Αν μπορούσε να μετατρέψει κανείς σε εικόνα τους επιθετικούς προσδιορισμούς που θα επιστράτευε για να περιγράψει και να εξηγήσει την Aλκηστη Πρωτοψάλτη, θα βρισκόταν μπροστά σε ένα σύνταγμα από λέξεις. Αεικίνητη, δυναμική, εργατική. Αλλά και πολυπράγμων, ειλικρινής στις προθέσεις και τις καταθέσεις της, πηγαία, φύσει αλλά και θέσει αισιόδοξη.
Θα ήταν όμως μάταιο, ίσως και άδικο, να προσπαθήσεις να χωρέσεις σε λέξεις μια καλλιτέχνιδα με τη διαδρομή και την καριέρα της Πρωτοψάλτη. Aλλωστε, μέσα από τα εκατοντάδες τραγούδια που έχει σφραγίσει με την ερμηνεία της, καθένας έχει αναπτύξει μια προσωπική, μοναδική και ανεπανάληπτη σύνδεση μαζί της.
Μολονότι η Πρωτοψάλτη έχει περάσει μια ζωή στην πρώτη γραμμή της τέχνης που υπηρετεί ακούραστα, αγόγγυστα και με γνήσια διάθεση πειραματισμού, επιμένει να μην επαναπαύεται. Το πρόγραμμα των συναυλιών της για τους επόμενους μήνες είναι πυκνό. Η εμφάνισή της στο Union Chapel του Λονδίνου με τη συμμετοχή της Σοφίας Μανουσάκη στις 13 Φεβρουαρίου, η περιοδεία της με τον Στέφανο Κορκολή στις ΗΠΑ τον ερχόμενο Μάρτιο, η συμμετοχή της στον εορτασμό της Επετείου των 200 ετών από την Eξοδο του Μεσολογγίου το 2026 αλλά και η τουρνέ της με τον Νίκο Πορτοκάλογλου το προσεχές καλοκαίρι επιβεβαιώνουν του λόγου το ασφαλές. Και όλα αυτά έπειτα από μια σημαδιακή θεατρική σεζόν.
Oχι, η Aλκηστις Πρωτοψάλτη δεν αποφάσισε να κάνει στροφή στην καριέρα της. Αλλά αποδέχθηκε με ανοιχτή καρδιά και συγκίνηση την πρόταση να υποδυθεί την Ουρανία Μελαμπιανάκη, σύζυγο του αείμνηστου Νίκου Ξυλούρη, και να αφηγηθεί από τη σκηνή του Θεάτρου ΗΒΗ τη ζωή του εμβληματικού κρητικού μουσικού στην παράσταση με τίτλο «Νίκος Ξυλούρης – Ο Αρχάγγελος της Κρήτης».
Η συνεργασία και η σχέση της με τον αείμνηστο Ξυλούρη, τον οποίο επί σκηνής θα υποδυθεί ο Αιμιλανός Σταματάκης, οι αναμνήσεις και το αποτύπωμα που άφησε στην καριέρα αλλά και τη ζωή της, και βέβαια η συμμετοχή της στην παράσταση που σκηνοθετεί ο Νικορέστης Χανιωτάκης έγιναν η αφορμή για μια εκ βαθέων συζήτηση με τη σπουδαία καλλιτέχνιδα που, αν το καλοσκεφτεί κανείς, έχει πετύχει κάτι σπάνιο. Να μην προδώσει ποτέ ούτε το καλλιτεχνικό όραμά της, ούτε τον εαυτό της, μα ούτε και το κοινό.
Φωτογραφία: Θανάσης Κρίκης, Sytling: Χριστίνα Ευσταθίου
Κυρία Πρωτοψάλτη, θα ήθελα να μας πείτε πώς έγινε η πρώτη προσέγγιση για τη συμμετοχή σας στην παράσταση «Ο Αρχάγγελος της Κρήτης» και τι σκεφτήκατε όταν σας πρότειναν τον ρόλο της Ουρανίας Μελαμπιανάκη Ξυλούρη.
