«Δεν μου αρέσουν οι ταμπέλες»
Του έχουν καταλογίσει ότι δεν εστιάζει σε ελληνικά θέματα, ότι ανήκει σε μια «φλατ» γενιά που απλώς καθρεφτίζει την πραγματικότητα γύρω της (δεν την ερμηνεύει), ότι είναι lifestyle. Με εξίσου βάσιμα επιχειρήματα όμως θα μπορούσε κανείς να υποστηρίξει ότι ο 47χρονος Αλέξης Σταμάτης είναι κοσμοπολίτης και όχι κοσμικός, ότι έχει σύνθετη ματιά ακόμη και όταν δεν πειραματίζεται, ότι, αν δεν ήταν έστω και στοιχειωδώς πολυεπίπεδος, τα βιβλία του δεν θα είχαν μεταφραστεί στη Μεγάλη Βρετανία, στη Γαλλία, στην Ιταλία, στη Ρωσία, στην Ισπανία, στη Σερβία (το Μπαρ Φλωμπέρ) και τιμηθεί με αξιόλογα βραβεία (η Αμερικανική φούγκα κέρδισε το Διεθνές Βραβείο Λογοτεχνίας του Ομοσπονδιακού Ιδρύματος Τεχνών και εκδόθηκε στις ΗΠΑ).
Βυθισμένος σε μια εμμονή να γράψει για την εκδίκηση, ο Αλέξης Σταμάτης έπιασε τον Αμλετ. Εκεί συνάντησε τη φράση «τίποτα από μένα δε φαίνεται», η οποία τον στοίχειωσε. Το θέμα της εκδίκησης μπήκε σε δεύτερο πλάνο και μέσα από τη φράση αναδύθηκε ένας χαρακτήρας. Λέγεται Θάνος και είναι ο ήρωας της Βίλας Κομπρέ. «Ο Αμλετ είναι ένας άνθρωπος που κάνει delay στην εκδίκηση. Αυτός κάνει delay στη ζωή». Με τη Βίλα Κομπρέ (εκδόσεις Καστανιώτη), το έβδομο μυθιστόρημά του, ο Αλέξης Σταμάτης κλείνει τον κύκλο μιας τετραλογίας που άρχισε με το Μπαρ Φλωμπέρ (2000).
– Σε χαρακτηρίζουν μεταμοντέρνο συγγραφέα. Σου ταιριάζει ο προσδιορισμός;
«Ιδιοσυγκρασιακά είμαι εντελώς αντίθετος με πάσης φύσεως κατηγοριοποιήσεις. Υπάρχει μια μανία στην Ελλάδα κυρίως να σου φοράνε ταμπέλες. Αφήστε που ο μεταμοντερνισμός στην τέχνη είναι μια έννοια ήδη ξεπερασμένη. Θέλω να πιστεύω ότι είμαι ένας συγγραφέας σύγχρονος, με ό,τι κι αν σημαίνει αυτό».
– Στο «Μπαρ Φλωμπέρ» κλείνεις το μάτι στον Φλωμπέρ και στη «Βίλα Κομπρέ» στον Προυστ. Γιατί αυτό;
«Και οι δύο είναι από τους αγαπημένους μου συγγραφείς. Στο «Μπαρ Φλωμπέρ» βέβαια η αναφορά στον γάλλο δημιουργό είναι ένα λογοπαίγνιο, εδώ έχει μεγαλύτερη σημασία. Η Αλμα, βασική ηρωίδα, ονομάζει συνειδητά το σπίτι της «Βίλα Κομπρέ». Κομπρέ (Combray) είναι η τοποθεσία όπου εκτυλίσσεται μεγάλο μέρος της «Αναζήτησης του χαμένου χρόνου». Και η Αλμα έχει ένα ζήτημα με την απώλεια του χρόνου, μια και ζει σε ένα παρόν γεμάτο φαντάσματα, μνήμες, απώλεια και πένθος».
– Ο ήρωας στη «Βίλα Κομπρέ» ύστερα από ένα ταξίδι αναζήτησης της ταυτότητάς του επιστρέφει σε αυτό που είναι, ενώ συνήθως στη λογοτεχνία η εσωτερική αναζήτηση καταλήγει στη μεταμόρφωση. Γιατί κάνεις αυτή την «αντιστροφή»;
«Ο ήρωας ταξιδεύει «εξωτερικά» και «εσωτερικά». Ταξιδεύει για να βρει ή για να επαναπροσδιορίσει τον εαυτό του. Και ναι μεν κατά κάποιον τρόπο θεραπεύεται, οι πληγές όμως αφήνουν σημάδια. Οπως και να έχει, σίγουρα αλλάζει, δεν είναι δυνατόν τέτοιες διεργασίες να μας επιστρέφουν έναν ήρωα ίδιο με της αρχής. Δεν συμφωνώ ότι δεν συμβαίνει κάποια μεταμόρφωση. Η «καθολική επιστροφή» του Θάνου είναι ένα είδος μεταμόρφωσης που οφείλεται στις εμπειρίες του «ταξιδιού». Ξέρετε, μερικές φορές «μεταμόρφωση» μπορεί να σημαίνει και την επιστροφή στον βαθύ, αληθινό εαυτό».
– Γιατί η κεντρική σου ηρωίδα είναι Αλβανίδα;
«Οι μετανάστες είναι πλέον ένα κομμάτι της κοινωνίας μας. Η Εσθαλία είναι ωστόσο μια ειδική περίπτωση, μια κοπέλα που φαίνεται αρχικά πως είναι κάτι άλλο ενώ στην πραγματικότητα δεν είναι. Σχεδόν όλοι οι χαρακτήρες του βιβλίου αρχικά «φαίνεται πως είναι άλλοι». Στο τέλος ωστόσο τα προσωπεία πέφτουν και φωτίζεται η αλήθεια».
– «Οι άνθρωποι είναι κακοί, όταν βλέπουν την ομορφιά θέλουν να την καταστρέψουν». Θα ήθελες να το σχολιάσεις;
«Φράση της Αλμας, μιας γυναίκας που ζει μέσα από την ομορφιά, άρα ψεύτικα, λαθραία. Κάποια στιγμή λέει μάλιστα: «Η ομορφιά ήταν πάντοτε η βάση. Ισως να υπέφερα εξαιτίας της αλλά σε καμία περίπτωση δεν μετανιώνω». Οταν έχεις αναγάγει το εκ συνθηκών φθαρτό σε θέσφατο, μοιραία φοβάσαι μη το χάσεις».
Ο Αλέξης Σταμάτης θα συνομιλήσει για το βιβλίο του με τον μπλόγκερ nuwanda στον πολυχώρο 104, Θεμιστοκλέους 104, μεθαύριο Τρίτη, στις 8 μ.μ. Θα διαβάσουν η Μπέττυ Αρβανίτη και ο Δημοσθένης Παπαδόπουλος.
