«Το Βήμα» ζήτησε από τον Μισέλ Μπιάρ, ομότιμο καθηγητή Νεότερης Ιστορίας στο Πανεπιστήμιο της Ρουέν στη Νορμανδία, να αναλύσει το επαναστατικό πνεύμα των Γάλλων ανά τους αιώνες.
Γιατί το επαναστατικό πνεύμα που προέρχεται από τη Γαλλική Επανάσταση παραμένει παρόν μέσα στους αιώνες στη Γαλλία;
«Αυτό που γέννησε την Επανάσταση είναι η αποκαλούμενη “κουλτούρα λαϊκής παρέμβασης”, δηλαδή η ιδέα ότι δεν περνούν όλα μέσα από τις εκλογές, αλλά ότι μπορεί κανείς να κατέβει στους δρόμους, να οικειοποιηθεί τη δημοκρατία χωρίς να περιμένει, για παράδειγμα, να ψηφίζει κάθε πέντε χρόνια.
Πιστεύω ότι αυτό είναι το θεμελιώδες σημείο που εξηγεί γιατί στη Γαλλία, σε ιστορική κλίμακα, υπάρχουν τόσο συχνά διαδηλώσεις. Το δεύτερο σημείο είναι ότι δεν έχουμε, ή έχουμε ελάχιστα, μια κουλτούρα συμβιβασμού. Δηλαδή, όταν δεν συμφωνούμε, έχουμε την τάση να πηγαίνουμε στη σύγκρουση, ενώ στη Γερμανία ή στη Σουηδία προσπαθούν πρώτα να φθάσουν σε συμβιβασμό. Δεν υπάρχουν λιγότερες κοινωνικές εντάσεις στη Γερμανία, αλλά στη Γαλλία τις περισσότερες φορές οδηγούν αμέσως σε ρήξη, σε απεργία, σε διαδήλωση, ενώ στη Γερμανία καταλήγουν συχνότερα σε διαπραγμάτευση».
Μπορείτε να μου δώσετε μερικά παραδείγματα αυτού του επαναστατικού πνεύματος από τη Γαλλική Επανάσταση μέχρι σήμερα;
«Κατ’ αρχάς, είναι το γεγονός ότι στη Γαλλία οι επαναστάσεις επαναλήφθηκαν. Η επανάσταση του 1830, έπειτα του 1848 και ύστερα η Κομμούνα του 1871 δεν είναι απλές επαναλήψεις της Γαλλικής Επανάστασης, αλλά περιέχουν τον απόηχό της. Στην απελευθέρωση της Γαλλίας το 1944-1945, υπάρχουν ομάδες αντιστασιακών που παίρνουν ονόματα όπως “Σεν Ζιστ”, “Κομμούνα του Παρισιού”, “Ροβεσπιέρος”. Στις διαδηλώσεις των “κίτρινων γιλέκων”, πριν από μερικά χρόνια, υπήρχαν αρκετοί που αναφέρονταν στη Γαλλική Επανάσταση. Σήμερα διαδηλωτές ζητούν “το κεφάλι του προέδρου”.
Φυσικά, είναι μια εικόνα, μια μεταφορά. Κανείς δεν θα πάρει ένα μαχαίρι για να κόψει το κεφάλι του Εμανουέλ Μακρόν. Αλλά είναι μια εικόνα που προέρχεται από τη Γαλλική Επανάσταση. Στις διαδηλώσεις υπάρχουν άνθρωποι που φορούν τον κόκκινο σκούφο της ελευθερίας που έρχεται κατευθείαν από τη Γαλλική Επανάσταση. Υπάρχει λοιπόν πραγματικά αυτή η κληρονομιά. Ομως η Γαλλία σήμερα κυριαρχείται όλο και περισσότερο από ιδέες μάλλον δεξιές παρά αριστερές. Και η επαναστατική κουλτούρα υποχωρεί. Δεν έχει εξαφανιστεί, αλλά υποχωρεί».
Πολλοί λαοί σήμερα δεν πιστεύουν ότι τα πράγματα μπορούν να αλλάξουν «στον δρόμο». Πώς έχουν διατηρήσει οι Γάλλοι την ελπίδα ότι η κατάσταση θα αλλάξει μέσω των διαδηλώσεων;
«Οταν γίνονται πολύ μεγάλες διαδηλώσεις και οι άνθρωποι συνειδητοποιούν ότι τίποτα δεν αλλάζει, είναι φυσικό να σκέφτονται “ίσως πάω στην επόμενη διαδήλωση, αλλά όχι στη μεθεπόμενη”. Υπάρχει μια κόπωση. Και στη Γαλλία αυτή η κόπωση είναι αντιληπτή. Απλώς, προς το παρόν δεν εμποδίζει εκατοντάδες χιλιάδες ανθρώπους να κατεβαίνουν στους δρόμους και να ελπίζουν ότι κάτι θα αλλάξει.
Στη συνταξιοδοτική μεταρρύθμιση, πριν από δύο χρόνια, υπήρξαν 23 ημέρες κινητοποιήσεων μέσα σε διάστημα μερικών μηνών. Στο τέλος ο κόσμος λιγόστεψε, αλλά υπήρξαν και εκείνοι που απήργησαν 23 φορές, έχασαν 23 μεροκάματα, κατέβηκαν 23 φορές στον δρόμο. Μπορεί κανείς να πει είτε ότι αυτή η επιμονή είναι ανόητη, γιατί η μεταρρύθμιση πέρασε, είτε να το σκεφτεί λίγο πιο πλατιά. Ο Μπέρτολτ Μπρεχτ έλεγε ότι “όποιος αγωνίζεται μπορεί να χάσει, όποιος δεν αγωνίζεται έχει ήδη χάσει”. Δηλαδή, αν κατεβαίνεις στον δρόμο, μπορεί και να μη νικήσεις, αν δεν κατέβεις, σημαίνει ότι αποδέχεσαι πως έχεις ήδη χάσει».