«Η πρόταση ήρθε σαν ένας φωτεινός ήλιος στην ψυχή μου. Την Ουρανία, τη γυναίκα του Νίκου Ξυλούρη, την ξέρω πολύ καλά και διαβάζοντας το σενάριο οι αναμνήσεις από εκείνον “κατέβαιναν” με μεγάλη ταχύτητα στο μυαλό μου. Το “ναι, θα συμμετέχω” βγήκε μέσα από την ψυχή μου αμέσως. Ξέρετε, είναι πολύ ιδιαίτερο το συναίσθημα όταν κρατώ στα χέρια μου το ημερολόγιο με την ιστορία ενός άλλου ανθρώπου».
Αλήθεια, όμως, γιατί μια καταξιωμένη και μία από τις πιο εμβληματικές τραγουδίστριες της Ελλάδας αποφασίζει να κάνει θέατρο; Υποθέτω ότι θα είχατε και στο παρελθόν ανάλογες προτάσεις.
«Είχα, αλλά δεν με άγγιζαν».
Τι σας κέρδισε στη συγκεκριμένη πρόταση και στην εν λόγω χρονική συγκυρία;
«Με κέρδισε το γεγονός ότι ο Νίκος Ξυλούρης στο ξεκίνημά μου με στήριξε, ταιριάξαμε καλλιτεχνικά και το μόνο που έχω να θυμάμαι από εκείνον είναι πολύ πολύ ωραίες στιγμές και γλέντια ατόφια. Η ψυχοσύνθεσή του μου ταίριαζε απόλυτα. Είναι ένας φόρος τιμής σε αυτόν τον άνθρωπο αλλά και στη νιότη μου.
Επίσης, να σας ξεκαθαρίσω κάτι. Στην παράσταση δεν παίζω ως ηθοποιός, αλλά αφηγούμαι τη ζωή του – ως γυναίκα του -, η οποία ξετυλίγεται μπροστά μου, σε σκηνοθεσία του ταλαντούχου Νικορέστη Χανιωτάκη. Τραγουδώ και κάποια τραγούδια του Νίκου. Ολοι οι ηθοποιοί παίζουν μοναδικά και οι μουσικοί που συμμετέχουν είναι καταπληκτικοί! Οι πρόβες μας έχουν μεγάλη συγκίνηση, χιούμορ, αλλά και ευθύνη».
Πώς προσεγγίσατε την ηρωίδα σας, ένα υπαρκτό και εν ζωή πρόσωπο;
«Την Ουρανία την ξέρω από παλιά και την εκτιμώ αφάνταστα, όπως και όλο το Ξυλουρέικο. Δεν χρειάστηκε να ταξιδέψω στην Κρήτη. Η Κρήτη είναι βαθιά στην καρδιά μου, την ξέρω σπιθαμή προς σπιθαμή, αγαπώ τους ανθρώπους της και έχω παρά πολλούς καλούς φίλους και ωραίες αναμνήσεις».
Ανατρέξατε σε αφηγήσεις για τον Ξυλούρη και τη ζωή του;
«Τις ξαναθυμήθηκα! Ξέρετε, το μισό σενάριο το έχω ζήσει και φυσικά θέλω να τιμήσω τον καλλιτέχνη. Να μην πω απλώς τα λόγια, αλλά να τους δώσω ψυχή».
Στη μουσική του Νίκου Ξυλούρη επιστρέψατε;
«Τα τραγούδια του τα ξέρω όλα και τα έχω τραγουδήσει πολλές φορές στο παρελθόν. Ειδικά στα τρία χρόνια συνεργασίας μου με τον Σταύρο Ξαρχάκο, όλα χάιδεψαν την καρδιά μου».
Μιλήστε μου για τις αναμνήσεις σας από τη συνύπαρξή σας με τον Ξυλούρη.
«Είναι πολλές οι αναμνήσεις. Γελάω γιατί μετά από κάθε συναυλία μού έλεγε: “Αλκηστάκι” – ήθελε το -άκι για να με κάνει Κρητικιά – “Αφκε μου κάτι να σε θυμάμαι”. Πάντα είχα κάτι να του δώσω, ένα κομπολόι, ένα μαγνητάκι ψυγείου, ένα μαχαίρι μικρό κρητικό, ό,τι έβρισκα. Αλλη στιγμή, σε ένα καμαρίνι στην Κρήτη, του έφεραν κατσικίσιο γάλα που του άρεσε, και σε μένα επίσης. Μου δίνει ένα ποτήρι, βάζω μια κουταλιά μέλι, μου λέει: “Ασ’ το μέλι, βάλε αλάτι να δεις ομορφιά”.
