Κατά την επίσκεψή του στην Αθήνα την περασμένη Τετάρτη, ο υπουργός Εξωτερικών της Αιγύπτου Μπαντρ Αμπντελάτι προανήγγειλε ότι «σύντομα θα γιορτάσουμε μια συμφωνία μεταξύ Αιγύπτου και Μονής του Σινά».
Η προαναγγελία για πολιτική συμφωνία με συνεννόηση Αιγύπτου και Ελλάδας αποτελεί θετικό βήμα, καθώς η ελληνική πλευρά επιθυμεί πολιτική επίλυση υπερβαίνουσα την αρνητική δικαστική απόφαση. Διαφαίνεται, ωστόσο, ότι η καθυστέρηση οφείλεται στην έλλειψη συμφωνίας για το ιδιοκτησιακό ζήτημα.
Είναι χαρακτηριστικό ότι στις δηλώσεις η έμφαση δόθηκε στη διατήρηση του «λατρευτικού» και «ελληνορθόδοξου» χαρακτήρα της Μονής, ενώ δεν έγινε εξίσου λόγος για την ιδιοκτησία.
Διπλωματικές πηγές εξηγούν στο «Βήμα» ότι υπάρχει έντονη διπλωματική δραστηριότητα για την επίλυση του ιδιοκτησιακού, με μια υβριδική συμφωνία αμοιβαίως επωφελή για τις δύο πλευρές, καθώς η αιγυπτιακή κυβέρνηση δυσκολεύεται να παρακάμψει την απόφαση εφετείου που δεν αποδίδει κυριότητα στη Μονή επί των ακινήτων της.
Το ιδιοκτησιακό ζήτημα περιλαμβάνει ακίνητα εκτός Μονής (κυρίως προσκυνήματα, κήπους), τους λατρευτικούς χώρους και τα κειμήλια. Ενας συμβιβασμός επιζητείται ακόμη, αλλά φαίνεται να έχει κατοχυρωθεί ο ελληνορθόδοξος και λατρευτικός χαρακτήρας της Μονής, καθώς και η διατήρηση των κειμηλίων.
Ως θετικό κρίνεται το ότι η ρύθμιση του νομικού καθεστώτος της Μονής ως προς το αιγυπτιακό κράτος θα εξασφαλίζει τον λατρευτικό και ελληνορθόδοξο χαρακτήρα, αποτρέποντας τα χειρότερα σενάρια μουσειοποίησης και περαιτέρω τουριστικοποίησης.
Γέφυρα κατανόησης
Η συνεννόηση εξηγεί το θετικό κλίμα στις κοινές δηλώσεις, καθώς ο αιγύπτιος υπουργός Εξωτερικών τόνισε ότι η Μονή του Σινά λειτουργεί ως γέφυρα κατανόησης μεταξύ Ελλάδας και Αιγύπτου.
«Η Μονή Σινά είναι ιερή και κανείς δεν θα την αγγίξει» υπογράμμισε, διαψεύδοντας κατηγορηματικά φήμες για τη μοίρα που μπορεί να επιφυλασσόταν στη Μονή λόγω της θέσης της σε περιοχή τουριστικού αλλά και γεωπολιτικού ενδιαφέροντος, σε μια εποχή ανόδου του ισλαμισμού. Ιδιαιτέρως επέμεινε ο Αμπντελάτι στη συνεργασία που θα καταστήσει την Ελλάδα κόμβο μεταφοράς ηλεκτρικής ενέργειας από την Αίγυπτο στην Ευρώπη.
Ο έλληνας υπουργός Εξωτερικών Γιώργος Γεραπετρίτης τόνισε ότι η συνάντηση υπήρξε παραγωγική ως προς το νομικό καθεστώς της Μονής, με κοινή επιθυμία να διατηρηθεί το επί 15 αιώνες status quo, ενώ εξήρε τον σεβασμό των θρησκευτικών ελευθεριών στην Αίγυπτο επί προέδρου Σίσι.
Στις 5 Αυγούστου είχε δημοσιευτεί ο νέος νόμος που προβλέπει σύσταση Νομικού Προσώπου Δημοσίου Δικαίου με την επωνυμία «Ελληνορθόδοξη Ιερά Βασιλική Αυτόνομη Μονή του Αγίου και Θεοβάδιστου Ορους Σινά στην Ελλάδα» με σκοπό την εκπροσώπηση της Μονής στην Ελλάδα, την υποστήριξη του έργου της και τη διαχείριση των περιουσιακών της στοιχείων.
Ο νόμος δεν παράγει αποτελέσματα στην Αίγυπτο, αλλά θεωρείται ως σημαντικό πρώτο βήμα για την κατοχύρωση εν γένει του νομικού καθεστώτος της Μονής.
Ο διχασμός στη Μονή
Το νομοσχέδιο συμπίπτει χρονικά με τον πρωτοφανή διχασμό εντός του ίδιου του μοναστηριού, καθώς 15 μοναχοί συνεκλήθησαν και ψήφισαν την παύση του Αρχιεπισκόπου Σινά Δαμιανού. Νομοκανονικώς, ανακύπτει το ζήτημα αν είναι κανονική μια σύναξη όπου δεν παρευρίσκεται ο ίδιος ο Αρχιεπίσκοπος, ούτε ο «Δικαίος» της Μονής (αναπληρωτής ηγουμένου).
