Η σχέση πολλών μαθητών του Λυκείου με το μάθημα της Ιστορίας, ιδιαίτερα της βυζαντινής περιόδου, είναι μάλλον κακή εξαιτίας των άπειρων λεπτομερειών που καλούμαστε να απομνημονεύσουμε. Η διαπίστωση αυτή μας οδήγησε στην είσοδο του Βυζαντινού Μουσείου Αργολίδας, που στεγάζεται σε ένα ιστορικό κτίσμα στο κέντρο της πόλης μας, προκειμένου να γνωρίσουμε αυτή τη μάλλον άγνωστη ιστορική περίοδο.
Το Βυζαντινό Μουσείο Αργολίδας άνοιξε τις πύλες στο κοινό το 2016 φιλοδοξώντας να αποτελέσει τον συνεκτικό κρίκο ανάμεσα στο απώτατο ιστορικό παρελθόν και τα επαναστατικά χρόνια. Κύρια φιλοδοξία του όμως ήταν να «συστήσει» στους επισκέπτες μια «αόρατη» σχεδόν βυζαντινή κληρονομιά.
Οπως μας εξήγησε η δρ Αναστασία Βασιλείου, αρχαιολόγος της Εφορείας Αρχαιοτήτων Αργολίδας, το γεγονός αυτό «οφείλεται στις σπάνιες αναφορές της περιοχής στις γραπτές πηγές της βυζαντινής περιόδου ή στη γενικότερη υποβάθμιση της βυζαντινής εποχής που επικρατούσε τον περασμένο αιώνα, ως μιας περιόδου σκοταδιστικής και οπισθοδρομικής, κάτι που ουσιαστικά δεν έχει καμία σχέση με το ιστορικό γίγνεσθαι. Απεναντίας, η βυζαντινή εποχή αποτελεί μια άκρως ενδιαφέρουσα ιστορική περίοδο, που αποτέλεσε και μια περίοδο ακμής για την Αργολίδα, ιδίως στον 10ο-12ο αιώνα».
Το μουσείο στεγάζεται σε ένα διατηρητέο κτιριακό συγκρότημα το οποίο οικοδομήθηκε από τους Βενετούς, χρησιμοποιήθηκε από τους Οθωμανούς ως υπαίθρια αγορά, ταχυδρομείο και χάνι, υπέστη εκτεταμένες καταστροφές κατά την Επανάσταση και ανοικοδομήθηκε το 1828-29 κατόπιν εντολής του Ιωάννη Καποδίστρια για να στεγάσει το ιππικό σώμα του ελληνικού κράτους. Η ανάδειξή του σε διατηρητέο μνημείο αποτέλεσε νίκη για τη διάσωση της ιστορικής μνήμης του τόπου. Στη δυτική πτέρυγα του κτιριακού συγκροτήματος βρίσκουν σήμερα φιλόξενη στέγη αρχαιολογικά ευρήματα που προέρχονται από ανασκαφές κυρίως στην πόλη του Αργους αλλά και γειτονικές περιοχές.
Οι τέσσερις ενότητες
Στις τέσσερις εκθεσιακές ενότητες ο επισκέπτης παρακολουθεί μέσα από τα υλικά κατάλοιπα της ιδιωτικής και δημόσιας ζωής ένα πανόραμα της ιστορικής διαδρομής του Βυζαντίου. «Χρονολογικά το μουσείο εκτείνεται από τον 4ο μέχρι και τον 19ο αιώνα, καλύπτοντας όχι μόνο τη βυζαντινή περίοδο της Αργολίδας, η οποία λήγει στις αρχές του 13ου αιώνα, μετά την κατάκτησή της από τους Σταυροφόρους, αλλά περιλαμβάνει και τις περιόδους της λατινικής και οθωμανικής κατάκτησης της περιοχής» σημειώνει η κυρία Βασιλείου, προσθέτοντας: «Η έμφαση δίνεται στα στοιχεία της καθημερινής ζωής, λαμβάνοντας υπόψη ότι τα περισσότερα εκθέματα έχουν αποκαλυφθεί σε ανασκαφικές έρευνες σπιτιών της εποχής, κυρίως πήλινα σκεύη και ποικίλα προσωπικά αντικείμενα, όπως κοσμήματα και στοιχεία ένδυσης».
Στην ερώτησή μας ποια είναι τα πιο ενδιαφέροντα εκθέματα του μουσείου η κυρία Βασιλείου απαντά ότι «όλα τα εκθέματα έχουν τη θέση και την αξία τους στη μόνιμη έκθεση του μουσείου και η επιλογή τους έχει γίνει με κριτήρια ιστορικά, αρχαιολογικά αλλά και παιδαγωγικά, που τέθηκαν από την ομάδα δημιουργίας της έκθεσης. Αλλωστε, τα εκθέματα, όπως συμβαίνει σε όλα τα σύγχρονα μουσεία, δεν παρουσιάζονται ξεκομμένα, ως μεμονωμένα έργα τέχνης, αλλά ενταγμένα σε σύνολα εκθεμάτων».
