονομικές κακές ειδήσεις παρουσιάζονται μέσα από τον παραπλανητικό φακό της κρατικής προπαγάνδας. Για παράδειγμα, «οι τιμές που καλπάζουν δεν συνδέονται με κυρώσεις, οι δυτικές εταιρείες αποσύρονται εξαιτίας της δικής τους κοντόφθαλμης προσέγγισης, ενώ οι κυρώσεις θα οδηγήσουν μόνο σε αύξηση των τιμών του πετρελαίου που θα βοηθήσουν τη Ρωσία και θα βλάψουν τη Δύση».

Μνήμες από την εποχή
της Σοβιετικής Ενωσης

Αν και το Κρεμλίνο επιμένει σε μια στρεβλή ανάγνωση της πραγματικότητας, εκτιμώντας ότι οι αγορές θα επανέλθουν, οι Ρώσοι αντιλαμβάνονται πλήρως την οικονομική καταιγίδα στην οποία έχει μπει η χώρα. Οι μνήμες από την εποχή της Σοβιετικής Ενωσης ξυπνούν. Κόσμος συνεχίζει να σχηματίζει ουρές έξω από τις τράπεζες, ενώ δυτικές εταιρείες επώνυμων ρούχων και άλλων προϊόντων έχουν ήδη κατεβάσει ρολά. Η κοινή γνώμη είναι διχασμένη. Δεκάδες είναι εκείνοι που εναντιώνονται στον πόλεμο του Πούτιν θεωρώντας τον άδικο.

Αρκετές διασημότητες της χώρας έχουν υπογράψει επιστολές εναντίωσης στην ουκρανική εισβολή. Ο ρώσος αστέρας του τένις Αντρέι Ρούμπλεφ μετά την πρόκρισή του στον τελικό του Ντουμπάι έστειλε ξεκάθαρο μήνυμα γράφοντας στην κάμερα: «Οχι πόλεμο, παρακαλώ». Την ίδια ώρα η ρωσική ελίτ αντιλαμβάνεται το κόστος της πρωτοφανούς και ενιαίας απάντησης της Δύσης στον πόλεμο του Πούτιν. Χαρακτηριστική είναι η δημόσια τοποθέτηση κατά του πολέμου στην Ουκρανία από τους ολιγάρχες Μιχαήλ Φρίντμαν και ο Ολεγκ Ντεριπάσκα που ζήτησαν να μπει τέλος στην αιματοχυσία.

Ψάχνουν τρόπους διαφυγής από το καθεστώς Πούτιν

Κανένας δεν μπορεί να προβλέψει την υπομονή του ρωσικού λαού ενώ όλο και περισσότεροι πολίτες αναζητούν τρόπους διαφυγής από τη Ρωσία. Σύμφωνα με τον «Economist», τα δεδομένα από το Google Trends δείχνουν ότι η αναζήτηση «πώς να φύγω από τη Ρωσία» είναι πιο δημοφιλής από ποτέ τα τελευταία 18 χρόνια, όσο δηλαδή υπάρχουν διαθέσιμα στοιχεία. Εν τω μεταξύ, Ρώσοι που προσπαθούν να περάσουν τα σύνορα αναφέρουν ότι αναγκάζονται να ξεκλειδώνουν τα τηλέφωνά τους και να δείχνουν στους συνοριοφύλακες τα προσωπικά τους μηνύματα και την εφαρμογή του ανεξάρτητου Telegram, το οποίο δυσκολεύεται να κλείσει εντελώς το καθεστώς, όπως αναφέρει το «Foreign Policy».

Η αρχή του τέλους;
Αναλυτές σχολιάζουν ότι μέχρι στιγμής δεν έχει βρεθεί τρόπος να διοχετευθεί η εσωτερική αντίσταση. Ωστόσο δεν αποκλείουν το ενδεχόμενο η σύγκρουση στην Ουκρανία να σημάνει την αρχή του τέλους του Πούτιν. Ο ρώσος πρόεδρος έχει εκθέσει τη χώρα του σε ένα τεράστιο ρίσκο. Περιβάλλεται από ανθρώπους που του λένε μόνο εκείνα που θέλει να ακούσει, εμποδίζοντάς τον με αυτόν τον τρόπο να λάβει σωστές αποφάσεις. Σήμερα μπορεί να φαίνεται ισχυρός, όμως η λαβή του στην εξουσία φαντάζει πιο αδύναμη από ποτέ.
Στο πεδίο της μάχης άλλωστε, βιάστηκε να προεξοφλήσει το αποτέλεσμα. Η σύγκρουση δεν εξελίχθηκε σύμφωνα με τους σχεδιασμούς του. Ο στρατός του έχει καθηλωθεί μπροστά στην απροσδόκητα σκληρή ουκρανική αντίσταση και υφίσταται βαρύτατες απώλειες. Οπως αναφέρουν στρατιωτικοί αναλυτές, ο χρόνος δεν μετράει υπέρ του επιτιθεμένου αν ο πόλεμος δεν καταλήξει γρήγορα.