Οταν ηχογραφούσαμε τον “Κύκλο Σεφέρη” σε μουσική του Ηλία Ανδριόπουλου, ήταν πάντα στο στούντιο και στα δικά μου τραγούδια. Η παρουσία του σκόρπιζε φως και καλοσύνη. Συνεργαστήκαμε τέλεια. Κάναμε και συναυλίες σε όλη την Ελλάδα, στο θέατρο Αποσπερίδα και στο εξωτερικό. Θυμάμαι στη Στοκχόλμη, σε ένα θέατρο, να γίνεται χαλασμός με τον Νίκο. Το κοινό τον χειροκροτούσε όρθιο. Πέντε λεπτά.
Μία ακόμα στιγμή που είναι χαραγμένη στο μυαλό μου ήταν όταν μπήκε χαμογελαστός στα παρασκήνια, ευτυχισμένος, και είπε: “Πάμε να συνεχίσουμε τώρα”. Στο ελληνικό εστιατόριο που πήγαμε μετά, χόρεψαν μέχρι και οι καρέκλες. Και σε αυτό ταιριάξαμε απόλυτα.
Δεν θα ξεχάσω ποτέ την ημέρα που τον αποχαιρέτησα στο νοσοκομείο. Τα μάτια του, τη φωνή του και το χαμόγελό του. Ηταν παλικάρι και εγώ έφυγα συντετριμμένη. Εβαλε ο Θεός σημάδι…».
Φωτογραφία: Θανάσης Κρίκης, Sytling: Χριστίνα Ευσταθίου
Τι πιστεύετε ότι συγκινεί το κοινό στα τραγούδια αλλά και την προσωπικότητα του Νίκου Ξυλούρη, σχεδόν μισόν αιώνα μετά τον θάνατό του;
«Η αλήθεια του και η φωνή του, που θα είναι πάντα μοναδική. Επτά φωνές σε μία, όπως είπε και ο Ξαρχάκος. Ο άνθρωπος, ο καλλιτέχνης, η ματιά και η καθαρότητα της ψυχής του. Είμαστε συνδεδεμένοι άρρηκτα με τα τραγούδια του ενάντια στη χούντα, ενάντια στον φασισμό. Ο Ξυλούρης αντιπροσωπεύει τη γενιά του Πολυτεχνείου. Τι συγκλονιστικές μνήμες έχω!».
Η επαφή σας με τον χώρο και τον κόσμο του θεάτρου πώς είναι; Νιώθετε μαθήτρια ξανά;
«Εντελώς! Είναι ένας άλλος κόσμος, που αγαπώ πολύ και σέβομαι. Εχει ζωντάνια και τρέλα. Η καθημερινή επαφή σε φέρνει πιο κοντά στον ρόλο και στην ψυχή του. Τους ηθοποιούς τούς εκτιμώ για το ταλέντο τους και την προσήλωσή τους. Τους θαυμάζω στις πρόβες. Είναι μαγικό το πώς γεννιέται μια παράσταση μέρα με την ημέρα, με όλους να δίνουν το 100%. Δουλεύουμε αγόγγυστα επί καθημερινής βάσης, έξι ώρες την ημέρα. Πολλές φορές κι ακόμα παραπάνω. Δεν διανοείστε τι προετοιμασία γίνεται».
Μου λέτε για την εντατική προετοιμασία και την πολλή δουλειά. Βλέπω ότι επιπλέον έχετε ένα πυκνό πρόγραμμα συναυλιών. Δεν θέλετε να αράξετε και να απολαύσετε όσα έχετε καταφέρει όλα αυτά τα χρόνια;
«Ακούστε κάτι. Δουλεύω σαν σκυλί και ξεκουράζομαι σαν σκυλί. Οι συνεργασίες, οι συναυλίες και – το κυριότερο – η επαφή με τους ανθρώπους, όλα όσα κάνω, μου δίνουν ζωή και φως. Δεν θα μπορούσα χωρίς αυτά. Δεν κουράζομαι. Το απολαμβάνω με όλη τη σημασία της λέξης».