Το μοιραίο καταφύγιο
Η κυρία Βασιλείου επεσήμανε ωστόσο ότι «εξέχουσα θέση έχει, λόγω της πληρότητας της μαρτυρίας του, το σύνολο των εκθεμάτων του Σπηλαίου της Ανδρίτσας, που προέρχεται από μια σπουδαία αρχαιολογική ανακάλυψη της Εφορείας Παλαιοανθρωπολογίας – Σπηλαιολογίας το 2004 σε μια περιοχή νότια του Αργους, μεταξύ των οικισμών Βελανιδιάς και Ανδρίτσας. Στα τέλη του 6ου – αρχές του 7ου αιώνα μ.Χ., σε αυτό το σπηλαιοβάραθρο, που βρίσκεται 14 μέτρα κάτω από τη γη, μια ομάδα πάνω από 50 ανθρώπων από κάποιο κοντινό χωριό αναζήτησε εκεί καταφύγιο που αποδείχθηκε μοιραίο, καθώς για άγνωστο σε εμάς λόγο, οι άνθρωποι αυτοί δεν κατάφεραν ποτέ να βγουν από το σπήλαιο. Στο μουσείο παρουσιάζονται ενδεικτικά ευρήματα των καταφυγόντων, όπως προσωπικά αντικείμενα (κοσμήματα, στοιχεία της ενδυμασίας τους, φυλαχτά κ.ά.) και απαραίτητα αντικείμενα για τη διαβίωσή τους (λυχνάρια, κανάτια κ.ά.). Ιδιαίτερη θέση κατέχει ο σταυρός λιτανείας με χαραγμένη την Κυριακή προσευχή στις δύο πλευρές του, ο οποίος θα αποτελούσε σημαντικό κειμήλιο της συγκεκριμένης κοινότητας».
Το συγκεκριμένο μουσείο, ωστόσο, έχει πολλούς θησαυρούς να αποκαλύψει στον επισκέπτη, όπως «τα δύο ψηφιδωτά που κοσμούσαν αρχικά τα δάπεδα πολυτελών σπιτιών του Αργους αλλά και οι αναπαραστάσεις του Ιερού μιας βασιλικής και ενός παρεκκλησιού, που σηματοδοτούν τον κεντρικό ρόλο της Εκκλησίας στη δημόσια ζωή της εποχής» προσθέτει.
Στην τελευταία εκθεσιακή ενότητα προσέξαμε αγγεία καθημερινής χρήσης, γυναικεία κοσμήματα, νομίσματα, οικόσημα και λουλάδες για το κάπνισμα, αδιάψευστα στοιχεία πολιτισμών που έζησαν στην Αργολίδα σε εποχές διαρκών μετακινήσεων και πολεμικών επιχειρήσεων: Οθωμανοί, Σλάβοι, Φράγκοι, Βενετοί. Οσο για τους Αρβανίτες, αυτοί παρουσιάζονται «μέσω του άυλου πολιτισμού τους, όπως τραγούδια και συνταγές» αλλά και τα επώνυμα που μπορεί να ανακαλύψει κανείς σε σχετική ψηφιακή εφαρμογή.
Η επίσκεψή στο Βυζαντινό Μουσείο Αργολίδας ήταν αποκαλυπτική για τη σημασία του σε μια εποχή που όλοι ατενίζουν το μέλλον και αδιαφορούν για το παρελθόν. «Το κύριο μέλημα της ομάδας μας υπήρξε η έμφαση στην καθημερινή ζωή των ανθρώπων της εποχής. Η άμεση επαφή που μπορεί να έχει ένας νέος, επισκεπτόμενος το μουσείο, με αντικείμενα του παρελθόντος, μπορεί να ανοίξει τον ορίζοντά του και να τον ταξιδέψει στον χρόνο» επισημαίνει η κυρία Βασιλείου. Να τονιστεί εδώ ότι το Βυζαντινό Μουσείο Αργολίδας διαθέτει τις απαραίτητες υποδομές για την πρόσβαση ατόμων με αναπηρία, όπως ράμπες, ανελκυστήρας και πινακίδες σε Σύστημα Μπράιγ.
Το άρθρο δημοσιεύθηκε αρχικά στο ένθετο «Το Βήμα της Άργους» του 2ου Γενικού Λυκείου Άργους που κυκλοφόρησε με «Το Βήμα της Κυριακής» στις 28 Σεπτεμβρίου 2025.
