Ενας ευγενής μαρξιστής

^«Το ξέρω πως στο τέλος θα ηττηθώ από τον χρόνο. Μέχρι τότε προσπαθώ να τον κερδίζω στα σημεία» (Θάνος Μικρούτσικος, από το βιβλίο «Ο Θάνος κι ο Μικρούτσικος», εκδόσεις Πατάκη, του Οδυσσέα Ιωάννου). Ο συνθέτης ηττήθηκε το βράδυ του Σαββάτου 28 Δεκεμβρίου από τον καρκίνο. Tο έργο του, όχι.

Δεν είναι μόνο τα τραγούδια, οι συνθέσεις, οι επιλογές συνεργατών, οι μελοποιήσεις ποιητών κ.ο.κ. που τον κάνουν αήττητο. Είναι η πολιτική του προσωπικότητα, διάχυτη στην τέχνη μα και στη ζωή του. Υπήρξε πολίτης ενεργός, εκτέθηκε σε δημόσιες θέσεις, δέχθηκε κριτική και πέθανε κομμουνιστής, αν και ο ίδιος προτιμούσε τον όρο μαρξιστής. «Το ΚΚΕ είναι το μόνο κόμμα που δεν δημιουργεί ψευδαισθήσεις ότι στον βάρβαρο καπιταλισμό, ειδικά σήμερα, μπορούν τα πράγματα να γίνουν καλύτερα. […] Εγώ είμαι οριστικά μαζί με το ΚΚΕ».

Το πρώτο ράγισμα στη συντηρητική οικογένεια των Μικρούτσικων ήρθε προπολεμικά από τον πατέρα του που γύρω στο 1932-1933 επέστρεψε κομμουνιστής στην Πάτρα από την Αθήνα. Σκάνδαλο. Μετά την Απελευθέρωση ο πατέρας του διώχθηκε λόγω των πολιτικών πεποιθήσεών του. Γνωρίστηκε με την προερχόμενη από εργατική οικογένεια μητέρα του Θάνου σε έναν χορό που διοργάνωσαν μετά την Απελευθέρωση το ΕΑΜ και η ΕΠΟΝ. Μέσα σε αυτό το αστικό συντηρητικό περιβάλλον οι δύο αριστεροί γονείς δημιούργησαν έναν ευγενή μαρξιστή. Η πολιτική του όμως δεν έχει να κάνει μόνο με τη συμμετοχή του στα κοινά, το ξύλο που έφαγε επί χούντας όταν συνελήφθη (1969) ή τη συμμετοχή του στο Πολυτεχνείο το 1973. Ως συνθέτης, αυτόφωτος, έφερε στη μουσική και στο τραγούδι την αριστερή ευγένειά του. Είχε το θάρρος, το θράσος, την τόλμη να μπει σφήνα στους Μάνο Χατζιδάκι, Μίκη Θεοδωράκη και να κοντραριστεί στα ίσα με τον Διονύση Σαββόπουλο.

Εφερε το δικό του μουσικό ύφος. Δεν αντέγραψε, δεν μιμήθηκε. «Η μελοποιημένη ποίηση αξίζει στο ελληνικό τραγούδι, όχι γιατί «κατεβάζει» την υψηλή ποίηση στον λαό, όπως υποστήριξαν πολλοί – δεν θεωρώ ότι δικαιώνει αυτή η πρόθεση από μόνη της -, αλλά γιατί έχει την ικανότητα να φωτίζει κρυμμένα επίπεδα του ποιήματος».

Από τα χρόνια του ΕΚΚΕ (δεν υπήρξε μέλος του και έφυγε έναν χρόνο μετά τη Μεταπολίτευση) ως τα πρώτα χρόνια με το ΚΚΕ (αποχώρησε στις αρχές της δεκαετίας του ’80), ο Μικρούτσικος υπήρξε ένας μαχητής που έδινε λογαριασμό στον εαυτό του.

Την περίοδο του λεγόμενου «βρώμικου ’89» βρέθηκε κοντά στον Ανδρέα Παπανδρέου, στηλιτεύοντας την επιλογή της ηγεσίας της Αριστεράς να συγκυβερνήσει με τον Κωνσταντίνο Μητσοτάκη. Στην τελευταία κυβέρνηση του Ανδρέα Παπανδρέου (1993-1996) τοποθετήθηκε εξωκοινοβουλευτικός αναπληρωτής υπουργός Πολιτισμού το 1993. Εναν χρόνο αργότερα, το 1994, με τον θάνατο. της Μελίνας Μερκούρη, ανέλαβε υπουργός Πολιτισμού, αξίωμα που διατήρησε μέχρι το 1996. Σχεδίασε στρατηγικά το υπουργείο Πολιτισμού, οραματίστηκε θεσμούς όπως αυτόν του Εθνικού Πολιτιστικού Δικτύου Πόλεων, το Εθνικό Κέντρο Βιβλίου, το Διεθνές Φεστιβάλ Χορού Καλαμάτας. Οι ικανότητές του στο μάνατζμεντ είχαν φανεί πριν από την έλευσή του στο υπουργείο. Το 1986 ιδρύθηκε το Διεθνές Φεστιβάλ Πάτρας με εμπνευστή τον ίδιο, που υπήρξε και ο πρώτος καλλιτεχνικός διευθυντής του. Επίσης, εκτός πολλών άλλων είχε υπάρξει καλλιτεχνικός διευθυντής του Μουσικού Αναλογίου στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών το 1990-1993 και σύμβουλος διοίκησης για τα πολιτιστικά στην Οργανωτική Επιτροπή Ολυμπιακών Αγώνων «Αθήνα 2004».