Στο τελευταίο Υπουργικό Συμβούλιο της χρονιάς παρουσιάστηκε μια ενδιαφέρουσα νομοθετική πρόταση από το υπουργείο Δικαιοσύνης που σχετίζεται με το Ψηφιακό Μητρώο Υποθέσεων Διαφθοράς. Μια νομοθετική πρόταση που θα κατατεθεί σε δημόσια διαβούλευση μετά τις γιορτές και εκτιμάται ότι θα γίνει νόμος τους κράτους το αργότερο ως τις αρχές της άνοιξης, ενώ στην πράξη θα λειτουργήσει μέσω ειδικής ψηφιακής πλατφόρμας, που είναι σχεδόν έτοιμη.
Με το Μητρώο Υποθέσεων Διαφθοράς επιχειρεί η χώρα μας να βελτιώσει τους αρνητικούς δείκτες που έχει από διεθνείς αξιολογήσεις σε θέματα διαφθοράς και κυρίως στη δικαστική τους αντιμετώπιση και τη δικαστική εκκαθάριση υποθέσεων όπου εμπλέκονται κρατικοί και άλλοι αξιωματούχοι.
Πριν πάμε όμως να δούμε τι προβλέπεται στο νομοσχέδιο που παρουσιάστηκε παραμονές Χριστουγέννων στο Υπουργικό Συμβούλιο, ας δούμε ποια ήταν η ανάγκη για τη θέσπιση του ειδικού αυτού Μητρώου Υποθέσεων Διαφθοράς και πού βρίσκεται η χώρα μας στις πρόσφατες μετρήσεις που γίνονται από διεθνείς οργανισμούς σε θέματα διαφθοράς.
Θλιβερή εικόνα
Δυστυχώς η εικόνα δεν είναι καλή. Η Ελλάδα, που μετέχει στην Ευρωπαϊκή Ενωση κοντά 50 χρόνια και συμπληρώνει σε λίγο 25 χρόνια από τη συμμετοχή της στη νομισματική ευρωπαϊκή πραγματικότητα, βρίσκεται κάτω από τον μέσο ευρωπαϊκό όρο σε θέματα διαφθοράς.
Είναι, με άλλα λόγια, μια χώρα όπου η διαφθορά είναι σε επίπεδα μέτρια προς υψηλά, όπως μετρήθηκε για το 2024, με βάση τον ευρύτατα χρησιμοποιούμενο δείκτη για τη διαφθορά (Corruption Perception Index), που καταγράφει τη διαφθορά στον δημόσιο τομέα με βάση δεδομένα από ειδικούς και επιχειρήσεις.
Η διαφθορά, που κυριαρχεί με ένταση στις πολιτικές αντιπαραθέσεις και καθορίζει σημαντικά τον δημόσιο διάλογο για κυβερνητικές πρακτικές και αποφάσεις σε κρίσιμα θέματα, αλλά και την πραγματικότητα λειτουργίας πολλών σημαντικών τομέων της δημόσιας διοίκησης και του κράτους εν γένει, αποτελεί ουσιαστικό μέγεθος για την αξιολόγηση κάθε χώρας σε θέματα κράτους δικαίου και εφαρμογής κανόνων υγιούς ανταγωνισμού.
Αξιολογήσεις
Με βάση λοιπόν τις διεθνείς αξιολογήσεις (Δείκτης CPI Corruption Perceptions Index), η Ελλάδα κατείχε το 2024 (τελευταία δημοσιευμένη μέτρηση) τη θλιβερή 59η θέση σε 180 χώρες παγκοσμίως, θέση που δεν είναι κολακευτική για τη λειτουργία του κράτους και την κυβέρνηση, η οποία, ενώ έχει λάβει κάποια μέτρα, όπως καταγράφεται και στις διεθνείς και ευρωπαϊκές εκθέσεις αξιολόγησης, εν τούτοις δεν έχει κατορθώσει να αντιστρέψει την εικόνα μιας χώρας όπου η διαφθορά διαδραματίζει σημαντικό ρόλο και η αντίληψη για τη διαφθορά σε κρίσιμους τομείς είναι διάχυτη.
