Πέγκυ Κλιάφα «Με γοητεύει η “θαυματουργή” δύναμη του φαρμάκου»

Το καλοκαίρι του 2017 το έργο της «Βreathing Βooth & the Cost of Βreathing», ένας αυτόματος πωλητής οξυγόνου και φαρμάκων, παρουσιάστηκε στο Εθνικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης κατά τη διάρκεια της documenta 14. Η Πέγκυ Κλιάφα υπήρξε προφητική. Σήμερα στο Χονγκ Κονγκ δημιουργούνται αυτόματοι πωλητές ιατρικών μασκών. Η τέχνη της γνωστής εικαστικού, η οποία ξεκίνησε από τον χώρο του μάρκετινγκ και οδηγήθηκε τελικά στη Σχολή Καλών Τεχνών, είναι βαθιά συνδεδεμένη με την έννοια του φαρμάκου και με τις εκλεκτικές του συγγένειες με τη θρησκεία, τη φύση και την επιστήμη, και φαντάζει σήμερα πιο επίκαιρη από ποτέ.

^{Κυρία Κλιάφα, τα χάπια και οι συσκευασίες τους, το περιτύλιγµα και το blister είναι βασικά υλικά του εικαστικού σας σύµπαντος. Τι σας γοητεύει σε αυτά τα υλικά;}

«Εννοιολογικά με γοητεύει η «θαυματουργή» δύναμη του φαρμάκου, η διττή του φύση – «ίαμα και δηλητήριο συνάμα» όπως αναφέρει και ο Ζακ Ντεριντά στo βιβλίο του «Πλάτωνος Φαρμακεία». Αισθητικά με συναρπάζει αυτή η πληθώρα υλικών με διαφορετικά χρώματα, σχήματα, υφές, η ικανότητα των φαρμάκων και των συσκευασιών τους να μεταμορφώνονται από «αόρατα αντικείμενα» καθημερινής χρήσης σε πολύτιμα υλικά της τέχνης δημιουργώντας συνειρμούς, έκπληξη και χιούμορ. Στα ψηφιδωτά μου, τα χάπια γίνονται ψηφίδες και χρώμα, στους πολυελαίους κρύσταλλα, στα βιτρό οι συσκευασίες τους μετατρέπονται σε διάτρητα τζαμάκια και στα αφηρημένα μου έργα ανάγλυφα στοιχεία που αιχμαλωτίζουν το φως».

^{Αλήθεια, πώς προµηθεύεστε αυτά τα υλικά;}

«Εδώ και χρόνια διάφοροι γνωστοί αλλά και άγνωστοι μού δίνουν τα φάρμακα που δεν χρειάζονται πλέον με μια διάθεση ανακύκλωσης και συμβολής στο καλλιτεχνικό έργο! Υπάρχει μία ενέργεια σε αυτά τα φάρμακα και κυρίως στις χρησιμοποιημένες τσαλακωμένες συσκευασίες τους, που κρύβουν μια προσωπική ιστορία. Eτσι συσσωρεύεται ένα πλήθος από χάπια, φιαλίδια, ενέσεις, κουτιά, blister κ.ά. που συχνά με εκπλήσσει».

^{Στην έκθεσή σας µε τίτλο «Pharmakon» το 2013 εξετάσατε την έννοια του φαρµάκου. Πώς νιώθετε αυτές τις ηµέρες που όλη η ανθρωπότητα κρέµεται από την ανακάλυψη ενός φαρµάκου και ενός εµβολίου;}

«Νιώθω ακριβώς όπως και τότε που διαπίστωνα με δέος σε εκείνη την έκθεση ότι υπάρχουν φάρμακα τα οποία άλλαξαν τη ροή της Ιστορίας και πως η ιστορία της θεραπευτικής είναι ένα παλίμψηστο μεταφυσικής, φύσης και επιστήμης. Ζούμε τώρα μια τέτοια στιγμή στην Ιστορία της ανθρωπότητας όπου το «φάρμακο γίνεται θρησκεία», προσφεύγουμε σε αυτό και στην επιστήμη με τον ίδιο τρόπο που προσφεύγουμε στον Θεό. Πρόκειται για διαχρονικό φαινόμενο».