Από πού αντλείτε την ενέργεια και τη διάθεση να είστε ανάμεσά μας, και μάλιστα μπαίνοντας ακόμα και στη διαδικασία να πειραματιστείτε, όπως εν προκειμένω με την παράσταση για τον Νίκο Ξυλούρη;
«Ψάχνομαι συνεχώς. Δεν επαναπαύομαι στα κεκτημένα και, αν ανατρέξετε στο βιογραφικό μου, θα το καταλάβετε αμέσως. Ροκ συναυλίες, ρεσιτάλ σε εκκλησίες στο εξωτερικό, εμφανίσεις με πιάνο-φωνή, συμφωνικές ορχήστρες, σκηνοθετημένες παραστάσεις, σύμπραξη ροκ ορχήστρας με συμφωνικές, καινούργιοι χώροι που τους μετατρέπω σε σκηνές, θεατρικές παραστάσεις. Είναι μια αέναη κίνηση ζωής και τέχνης».
Το γνωρίζετε, φαντάζομαι, πως ανήκετε στους καλλιτέχνες που αποτελούν σημείο αναφοράς για το κοινό, την τέχνη σας και την πολιτιστική παραγωγή της χώρας. Πιστεύετε ότι σε 40 ή 50 χρόνια από σήμερα θα υπάρχουν αντίστοιχοι καλλιτέχνες στη θέση σας; Πώς βλέπετε τη μουσική παραγωγή στην Ελλάδα σήμερα;
«Η Ιστορία θα αποφασίσει. Η μουσική παραγωγή είναι φτωχή σε σχέση με αυτά που έχουμε βιώσει εμείς. Τα τραγούδια σήμερα είναι σαν φωτοβολίδες. Ισως δεν υπάρχει κίνητρο – στερέψαμε και από ποιητές. Υπάρχουν βέβαια και οι εξαιρέσεις, και είναι πραγματικά συγκινητικές. Μου έχει κάνει εντύπωση ένα νέο κορίτσι που υπογράφει ως Θελξιέπεια. Ανέβασε ένα βίντεο στο Διαδίκτυο όπου τραγουδάει και περιγράφει και το τραγούδι στη νοηματική. Συγκινήθηκα βαθιά από τη φωνή, το ήθος και την αλήθεια της».
Φωτογραφία: Θανάσης Κρίκης, Sytling: Χριστίνα Ευσταθίου
Με το χέρι στην καρδιά, ποια θεωρείτε τη μεγαλύτερη επιτυχία στην καριέρα αλλά και στη ζωή σας;
«Δύσκολα μου βάζετε. Δεν μπορώ να απαρνηθώ τίποτα. Ολα είναι ατσάλινοι κρίκοι στη ζωή μου. Ισως με διαφορά στήθους η πρώτη σκηνοθετημένη μουσική παράσταση στην Ελλάδα, η “Λεωφόρος Α'”, με τον Κραουνάκη και τη Νικολακοπούλου, σε σκηνοθεσία Ανδρέα Βουτσινά, η παράσταση με τα τραγούδια των Τσιγγάνων στο Ζoom, το “Ηφαίστειο” στο Δημοτικό Θέατρο Πειραιά σε σκηνοθεσία Δημήτρη Παπαϊωάννου, καθώς και η συναυλία σε ένα ορφανοτροφείο στα βάθη της Κένυας. Δεν συνεχίζω, γιατί δεν έχουν τελειωμό».
Αποτυχίες υπήρξαν; Απογοητεύσεις έχετε ζήσει στην καλλιτεχνική ζωή σας;
«Αποτυχίες δεν έχω νιώσει ποτέ από τα θεάματα που έχω “καταθέσει”, μόνο ελάχιστες απογοητεύσεις από συναδέλφους».