Αυτή η θλιβερή 59η θέση της χώρας μας σε διεθνές επίπεδο είναι κάτω από τον μέσο ευρωπαϊκό όρο, που έχει μετρηθεί περίπου στην 64η θέση διεθνώς, με άλλες χώρες της Ευρωπαϊκής Ενωσης να κατατάσσονται σε πολύ υψηλότερες θέσεις και ορισμένες από αυτές, όπως οι Σουηδία, Φινλανδία, Δανία και άλλες, να εμφανίζουν εικόνα «καθαρότητας» σε θέματα διαφθοράς.
Αλλά και σε ευρωπαϊκό επίπεδο, η Ελλάδα σε αξιολόγηση από 0 ως 100 (το μηδέν η χειρότερη επίδοση σε θέματα διαφθοράς και το 100 η άριστη) πήρε την 49η θέση, δηλαδή σχεδόν στη μέση, με διαφθορά που καταγράφεται «μεσαία ως υψηλή».
Το συμπέρασμα των διεθνών και ευρωπαϊκών αξιολογήσεων των τελευταίων χρόνων για τη χώρα μας είναι πως δεν είναι από τις πιο διεφθαρμένες χώρες σε παγκόσμιο επίπεδο, αλλά σε ευρωπαϊκή κλίμακα κινείται ακόμα, παρά τις προσπάθειες των τελευταίων ετών με νομοθετικά και άλλα μέτρα, σε «μάλλον αρνητική κατάσταση», με αξιολογήσεις να την κατατάσσουν κάτω από τον μέσο όρο των χωρών της Ευρωπαϊκής Ενωσης.
Η Δικαιοσύνη
Η εικόνα δεν είναι καλύτερη ούτε για την απόδοση του δικαστικού μας συστήματος που αναλαμβάνει να ερευνήσει και να εκκαθαρίσει υποθέσεις διαφθοράς, καθώς ο Δείκτης Κράτους Δικαίου (Rule of Law Index) έχει κατατάξει την Ελλάδα χαμηλά σε ευρωπαϊκό επίπεδο, ιδιαίτερα σε θέματα έγκαιρης απονομής δικαιοσύνης σε υποθέσεις διαφθοράς.
Οι επισημάνσεις αφορούν την καθυστερημένη απονομή δικαιοσύνης σε υποθέσεις διαφθοράς, καθώς πολλές δίκες για διαφθορά διαρκούν χρόνια, ανακρίσεις σέρνονται επίσης για χρόνια και πολλές από αυτές τις υποθέσεις έφθασαν στην παραγραφή και την ατιμωρησία.
Η αργή απονομή της δικαιοσύνης και σε ορισμένες περιπτώσεις η μη ενδεδειγμένη έρευνα σε υποθέσεις διαφθοράς δυσχεραίνουν την αξιοπιστία και την αποτελεσματικότητα του δικαστικού μας συστήματος στην αντιμετώπιση φαινομένων διαφθοράς, όπως επισημαίνεται σε ευρωπαϊκές αξιολογήσεις.
Η αντιμετώπιση
Αλλωστε η καταγραφή της πορείας συγκεκριμένων υποθέσεων, όπως η υπόθεση Siemens, που σύρθηκε στα δικαστήρια για χρόνια και τελικά κατέληξε σε παραγραφή, αλλά και εκείνη της Novartis, όπου οι γιατροί που αποτέλεσαν σημαντικό τμήμα της ελεγχόμενης διαφθοράς δεν τιμωρήθηκαν και οι όποιες ευθύνες τους παραγράφηκαν, αποτελούν απτά δείγματα γραφής για τον τρόπο που δικαστικά αντιμετωπίζονται μεγάλες υποθέσεις διαφθοράς.