Ο Αρχιεπίσκοπος Δαμιανός δήλωσε ότι οι μοναχοί «θα παραδοθούν στον συνετιστικό χαρακτήρα των ιερών κανόνων ώστε να έχουν την ευκαιρία να μετανοήσουν […] και να μη γίνουν πατραλοίες (σ.σ.: πατροκτόνοι)».
Οι 15 μοναχοί επικαλούνται άρθρα του εσωτερικού κανονισμού της Μονής (12 και 35), αν και θεωρείται ότι ο αριθμός τους (15 ή 14, εφόσον ένας θεωρείται ότι είχε μετακινηθεί στον Αθωνα) δεν επαρκεί ώστε να τηρούνται όσα προβλέπει ο κανονισμός, που απαιτεί παρουσία των 2/3 των μοναχών για να να είναι έγκυρες οι αποφάσεις.
Οι μοναχοί απευθύνθηκαν στον Πατριάρχη Ιεροσολύμων Θεόφιλο, αναγγέλλοντας τα αποτελέσματα της συνόδου. Στον Ιεροσολύμων απευθύνθηκε και ο Αρχιεπίσκοπος Δαμιανός, διαμαρτυρόμενος για τις αντικανονικές πράξεις των μοναχών.
Σημειωτέον ότι ο εκάστοτε Αρχιεπίσκοπος Σινά ηγείται αυτόνομης και «αυτοδέσποτης» Αρχιεπισκοπής και απλώς χειροτονείται παραδοσιακώς από τον Πατριάρχη Ιεροσολύμων. Σημειωτέον, επίσης, ότι η ιδιότητα του ηγουμένου της Μονής, εναντίον της οποίας βάλλουν οι μοναχοί, διακρίνεται από αυτή του Αρχιεπισκόπου, η οποία έχει ευρύτερη συνοδική διάσταση.
Ο Πατριάρχης Ιεροσολύμων Θεόφιλος απάντησε μόνο στην επιστολή του Δαμιανού, ερμηνεύοντας την τελευταία ως έκκληση για ανάληψη ευθύνης από το Πατριαρχείο Ιεροσολύμων και ως οιονεί αναγνώριση ότι η Μονή Σινά είναι τρόπον τινά υπό τη δικαιοδοσία ή την ποιμαντική ευθύνη του.
Στην επιστολή του Ιεροσολύμων αναγγέλθηκε η αποστολή τριμελούς αντιπροσωπείας στην Αθήνα υπό τον Αρχιεπίσκοπο Κωνσταντίνης Αρίσταρχο, ώστε να υπάρξει διαβούλευση με τη Μονή του Σινά.
Μόνο το Φανάρι
Ομως, σε νέα επιστολή ο Αρχιεπίσκοπος Δαμιανός διευκρινίζει ότι σκοπός της πρώτης επιστολής του ήταν η απλή ενημέρωση, καθώς και μια προσδοκία διάψευσης από το Πατριαρχείο Ιεροσολύμων ότι έχει ανάμειξη στην υπόθεση.
Στην επιστολή ο Αρχιεπίσκοπος Δαμιανός προειδοποιεί τον Πατριάρχη Ιεροσολύμων να μην προβεί σε αντικανονική «εισπήδηση», αλλά να σεβαστεί το αυτοδιοίκητο της Μονής Σινά, ενώ γίνεται λόγος για άσκηση «εκκλήτου» (εφέσεως). Σημειωτέον ότι αρμοδιότητα τελεσίδικης επίλυσης των προβλημάτων πανορθοδόξως έχει μόνο το Οικουμενικό Πατριαρχείο Κωνσταντινουπόλεως.
Οι εκπρόσωποι του Πατριαρχείου Ιεροσολύμων αναμένεται να επιχειρήσουν μια επίλυση, ερχόμενοι σε επαφή με την πλευρά του Αρχιεπισκόπου Δαμιανού (του μόνου αναγνωριζόμενου από την ελληνική κυβέρνηση) και ενδεχομένως με αντιπροσώπους των 15 μοναχών στην Αίγυπτο.
Η αντιπροσωπεία έχει λάβει μορφή άτυπης διερεύνησης ώστε να είναι δυνατή η συνεννόηση ή και υποχώρηση χωρίς να πληγεί το κύρος κανενός. Πέρα από το δριμύ ερώτημα που τίθεται αν το Πατριαρχείο Ιεροσολύμων ήταν εν γνώσει της κίνησης των «15», η ευρύτερη διορθόδοξη συνάφεια είναι ότι το Πατριαρχείο Ιεροσολύμων δεν έχει αναγνωρίσει τη συσταθείσα το 2018 «Ορθόδοξη Εκκλησία της Ουκρανίας» υπό τον Μητροπολίτη Επιφάνιο Κιέβου, σε αντίθεση με το Οικουμενικό Πατριαρχείο Κωνσταντινουπόλεως, το Πατριαρχείο Αλεξανδρείας και τις Εκκλησίες Ελλάδος και Κύπρου που έχουν προβεί στην εν λόγω αναγνώριση.
Κρίση στη Δυτική Οχθη
Ταυτοχρόνως, προέκυψε πρόβλημα στην ελληνορθόδοξη Μονή του Αβά Γερασίμου στην Ιεριχώ στη Δυτική Οχθη, όπου ισραηλινοί έποικοι επέκτειναν καταπατήσεις σε βάρος του μοναστηριού. Το ζήτημα απασχολεί εντόνως το ελληνικό υπουργείο Εξωτερικών, που καλείται πλέον να προστατεύσει ιστορικά ελληνορθόδοξα μοναστήρια σε περίοδο έντονων γεωπολιτικών κρίσεων.