Παρότι είστε διαρκώς ανάμεσά μας και έχετε καταφέρει να είστε ένα πρόσωπο οικείο για το κοινό, ένας άνθρωπος που γνωρίζουμε και προσφωνούμε με το μικρό όνομά του, γνωρίζουμε στην πραγματικότητα ελάχιστα για εσάς. Θα ήθελα λοιπόν να σας ζητήσω να μου πείτε – το θέτω κάπως λαϊκά – τι τύπος είστε.
«Ας ξεκινήσω από μακριά. Στα 11 μου έχασα τον πατέρα μου και αυτός ήταν ο λόγος που ένιωσα ότι μπήκα στη ζωή σε ελεύθερη πτώση και στάθηκα όρθια. Εμαθα να διεκδικώ, αλλά και ταυτόχρονα να απολαμβάνω το ταξίδι της. Ξεπέρασα τους φόβους και τις αγωνίες μου, δεν είχα χρόνο.
Η ομορφιά της φύσης μού είναι αναγκαία για την ψυχική μου υγεία. Μου αρέσουν πάρα πολύ τα ταξίδια που έχουν περιπέτεια. Μου αρέσει πολύ η θάλασσα και οι βουτιές στα παγωμένα νερά του Αιγαίου. Μου αρέσει να κοιτώ τα φωτισμένα πλοία που κόβουν το σκοτάδι και να ακούω τον μπάσο ήχο των μηχανών που “τραγουδάνε”. Μου αρέσει να κυκλοφορώ ξυπόλυτη, να πίνω ένα καφεδάκι το ξημέρωμα και μετά να “αρπάζω” τη μέρα. Μου αρέσει το ψάρεμα, το diving σε επικίνδυνες θάλασσες και ωκεανούς για φωτογραφίες, το παραπέντε, η γυμναστική, και είμαι παντρεμένη με την αδρεναλίνη.
Αγαπώ τον κινηματογράφο και το θέατρο, το βιβλίο που γεμίζει άμμο… Στον έρωτα είμαι αναρχοαυτόνομη. Μου αρέσει πολύ ο προγραμματισμός, σε γενικές γραμμές δεν αφήνω τίποτα στην τύχη του, μου αρέσει πολύ η σπιτική θαλπωρή, τα ήσυχα βραδιά με φίλους».
Εστω ότι υπήρχε η δυνατότητα η Αλκηστις Πρωτοψάλτη που είστε σήμερα να συνομιλήσει με τη Σεβαστή Αττικιουζέλ που ήσασταν κάποτε. Τι θα λέγατε με τη σημερινή σας εμπειρία και σοφία στον νεότερο εαυτό σας;
«Καλά τα έκανες, αλλά να κάνεις κι άλλα. (γελάει) Να κάνεις αυτό που ζητάει η ψυχή σου. Να βάζεις στόχους και να ανεβάζεις συνέχεια τον πήχη».
Οταν σβήνουν τα φώτα και σταματά η μουσική, ποιος εαυτός υπερισχύει; Της Αλκηστης ή της Σεβαστής;
«Είναι δύο σε ένα ο εαυτός μου».
Φωτογραφία: Θανάσης Κρίκης, Sytling: Χριστίνα Ευσταθίου
Αλήθεια, πώς φανταζόσασταν τον μεγάλο εαυτό σας όταν ήσασταν μικρή;
«Χαμογελαστό, αεικίνητο, με τεράστια διάθεση για ζωή, για ταξίδια και εξερευνήσεις σε άγνωστα μέρη».
Πρόσφατα είχαμε την απώλεια του Διονύση Σαββόπουλου. Μάλιστα είδα και την αντίδρασή σας στα κοινωνικά δίκτυα, αμέσως μόλις είχατε φτάσει στον Καναδά για τις συναυλίες σας εκεί. Αναρωτιέμαι εάν σας απασχολεί ο χρόνος που περνά και – χωρίς να θέλω να γίνω δραματικός – το βιολογικό τέλος. Φοβάστε την ημερομηνία λήξης που όλοι μας έχουμε;
«Είμαι συμφιλιωμένη με τον χρόνο. Διανύοντας το 70ό λεπτό του παιχνιδιού, θα έλεγα ότι δεν είναι στην πρώτη μου σκέψη αυτό. Οσο περνούν τα χρόνια γίνομαι απλώς πιο επιλεκτική σε όλα τα επίπεδα και η ζυγαριά λίγο αρχίζει να γέρνει προς την προσωπική μου ζωή. Σκέφτομαι ότι τελικά έρχεται μια στιγμή που αρχίζεις πια να αφαιρείς.
