Η μαθηματικός και το χρήμα

ΟΤεύκρος Μιχαηλίδης, που διδάσκει μαθηματικά στη Μέση Εκπαίδευση και είναι διδάκτωρ των μαθηματικών του Πανεπιστημίου Pierre et Marie Curie (Παρίσι), εμφανίστηκε στη λογοτεχνία με το αστυνομικό-μαθηματικό μυθιστόρημα Πυθαγόρεια εγκλήματα. Η επιτυχία του βιβλίου τον ώθησε να εκδώσει και άλλα παρόμοια μυθιστορήματα τα οποία σχετίζονται με τα μαθηματικά. Ηταν από τους πρώτους έλληνες συγγραφείς (μαζί με τον Απόστολο Δοξιάδη και τον Αργύρη Παυλιώτη) που υπηρέτησαν το λογοτεχνικό είδος το οποίο επονομάστηκε μαθηματική λογοτεχνία. Σε ένα άρθρο του, το οποίο είναι εύκολο να εντοπιστεί στο Διαδίκτυο, ο Μιχαηλίδης σημειώνει: «Θα ονομάζουμε «μαθηματική λογοτεχνία» κάθε μορφή μυθοπλασίας στην οποία τα μαθηματικά παίζουν καθοριστικό ρόλο, είτε επειδή το αντικείμενο της πλοκής σχετίζεται µε αυτά είτε γιατί κάποιοι από τους χαρακτήρες της συνδέονται µε αυτά και οι ενέργειές τους επηρεάζονται σημαντικά από αυτή τη σχέση».

Το καινούργιο αστυνομικό του μυθιστόρημα Φονικό στη Μεγάλη Εκκλησία (ο τίτλος βεβαίως παραπέμπει στον Τ.Σ. Ελιοτ και στο θεατρικό έργο του Φονικό στην Εκκλησιά, σε μετάφραση του Γιώργου Σεφέρη) ανήκει κι αυτό στη μαθηματική λογοτεχνία. Μας μεταφέρει στον πρώτο βυζαντινό χρυσό αιώνα, όταν η αρχαία φιλοσοφία πεθαίνει, κληροδοτώντας όμως στον κόσμο που έρχεται την κατακτημένη σοφία της: τη γεωμετρία και τη μηχανική της. Βρισκόμαστε στην Κωνσταντινούπολη, στις 27 Δεκεμβρίου 537. Την ημέρα των εγκαινίων της Αγίας Σοφίας, ο Ιωάννης, συνεργάτης των αρχιτεκτόνων του ναού, βρίσκεται δολοφονημένος με μαχαίρι. Η πόλη ετοιμάζεται να γιορτάσει τα Θυρανοίξια της Μεγάλης Εκκλησιάς, της μεγαλύτερης στην οικουμένη, της αφιερωμένης στην Αγία του Θεού Σοφία. Τα σχέδια και η εκτέλεση της κατασκευής είχαν ανατεθεί από τον αυτοκράτορα Ιουστινιανό στον Ανθέμιο, μελετητή του Αρχιμήδη και του Ηρωνα, και στον Ισίδωρο, έναν μηχανικό.

Βασική ύποπτη η Θεανώ, σπουδάστρια στην Ακαδημία του Πλάτωνα, μαθηματικός και στενή φίλη του θύματος. Ο Ευτόκιος, λάτρης του Αρχιμήδη, αναλαμβάνει να εξιχνιάσει το έγκλημα και ανακαλύπτει στοιχεία που δείχνουν πως ίσως ο Ιουστινιανός και η σύζυγός του, η Θεοδώρα, ενέχονται σε μια συνωμοσία με θύμα τον Ιωάννη. Στη σκοτεινή αυτή υπόθεση εμπλέκονται πολλά πρόσωπα με φιλοδοξίες και συμφέροντα. Πρόκειται για τον Ερμόδωρο, σπουδαστή στην Ακαδημία του Πλάτωνα, τον Λεύκιο, φίλο του, τον Μιχαήλ, πατέρα της Θεανώς, την αδελφή της Θεανώς, την Αναστασία και τη Χαρίκλεια, την τροφό τους. Επίσης, τον Μανουήλ, αδελφό του Ερμόδωρου, τη Σωσσάνα, φίλη της Θεανώς, και πολλούς άλλους – όλα τα πρόσωπα του μυθιστορήματος, ιστορικά και επινοημένα, υπάρχουν σε έναν κατάλογο στην αρχή του βιβλίου ως dramatis personae. Αναπτύσσοντας την πλοκή του μυθιστορήματος, θέλοντας να μιλήσει για τα σκάνδαλα και τις καταχρήσεις που μαστίζουν την πόλη, για τη μισαλλοδοξία και την πάλη για εξουσία, ο Τεύκρος Μιχαηλίδης ρίχνει το βάρος της αφήγησης στο θέμα το οποίο τον απασχολεί: τα μαθηματικά. Ξεκινάει με ένα παραβολικό κάτοπτρο κι ένα σχέδιο (στο χαρτί του βιβλίου), που παραπέμπει σε μια παραβολή του Αρχιμήδη, την οποία αυτός έχει ονομάσει «ορθογωνίου κώνου τομή», επειδή σχηματίζεται από την τομή ενός κώνου και ενός επιπέδου. Συνεχίζει με άλλα σχήματα και τελειώνει με το πεντάγραμμα του Πυθαγόρα και τα Κωνικά του Απολλώνιου.

Βεβαίως, η δολοφονία του Ιωάννη με κίνητρο το χρήμα εξιχνιάζεται – ο ιθύνων νους είναι πρόσωπο υπεράνω υποψίας. Στο μεταξύ, ο συγγραφέας θυμίζει στους αναγνώστες σπουδαία ιστορικά γεγονότα που συνέβησαν την εποχή που πραγματεύεται, ενώ, κυρίως, επιχειρεί να τους μυήσει στα μυστήρια της επιστήμης του, η οποία έχει φανατικούς λάτρεις και φανατικούς εχθρούς που την απεχθάνονται – έστω κι αν τα μαθηματικά μάς κάνουν «καλυτέρους ανθρώπους», όπως έχει γραφτεί.