Μονή Μολυβδοσκέπαστης

Κάποτε η γκρίζα, χαρακτηριστική στέγη του κεντρικού ναού ήταν σκεπασμένη με φύλλα μολυβιού. Τα αφαίρεσαν όμως οι Τούρκοι για να τα λιώσουν και να φτιάξουν βόλια. Οπως και αν έχει, το μοναστήρι της Θεοτόκου που βρίσκεται κοντά στην Κόνιτσα και μόλις 300-400 μέτρα από τα ελληνοαλβανικά σύνορα, έμεινε γνωστό ως η Παναγιά η Μολυβδοσκέπαστη. Και εξακολουθεί να λειτουργεί ακόμα, με μολύβδινες πλάκες να έχουν επανατοποθετηθεί στην οροφή του καθολικού, εκατοντάδες χρόνια μετά την ίδρυσή του: Για να υποδέχεται τους πιστούς που φθάνουν ως εκεί για να προσκυνήσουν αλλά και τους εκδρομείς που κατά το οδοιπορικό τους σε μία από τις πιο απομακρυσμένες αλλά και πολύ όμορφες γωνιές της Ελλάδας κάνουν μια στάση για να δουν από κοντά το ιδιαίτερο αυτό μνημείο της Ορθοδοξίας. Και για να συνεχίσουν ακολούθως, ανηφορίζοντας προς την Καστοριά και τις Πρέσπες, ή κατηφορίζοντας προς τα Ιωάννινα και την Αρτα.

Το χωριό και
η ιστορία του

Χτισμένο σε μια πλαγιά στο όρος Δούσκο ή Νεμέρτσικα, σε υψόμετρο 596 μέτρων, επάνω σχεδόν στα ελληνοαλβανικά σύνορα, πολύ κοντά στο μοναστήρι, βρίσκεται το χωριό Μολυβδοσκέπαστη ή Μολυβδοσκέπαστος. Ο μικρός οικισμός των σήμερα περίπου 40 κατοίκων παλιά ήταν αρκετά μεγαλύτερος, ονομαζόταν Διπαλίτσα και ήταν σημαντικός συγκοινωνιακός κόμβος, με πολλούς από τους ντόπιους να ασχολούνται με το εμπόριο και να αποδημούν στην Κωνσταντινούπολη ή στη Μολδοβλαχία. Ο παλαιός οικισμός είχε γνωρίσει πολλές ληστρικές επιδρομές, ώσπου το 1657, έπειτα από επίθεση Τουρκαλβανών, καταστράφηκε οριστικά. Οι κάτοικοί του τα επόμενα χρόνια άρχισαν να χτίζουν εκεί κοντά τον νεότερο οικισμό. Οι Γερμανοί στο πέρασμά τους το 1943 σκόρπισαν και πάλι την καταστροφή, αφήνοντας πίσω τους μόνο στάχτες και ερείπια. Αυτός είναι και ο λόγος για τον οποίο το χωριό σήμερα δεν έχει παλαιά σπίτια. Είναι όμως χτισμένο μέσα σε ένα όμορφο καταπράσινο τοπίο, ενώ γύρω του υπάρχουν διάσπαρτες εκκλησίες με σημαντική ιστορία. Ο ναός της Αγίας Τριάδας του 12ου αιώνα, ο ναός της Γεννήσεως της Θεοτόκου του 9ου αιώνα και ο ερειπωμένος ναός του Αγίου Σώζοντος του 15ου αιώνα είναι μερικές από αυτές. Ο ναός των Αγίων Αποστόλων που χτίστηκε περί το 1530 υπήρξε έδρα του αρχιεπισκόπου Πωγωνιανής. Το μεγαλύτερο όμως αξιοθέατο της περιοχής είναι η Μονή Μολυβδοσκέπαστης.

Η ίδρυση
του μοναστηριού

Το συγκρότημα, που διατηρεί ακόμα τη φρουριακή όψη του, βρίσκεται χτισμένο σε δασώδη έκταση, πολύ κοντά στον Αώο ποταμό. Σύμφωνα με την παράδοση, ιδρύθηκε από τον αυτοκράτορα Κωνσταντίνο Πωγωνάτο, όταν εκείνος επέστρεφε από την εκστρατεία του στη Σικελία (671-672 μ.Χ.). Πολλούς αιώνες μετά ανακαινίστηκε από τον αυτοκράτορα Ανδρόνικο Παλαιολόγο και αργότερα από τους κατοίκους της Πωγωνιανής (που απέχει περίπου μία ώρα με το αυτοκίνητο), οι οποίοι αγιογράφησαν το καθολικό της μονής το 1522. Η Παναγιά η Μολυβδοσκέπαστη υπήρξε έδρα της αρχιεπισκοπής Πωγωνιανής από τον 12ο έως τον 17ο αιώνα. Από τον 14ο αιώνα λειτουργούσε εκεί σχολή όπου φωτισμένοι ιεροδιδάσκαλοι μάθαιναν σε μοναχούς αλλά και σε λαϊκούς την τέχνη της χειρογραφίας. Από το 1913 (και έως το 1988) έμεινε κλειστή, χωρίς μοναχούς. Τον Ιούλιο του 1943 βομβαρδίστηκε από τους ναζί. Τα κελιά και η τραπεζαρία της κάηκαν, το καθολικό της λεηλατήθηκε.