Αφαιρείς τα τρόφιμα που σου κάνουν κακό. Αφαιρείς τα ρούχα που σου είναι πολύ στενά ή φαρδιά. Αφαιρείς τα περιττά που ξέχασες στα συρτάρια της ζωής σου. Αφαιρείς την καρδιά σου από τα μέρη όπου δεν υπάρχει αγάπη και κατανόηση. Αφαιρείς τον χρόνο που αφιέρωσες κυνηγώντας λάθος ανθρώπους. Αφαιρείς από τη ζωή σου όσους σε πλήγωσαν, αφαιρείς τις άδικες ενοχές σου και αυτούς που μιλούν πίσω από την πλάτη σου. Εμαθα τελικά ότι ο αληθινός πλούτος δεν είναι να προσθέτεις, αλλά να μάθεις να αφαιρείς».
Σε ποια σχολή σκέψης ανήκετε; Πιστεύετε ότι ο καλλιτέχνης πρέπει να πεθαίνει στη σκηνή ή να φεύγει ήσυχος μακριά από την πολλή συνάφεια του κόσμου;
«Τίποτα από τα δύο. Πιστεύω στη δύναμη της ψυχής, στη δύναμη του σώματος και φυσικά στη φωνή. Προσωπικά, όλα τα έχω φροντίσει στο έπακρον και – το κυριότερο – τα φροντίζω τώρα ακόμα περισσότερο. Η φιλοσοφία μου λέει το εξής: Οταν τα δύο εκατοστά – οι δύο φωνητικές μου χορδές – δεν θα ανταποκρίνονται, τότε θα πω ένα γενναίο “γεια”. Είμαι συνειδητοποιημένη από τα 40 μου γι’ αυτό. Προς το παρόν, χαίρομαι και ενθουσιάζομαι με όλα όσα μού έχει προσφέρει η Τέχνη. Η ζωή αυτοσχεδιάζει, το ίδιο κι εγώ, και της κλείνω το μάτι. Οπως είπε μοναδικά ο Νιόνιος: “…τα χρόνια τρέχουν χύμα κι εμείς τους δίνουμε ένα σχήμα”».
Εστω ότι αύριο ο κόσμος τελειώνει και μπορείτε να σώσετε μόνο ένα τραγούδι από τα εκατοντάδες που έχετε ερμηνεύσει. Ποιο παίρνετε στην πολύ προσωπική κιβωτό σας;
«Κι είμαστε ακόμα ζωντανοί… σαν ροκ συγκρότημα».
Εχετε κάποια μικρή καθημερινή ιεροτελεστία; Κάποια ρουτίνα που απολαμβάνετε κάθε ημέρα με τον εαυτό σας;
«Τον πρωινό ελληνικό καφέ με δύο μπισκοτάκια. Και μετά το γυμναστήριο».
Ποια ήταν η «συνταγή» σας για να τα καταφέρετε στην τέχνη και στη ζωή;
«Η ζωή μου δεν έχει συνταγή. Είναι αεικίνητη, έχει μια άγρια ομορφιά, είναι ευαίσθητη, δίκαιη, δίπλα στους ανθρώπους που έχουν ανάγκη, και δυνατή. Εχει πάθος ανακατεμένο με πολύ συναίσθημα. Εχει ιδρώτα, κλάμα και χαμόγελο χιαστί. Δεν μπαίνει σε καλούπι και ποτέ δεν είναι επαναλαμβανόμενη».
INFO
«Νίκος Ξυλούρης – Ο Αρχάγγελος της Κρήτης»: Θέατρο ΗΒΗ (Σαρρή 27, Αθήνα), Τετάρτη έως Κυριακή. Πρεμιέρα στις 3 Δεκεμβρίου.