Βεβαίως υπήρξαν και άλλες που είχαν ουσιαστική αντιμετώπιση, όπως υποθέσεις εξοπλιστικών με κατηγορούμενο τον πρώην υπουργό Ακη Τσοχατζόπουλο, ή ακόμα παλιότερα, πριν από τρεις και πλέον δεκαετίες, η υπόθεση Κοσκωτά και άλλες, αλλά αυτές δεν καθορίζουν την εικόνα αποτελεσματικότητας της ελληνικής Δικαιοσύνης σε θέματα διαφθοράς.
Και πάμε τώρα στους πολίτες. Τα δημοσκοπικά, κατά καιρούς, ευρήματα για την αντίληψη των πολιτών για τη διαφθορά στον δημόσιο τομέα, στο κράτος δηλαδή, αποτυπώνουν μια εικόνα διάχυτης παραδοχής φαινομένων διαφθοράς, ενώ σε πρόσφατη έρευνα του Ευρωβαρόμετρου οι αριθμοί τα λένε όλα. Το 97% των ελλήνων πολιτών δήλωσε ότι η διαφθορά είναι πολύ διαδεδομένη στη χώρα, σε ποσοστό υψηλότερο από άλλες χώρες της Ευρωπαϊκής Ενωσης.
Το Μητρώο
Με αυτά τα δεδομένα, σε διεθνές και ευρωπαϊκό επίπεδο, ας δούμε τι είναι το Ψηφιακό Μητρώο Υποθέσεων Διαφθοράς και σε τι εξυπηρετεί.
Πρόκειται για ψηφιακό σύστημα καταγραφής και παρακολούθησης των υποθέσεων διαφθοράς από την πρώτη στιγμή που αρχίζει η έρευνα μέχρι τότε που θα εκδοθεί τελεσίδικη (από εφετείο) ή αμετάκλητη απόφαση (από Αρειο Πάγο), καθώς και της παράθεσης όλων των ποινών και κυρώσεων που επιβλήθηκαν.
Το Μητρώο αυτό θα είναι διασυνδεμένο και θα έχουν πρόσβαση σε αυτό οι εισαγγελικές αρχές (εθνικές και η Ευρωπαϊκή Εισαγγελία), το υπουργείο Δικαιοσύνης, καθώς και άλλες ανεξάρτητες αρχές, όπως η Αρχή για το Ξέπλυμα Μαύρου Χρήματος, η Αρχή Διαφάνειας και άλλες που μετέχουν στη δίωξη υποθέσεων διαφθοράς (Οικονομική Αστυνομία, Ανεξάρτητη Αρχή Δημοσίων Εσόδων) και λοιπές.
Καταπολέμηση
Στόχος του Μητρώου είναι η συγκεντρωτική εικόνα, όπως αναλύθηκε στο Υπουργικό Συμβούλιο από τον υπουργό Γιώργο Φλωρίδη και τον υφυπουργό Δικαιοσύνης Ιωάννη Μπούγα, της πορείας των υποθέσεων διαφθοράς ώστε να υπάρχει τεκμηρίωση για την καταπολέμηση της διαφθοράς με στόχο να διευκολυνθεί η ουσιαστική καταγραφή της πορείας των υποθέσεων διαφθοράς για την αξιολόγηση της χώρας σε ευρωπαϊκό και διεθνές επίπεδο στο κρίσιμο για πολλά ζήτημα της αντιμετώπισης φαινομένων διαφθοράς, που επηρεάζουν την εικόνα της Ελλάδας σε θέματα κράτους δικαίου, υγιούς ανταγωνισμού, θεσμικής λειτουργίας του πολιτικού συστήματος και βέβαια σε θέματα ανάπτυξης, επενδύσεων και αύξησης της οικονομικής δραστηριότητας.