^{Μπήκατε στον πειρασµό να πειραµατιστείτε µε τη «µορφή» της COVID-19;}

«Η σειρά των έργων «Bacteria» που παρουσίασα στο παρελθόν βασίζεται σε εικόνες αποικιών βακτηρίων από το Διαδίκτυο, σε υπερβολική μεγέθυνση. Η ιδέα είναι να υπάρχει στο ίδιο έργο το πρόβλημα (βακτήριο) και η λύση του (φάρμακο), η αρρώστια και η ίαση, η ζωή και ο θάνατος. Επιδιώκω επίσης να δείξω πώς αυτοί οι απειροελάχιστοι μικροοργανισμοί, οι μη ορατοί με γυμνό μάτι, με τα εντυπωσιακά σχήματα, μπορούν να γίνουν τεράστιας σημασίας προβλήματα για την υγεία και την ανθρωπότητα. Οπότε ουσιαστικά η «έννοια» της COVID-19 υπάρχει ήδη στο έργο μου. Με τη «μορφή» της έχω σκεφτεί διάφορα έργα, αλλά αισθάνομαι ότι δεν έχει κατασταλάξει μέσα μου αυτή η ιστορία για να τα πραγματοποιήσω».

^{Λέγεται συχνά ότι η Αθήνα είναι το νέο Βερολίνο…}

«Καταλαβαίνω τους παραλληλισμούς που οδήγησαν σε αυτή την παρομοίωση, αλλά γενικά δυσκολεύομαι να ασπαστώ τέτοιες απλουστεύσεις. Οι συνθήκες στο κέντρο της Αθήνας στη διάρκεια της οικονομικής κρίσης είχαν κοινά σημεία με εκείνες στο Βερολίνο προηγούμενων δεκαετιών. Χαμηλά ενοίκια, άδεια σπίτια, καταστήματα και βιομηχανικοί χώροι, χαμηλό κόστος διαβίωσης με καλή ποιότητα ζωής και μία μποέμ τάση του καλλιτεχνικού κόσμου, έφεραν ξένους καλλιτέχνες και επιμελητές στην Αθήνα. Το μείγμα αυτό όμως δεν λειτούργησε όπως στη γερμανική πρωτεύουσα, ιδιαίτερα για όσους δεν ήταν ήδη καταξιωμένοι στον χώρο τους».

^{Η δουλειά σας έχει συγγένειες µε τη minimal art, την op art, την conceptual art…}

«Είναι γεγονός πως φέρει συγγένειες με κάποια κινήματα του παρελθόντος, όπως αυτά που αναφέρατε. Στην εποχή μας δεν υπάρχουν τόσο σαφή κινήματα στον χώρο της τέχνης όσο παλαιότερα, εκτός ίσως από κάποια που σχετίζονται με τις νέες τεχνολογίες. Θα έλεγα πως η δουλειά μου ανήκει στη σύγχρονη εννοιολογική τέχνη, σύγχρονη ως ποιοτικό και όχι μόνο ως χρονικό προσδιορισμό».

^{Ποια θεωρείτε ότι θα είναι η επίδραση της πανδηµίας στη διεθνή αγορά τέχνης;}

«Στην πρώτη φάση της πανδημίας η διεθνής αγορά της τέχνης χαρακτηρίστηκε από ακυρώσεις, αναβολές ή online πραγματοποίηση εκθέσεων, art fairs και δημοπρασιών, όπου ο συνολικός τζίρος και οι τιμές – με εξαίρεση κάποια blue chips έργα – εμφάνισαν πτωτικές τάσεις. Κάθε πρόβλεψη μπροστά σε μια κρίση άγνωστης διάρκειας και έντασης είναι ριψοκίνδυνη, αλλά διαφαίνεται μια στροφή στην ψηφιακή παρουσία και μια αβεβαιότητα ως προς τη δυνατότητα επιβίωσης αρκετών γκαλερί, μουσείων, κάποιων art fairs, γεγονός που οδηγεί κατ’ επέκταση σε δυσκολίες για τους καλλιτέχνες. Σε αντίθεση με την αγορά της τέχνης, η ίδια η τέχνη συνήθως ανθεί σε περιόδους κρίσης».

^{Ποια είναι τα άµεσα σχέδιά σας;}

«Οι προτάσεις συμμετοχής σε ομαδικές εκθέσεις που έχω δεχθεί για το άμεσο μέλλον περιλαμβάνουν μία έκθεση με θέμα τον καρκίνο στην Ελβετία, μία άλλη με θέμα το δικαίωμα στη σιωπή κατά τον εγκλεισμό στη Νέα Υόρκη και μια τρίτη που φέρει τον τίτλο «Κρυπτόν» στην Αθήνα. Επίσης, είμαι σε διαδικασία δημιουργίας ενός μεγάλου έργου στον δημόσιο χώρο με θέμα την ανακύκλωση. Τέλος, ετοιμάζομαι για μια επόμενη ατομική έκθεση στην Αθήνα. Μέσα στην εποχή της πανδημίας κάθε μελλοντικό σχέδιο είναι κάπως αβέβαιο, ιδιαίτερα ως προς τον χρόνο πραγματοποίησής του… μέχρι να βρεθεί το φάρμακο φυσικά!».