Ο δικηγόρος και ο φονιάς

Για μία δεκαετία ο Ζορζ Σιμενόν (Λιέγη 1903 – Λωζάννη 1989) έζησε στον Καναδά και στις Ηνωμένες Πολιτείες, όπου έγραψε μερικά σημαντικά μυθιστορήματα, όπως τα Τρία δωμάτια στο Μανχάταν, Το χιόνι ήταν βρώμικο, Γράμμα στον δικαστή μου. Εγκατέλειψε την Ευρώπη το 1945, επέστρεψε σε αυτήν το 1955 και εγκαταστάθηκε στην Ελβετία. Ενα από αυτά τα «αμερικανικά» έργα του είναι και Ο πάτος του μπουκαλιού, ένα σκληρό μυθιστόρημα που γράφτηκε στο Τουμακακόρι της Αριζόνας το 1948. Μπορούμε να πούμε πως αυτό δεν έχει ομοιότητες μ’ εκείνα στα οποία πρωταγωνιστεί ο επιθεωρητής Μεγκρέ ή με τα άλλα όπου περιγράφει ανθρώπους της κοινωνίας της Γαλλίας ή του Βελγίου, ήρωες που από τύχη ή από δική τους υπαιτιότητα μπλέκουν σε εγκληματικές πράξεις. Εδώ, τα τοπία είναι αμερικανικά, οι άνθρωποι σκέφτονται με έναν δικό τους τρόπο που ανταποκρίνεται στις συνθήκες υπό τις οποίες ζουν.

Η ιστορία αρχίζει σε ένα μπαρ επί αμερικανικού εδάφους, στα σύνορα ΗΠΑ – Μεξικού, συγκεκριμένα στην πόλη Νογάλες της Αριζόνας – υπάρχει και μια άλλη Νογάλες που ανήκει στο Μεξικό. Εκεί, ο επιτυχημένος δικηγόρος και κτηματίας Π.Μ. δέχεται μια απρόσμενη επίσκεψη, την οποία ούτε θέλει ούτε μπορεί να αποτρέψει: ο αδελφός του ο Ντόναλντ δραπετεύει από τη φυλακή – είχε κατηγορηθεί για φόνο – και καταφεύγει σε αυτόν. Του ζητάει να τον βοηθήσει να περάσει στην άλλη πλευρά των συνόρων για να βρει τη γυναίκα και τα παιδιά του. Επειδή φοβάται τις συνέπειες που ενδεχομένως θα έχει ο ίδιος αν αποκαλυφθεί η ταυτότητα του Ντόναλντ, τον παρουσιάζει ως φίλο του με το όνομα Ερικ, κάτι που δεν πιστεύει η γυναίκα του, η Νόρα.

Η υπόθεση στην οποία εμπλέκονται κι άλλα άτομα της περιοχής πάει από το κακό στο χειρότερο, καθώς τα δύο αδέλφια έχουν έντονους διαλόγους, υποστηρίζοντας ο καθένας τη δική του θεωρία για την πορεία ζωής του καθενός. Τελικά, με αφορμή τη σύγκρουση των δύο αδελφών που σε ορισμένες σελίδες παρομοιάζεται με ιστορίες από την Βίβλο (Κάιν και Αβελ, Ησαύ και Ιακώβ), ο Σιμενόν για μια φορά ακόμα μιλάει για την οικογένεια, ζήτημα που θίγει συχνά στα έργα του. Εδώ αναφέρει και άλλες περιπτώσεις μη ευτυχισμένων οικογενειών στη συγκεκριμένη πόλη των συνόρων. Οπως συμβαίνει και στην πραγματική ζωή, μας λέει, οι επιλογές των μελών μιας οικογένειας τα οδηγεί όχι μόνο σε διαφορετικούς κόσμους αλλά ενίοτε και σε βίαιες λύσεις που μοιάζουν με αδελφοκτόνες. Επειτα θίγει ένα άλλο σημαντικό ζήτημα, εκείνο της κοινωνίας, η οποία ευθύνεται – σύμφωνα με τη θεωρία του – για όλα τα άσχημα που συμβαίνουν στους κόλπους της. Εχει δηλώσει πως κατ’ αυτόν δεν υπάρχουν ένοχοι, πως οι άνθρωποι είναι αθώοι και τους ωθεί στο έγκλημα η κοινωνία.

Πολλά στοιχεία του μυθιστορήματος συνδέονται με την Αριζόνα και τα σύνορα των ΗΠΑ με το Μεξικό, όπου συνωστίζονται υποψήφιοι μετανάστες για να περάσουν απέναντι. Κατά κάποιον τρόπο, πολλά από αυτά τα συναντάμε σε ταινίες γουέστερν: την κοιλάδα, το ποτάμι, τα ράντσα, τις αγελάδες, τα άλογα, τους καβαλάρηδες, την καταδίωξη. Αρα δεν είναι τυχαίο που Ο πάτος του μπουκαλιού έγινε ταινία το 1956 από τον Χένρι Χαθαγουέι, ο οποίος στο ενεργητικό του έχει φιλμ νουάρ και κυρίως ταινίες γουέστερν, όπως το Νεβάδα Σμιθ με τον Στιβ Μακ Κουίν. Για μια φορά ακόμα, οφείλουμε να αποδώσουμε επαίνους στην εκ Θεσσαλονίκης μεταφράστρια του Ζορζ Σιμενόν, την Αργυρώ Μακάρωφ, η οποία έχει μεταφράσει πάνω από τριάντα έργα του – πρώτο ήταν το Ο Μαιγκρέ στη Νέα Υόρκη, το 2002.

{SYG}Georges Simenon{SYG}{TIT}Ο πάτος του μπουκαλιού{TIT}{EKD}Μετάφραση Αργυρώ Μακάρωφ. Εκδόσεις Aγρα, 2020, σελ. 236, τιμή 13 ευρ{EKD}ώ