Ενα αλλόκοτο μυθιστόρημα

Μια πόλη κάπου στη Λατινική Αμερική, το κλίμα τροπικό, η ατμόσφαιρα αποπνικτική, η ζέστη αφόρητη. Η βραδιά ετούτη, ωστόσο, είναι ξεχωριστή. Μια οικογένεια γιορτάζει την επανασύνδεσή της μετά από χρόνια δειπνώντας στο εστιατόριο «Λα Κουέβα». Ωσπου ενσκήπτει το ασυνήθιστο, το ανεξήγητο. Ο 29χρονος Κάρλος, ένας από τους συνδαιτυμόνες, χάνεται από προσώπου γης. Απλούστατα, τη μια στιγμή είναι και την άλλη δεν είναι πια. Την υπόθεση της «ξαφνικής και καθολικής εξαφάνισης» αναλαμβάνει, μετά από τρεις εβδομάδες άκαρπων προσπαθειών, ένας μεσήλικος επιθεωρητής που μπορεί επισήμως να έχει συνταξιοδοτηθεί αλλά παραμένει, λόγω πείρας, ανώτερος ερευνητής της αστυνομίας.

Το άτομο και ο οργανισμός

Το όνομά του δεν το μαθαίνουμε ποτέ. Μαθαίνουμε, βέβαια, ότι αποδίδει ιδιαίτερη σημασία στις λεπτομέρειες και ότι εμπιστεύεται υπέρμετρα τη διαίσθησή του. Μαθαίνουμε, επίσης, ότι εδώ και αρκετό καιρό πενθεί την απώλεια της αγαπημένης συζύγου του. Ο ίδιος δεν αργεί να στρωθεί στη δουλειά και αμέσως απευθύνεται στη μητέρα του αγνοουμένου, η οποία προφανώς βρισκόταν στο μοιραίο τραπέζι. «Σταμάτησε παρατείνοντας την κίνησή του για μια-δυο στιγμές, προτού τελικά σηκωθεί και πάει στην τουαλέτα. Και αυτή ήταν η τελευταία φορά που τον είδα» θυμήθηκε εκείνη, η Μαρία, πλην όμως αποδεικνύεται γρήγορα ότι η συγκεκριμένη γυναίκα δεν είχε καμία συγγενική σχέση με τον αγνοούμενο, ότι υπήρχε η αληθινή μητέρα που την είχε προσλάβει προκειμένου να μιλήσει για λογαριασμό της! Αστείο; Εκκεντρικό; Εξωφρενικό; Οπως κι αν το χαρακτηρίσουμε, είναι αδύνατον να παραβλέψουμε ότι συνιστούσε μια πάγια τακτική της μυστηριώδους εταιρείας στην οποία εργαζόταν ο γιος της. Κοντολογίς, η διοίκηση μίσθωνε ηθοποιούς με στόχο να αναπληρώνουν τα μέλη του προσωπικού στην καθημερινότητά τους, ώστε να αφιερώνονται ανεμπόδιστα οι υπάλληλοι στην άσκηση των καθηκόντων τους και να ξεχνούν υπερτιμημένες έννοιες όπως ο ελεύθερος χρόνος. Ο οργανισμός αυτός, όπου ο Κάρλος περνούσε τις περισσότερες ώρες του, δεν είχε κάποια επωνυμία, το μόνο σίγουρο ήταν ότι διακινούσε μεγάλα χρηματικά ποσά και ότι επιδιδόταν σε μια ατέρμονη διαδικασία αμφιλεγόμενων επιχειρηματικών μεταλλάξεων. Πάντως η διορατικότητα του οργανισμού φάνταζε εντυπωσιακή, δεδομένου ότι ίσως και να διατηρούσε «τοποθεσίες έκτακτης ανάγκης» και «παράλληλα γραφεία» σε απομακρυσμένες περιοχές, κάτι που ο επιθεωρητής αρχίζει να υποψιάζεται όταν έρχεται πλέον σε επαφή με διάφορα στελέχη του στο πλαίσιο της έρευνας που διενεργεί. Από τους μάλλον απρόθυμους συναδέλφους του νεαρού άνδρα πληροφορείται ότι ο Κάρλος ήταν υποδειγματικός στη δουλειά του. Και στέκεται με ενδιαφέρον μπροστά στις μαρτυρίες που συλλέγει διότι, καταπώς φαίνεται, το εν λόγω άτομο «έπασχε από κάτι ακαθόριστο που προκαλούσε αλλαγές στην εμφάνιση και στη συμπεριφορά του», κάτι που, για να είμαστε ειλικρινείς, δεν είναι τόσο τρομακτικό όσο αηδιαστικό και κάπως ενοχλητικό.