Σήμερα το μοναστήρι έχει αποκτήσει ξανά ζωή: Τα κελιά έχουν επισκευαστεί και ανακαινιστεί. Η πλακόστρωτη αυλή του είναι φροντισμένη και ολάνθιστη. Εκεί βρίσκεται και ο τάφος του Μητροπολίτου Δρυϊνουπόλεως, Πωγωνιανής και Κονίτσης Σεβαστιανού. Στο συγκρότημα δεσπόζει βεβαίως η κεντρική, βυζαντινού ρυθμού, εκκλησία. Στο εσωτερικό της υπάρχουν καλοδιατηρημένες αγιογραφίες του 13ου-18ου αιώνα, ενώ στη δυτική πλευρά του νάρθηκα ο επισκέπτης μπορεί να δει και τοιχογραφίες που απεικονίζουν τον Κωνσταντίνο Πωγωνάτο και τον Ανδρόνικο Παλαιολόγο. Το ξυλόγλυπτο τέμπλο στηρίζεται πάνω σε ό,τι έχει απομείνει από παλαιότερο τέμπλο, φτιαγμένο από μάρμαρο. Από το 1988 η Παναγία η Μολυβδοσκέπαστη λειτουργεί ως ανδρικό μοναστήρι (επανδρώθηκε και με τη συνδρομή του αγίου Παϊσίου) που γιορτάζει κάθε χρόνο τον Δεκαπενταύγουστο και που δέχεται επισκέπτες καθημερινά.

Το περιβαλλοντικό
πάρκο Μπουραζάνι

Περίπου είκοσι λεπτά με το αυτοκίνητο από τη Μολυβδοσκέπαστη βρίσκεται το Μπουραζάνι, η ημιορεινή περιοχή που περιβάλλεται από το Δούσκο (Νεμέρτσικα), τον Γράμμο και την Τύμφη και που διασχίζεται από τους ποταμούς Αώο και Σαραντάπορο. Σύμφωνα με μία εκδοχή το όνομά της προέρχεται από το «bourazan», την τουρκική λέξη για τη σάλπιγγα, λόγω της σάλπιγγας που ακουγόταν κατά την περίοδο της τουρκοκρατίας από το φυλάκιο που λειτουργούσε εκεί. Κυριότερο αξιοθέατο της περιοχής είναι βεβαίως το Περιβαλλοντικό Πάρκο Μπουραζάνι, μια προστατευόμενη έκταση όπου ζουν, μεταξύ άλλων, ζαρκάδια, ελάφια, αγριογούρουνα και άγρια πρόβατα. Οι επισκέπτες μπορούν συνήθως να περιηγηθούν στο καταπράσινο τοπίο είτε με λεωφορείο είτε με το αυτοκίνητό τους συνοδευόμενοι από υπαλλήλους του πάρκου. Στο Μουσείο Φυσικής Ιστορίας θα πάρουν πολλές πληροφορίες για την πλούσια χλωρίδα και την πανίδα της περιοχής. Ο παλιός νερόμυλος, η Στρατιωτική Γέφυρα Μπουραζανίου και η νεότερη Γέφυρα Μπουραζανίου (που κατασκευάστηκε το 2008 με τρόπο που μιμείται τα παραδοσιακά πέτρινα γεφύρια της περιοχής) είναι τρία ακόμα από τα αξιοθέατα που ο επισκέπτης θα συναντήσει στον δρόμο του. Στο ταξίδι του σε έναν τόπο μελαγχολικής ομορφιάς, ποτισμένο από τα αρώματα που ευωδιάζουν στους στίχους του Κώστα Κρυστάλλη, του ποιητή που τόσο εύστοχα και δημιουργικά προσέγγισε και «μιμήθηκε» το δημοτικό τραγούδι για να μιλήσει για τη ζωή των ορεσίβιων εκεί ψηλά, στην Ηπειρο, όταν «…ἀνθίζ᾿ ἡ ἀγριάμπελη κι ἁπλώνει τὰ κλαδιά της στὸ σκῖνο, στὸ χαμόδενδρο, στοῦ πεύκου τὰ κλωνάρια, στὰ ρέματα τοῦ ποταμοῦ, στὸν ἐγκρεμὸ τοῦ βράχου».