Αδιέξοδα και γρίφοι

Είναι η φάση που, διαβάζοντας το μυθιστόρημα Γη χωρίς τέλος (πρωτότυπος τίτλος: Infinite Ground) του Μάρτιν Μακ Ινις, ξεσκονίζουμε εσπευσμένα τις γνώσεις μας στη βιολογία και, επιπλέον, δοκιμάζουμε την όποια υποχονδρία έχουμε ή δεν έχουμε. Είναι η φάση που ο 36χρονος σκωτσέζος συγγραφέας, με το πρώτο του μυθιστόρημα, άψογα μεταφρασμένο στα ελληνικά από τον Αλέξη Καλοφωλιά, έχει ήδη αποσπάσει δικαιότατα την προσοχή μας. Και, έχοντας αντιληφθεί ότι είναι ένας συγγραφέας της υποβολής και της ατμόσφαιρας, αναρωτιόμαστε πού ακριβώς θέλει να το πάει όλο αυτό. Για την ακρίβεια, θέλει να το πάει κάπου; Ας επιστρέψουμε τώρα στη χαλαρή πλοκή τούτης της, ας πούμε, απειλητικής ιστορίας. Με τη σκέψη ότι το περιβάλλον ενός ανθρώπου αποκαλύπτει πολλά, ακόμα κι όταν αυτός ο άνθρωπος δεν είναι πλέον εκεί, ο επιθεωρητής επικεντρώνεται στο «σφραγισμένο» γραφείο του Κάρλος. Και με τη βοήθεια μιας μικροβιολόγου, της Ιζαμπέλα, παίρνει ορισμένα δείγματα από την επιφάνεια με την οποία εκείνος είχε τη συχνότερη επαφή, δηλαδή το πληκτρολόγιό του· το κοπανούσε δε τόσο μανιασμένα που χρειαζόταν συνεχώς αντικατάσταση. Η επιστήμονας, λοιπόν, επεξεργάζεται τα στοιχεία και ανακοινώνει, με τρόπο όσο το δυνατόν πιο εύληπτο, ότι ο Κάρλος έπασχε από μια μικροβιακή «λοίμωξη», μια πάθηση που προοδευτικά «διέρρηξε την ταυτότητά του» και τον οδήγησε, επί της ουσίας, σε «δύο εξαφανίσεις: μια εσωτερική και μια κοινωνική». Ο επιθεωρητής, από την πλευρά του, προβαίνει στις δικές του αμφίβολες ενέργειες και αναπτύσσει τις δικές του θεωρίες για το τι ακριβώς συνέβη στον Κάρλος. Αντιμετωπίζει τα πολλαπλά ενδεχόμενα μιας ακατάληπτης κατάστασης και παρασύρεται από τα αδιέξοδά της. Παράλληλα βασανίζεται από το ίδιο του το παρελθόν, τις αναμνήσεις του, όχι μόνο τις προσωπικές αλλά και τις επαγγελματικές. Ανακαλεί, ας πούμε, την αποκρουστική συνάντησή του με κάποιον παρανοϊκό δολοφόνο που είχε σκοτώσει και τεμαχίσει έναν ιθαγενή και, σαν να μην έφτανε αυτό, τον συνδέει με τον διακλαδιζόμενο γρίφο του Κάρλος, ο οποίος συνιστούσε «μια παρουσία χωρίς νόημα, κρυμμένη πίσω από το πέπλο του σκότους».

Παράξενη αλληγορία

Ο επιθεωρητής είναι ευάλωτος, υποφέρει από έναν παράξενο κλονισμό που καθιστά δυσδιάκριτα τα όρια μεταξύ πραγματικότητας και ψευδαίσθησης. Ενα πλέγμα από «υποψίες, φήμες, συσχετίσεις» θα τον ωθήσει να αναζητήσει την άκρη του νήματος στην καρδιά μιας αχανούς και πυκνής δασικής έκτασης. Προσεγγίζει έναν αποκομμένο συνοικισμό και καταλύει στο ξενοδοχείο «Τερμινασιόν» όπου, μεταξύ άλλων, εντοπίζει το βιβλίο «Φυλές της Νότιας Ενδοχώρας», το οποίο περιγράφει μια μυθολογία για τη «νοσηρή προσήλωση στην ιδέα των απόντων προσώπων». Εδώ σταματάμε, δεν κρίνουμε σκόπιμο να αναφέρουμε περισσότερα στους επίδοξους αναγνώστες. Αρκεί μονάχα να σημειώσουμε ότι ο επιθεωρητής και στα δέντρα θα καταφύγει και στα τέσσερα θα περπατήσει. Το Γη χωρίς τέλος τι είναι; Αστυνομικό μυθιστόρημα; Οχι. Λογοτεχνία του φανταστικού; Οχι. Υπαρξιακό θρίλερ, ηπίως αλληγορικό, με ανθρωπολογικές ανησυχίες και οικολογικές προεκτάσεις; Περίπου. Ο ταλαντούχος Μάρτιν Μακ Ινις, ο οποίος δεν αποκλείεται να μας δικαιώσει περισσότερο στο προσεχές μέλλον, έγραψε σίγουρα ένα βιβλίο για την αλλοτρίωση του σύγχρονου ανθρώπου, την ασύλληπτη επισφάλεια της ταυτότητας και της ζωής του. Εγραψε, πρωτίστως, ένα βιβλίο που κραυγάζει απεγνωσμένα ότι είναι αλλόκοτο. Το κεντρικό πρόβλημα έγκειται στο γεγονός ότι αρκείται σε αυτό, να είναι απλώς αλλόκοτο και τίποτε άλλο.