Φανταστείτε το σκηνικό: Στο Bâtiment des Conférences, στο κεντρικό κτίριο της UNESCO στο Παρίσι, εκεί όπου αν μιλούσαμε με λυρική έπαρση θα λέγαμε ότι η τέχνη συναντά τη διπλωματία και ο μύθος διαπλέκεται με την πολιτιστική κληρονομιά, μπροστά από τη μεγαλειώδη τοιχογραφία του Πικάσο «Η Πτώση του Ικαρου» (1958), μέσα στη μεγάλη συνεδριακή αίθουσα «Room I», αποφασίστηκε στις 12 Ιουλίου η ένταξη των Μινωικών Ανακτορικών Κέντρων στον Κατάλογο Παγκόσμιας Κληρονομιάς της UNESCO, στο πλαίσιο των εργασιών της 47ης Συνόδου της Επιτροπής Παγκόσμιας Κληρονομιάς.
Σύμπτωση; Ποιητική αδεία θα πούμε πως όχι. Διότι δίπλα στον Ικαρο – μια μορφή που, αν και παραπέμπει σε πτώση, δεν εκπέμπει μόνο την τραγικότητα του τέλους, αλλά σχολιάζει ότι παραδίπλα η ζωή συνεχίζεται ατάραχη καθώς λουόμενοι/ες παραμένουν απαθείς στη σκηνή – λαμβάνει χώρα μια στιγμή με ιδιαίτερη φόρτιση.
Ενισχύεται από το γεγονός ότι η τοιχογραφία αυτή δημιουργήθηκε την περίοδο της δικτατορίας του Φράνκο για να κοσμήσει το τότε υπό ανέγερση κτίριο των αρχιτεκτόνων Μπερνάρ Ζερφίς, Μαρσέλ Μπρόιερ και Πιερ Λουίτζι Νέρβι, αποκτώντας έτσι και ηθική βαρύτητα ως μια παραπομπή για την ανάγκη συλλογικής ευαισθητοποίησης. Οπότε το έργο του Πικάσο στο συγκεκριμένο χωρικό σημείο μέσα από τις σιωπηλές γραμμές του περνά ένα ηχηρό μήνυμα: αυτό της πολιτιστικής μνήμης που δεν ξεχνά, που επιμένει, που επιβιώνει και τελικά αναγνωρίζεται.
Διότι η ένταξη των αρχαιολογικών χώρων της Κνωσού, της Φαιστού, των Μαλίων, της Ζάκρου, της Ζωμίνθου και της Κυδωνίας στον Κατάλογο Παγκόσμιας Κληρονομιάς αποκαθιστά μια προφανή έλλειψη, ένα πολιτισμικό παράδοξο που ήθελε την Κρήτη να μην έχει κανένα μνημείο της αναγνωρισμένο από την UNESCO.
Γιατί τα μινωικά ανάκτορα
Πόσω μάλλον τα Μινωικά Ανακτορικά Κέντρα που αποτελούν τον πυρήνα του μινωικού πολιτισμού, ενός από τους σημαντικότερους πολιτισμούς της Ανατολικής Μεσογείου. Δεν ήταν απλώς διοικητικά και οικονομικά κέντρα, αλλά χώροι πολιτιστικής ακμής, με θαυμαστή αρχιτεκτονική, εξελιγμένα συστήματα γραφής και σύνθετη κοινωνική οργάνωση. Αντανακλούσαν μια αναπτυγμένη κοινωνία με ισχυρούς δεσμούς εμπορίου και επικοινωνίας με άλλους λαούς της Μεσογείου, όπως η Αίγυπτος και η Εγγύς Ανατολή.
Η μινωική τέχνη, φυσιοκρατική και εκφραστική, επηρέασε βαθιά την παγκόσμια καλλιτεχνική δημιουργία, ενώ ο μύθος του Λαβύρινθου αποτελεί διαχρονικό σύμβολο της πολυπλοκότητας και της εφευρετικότητας των Μινωιτών. Τα ανάκτορα αποκαλύπτουν την πρώιμη αστική ανάπτυξη και κοινωνική ιεράρχηση, ενώ προσφέρουν ανεκτίμητες μαρτυρίες για τα πρώτα συστήματα γραφής στην Ευρώπη, την κρητική ιερογλυφική και τη Γραμμική Α. Η ανάδειξή τους ενισχύει την εικόνα της Κρήτης ως λίκνου πολιτισμού παγκόσμιας σημασίας.
Να πούμε ότι η εγγραφή αυτή αποτελεί το αποτέλεσμα μιας συστηματικής και μακροχρόνιας προσπάθειας των έμπειρων στελεχών και υπηρεσιών του υπουργείου Πολιτισμού, σε στενή συνεργασία με την Περιφέρεια Κρήτης και όλους τους αρμόδιους φορείς που δούλεψαν για την προετοιμασία του φακέλου υποψηφιότητας. Συγκεκριμένα, τη συγκρότηση του φακέλου υποψηφιότητας ανέλαβε η Διεύθυνση Προϊστορικών και Κλασικών Αρχαιοτήτων, σε συνεργασία με τις Εφορείες Αρχαιοτήτων Κρήτης και με την υποστήριξη της Περιφέρειας Κρήτης. Σημαντική ήταν η συμβολή των ξένων αρχαιολογικών σχολών και των διευθυντών των ανασκαφών στην Κρήτη για την αρχαιολογική τεκμηρίωση.
Το Εθνικό Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών, μέσω του Τμήματος Φυσικής Περιβάλλοντος – Μετεωρολογίας, υποστήριξε την ανάλυση των κινδύνων από την κλιματική αλλαγή, ενώ η πανεπιστημιακή κοινότητα προσέφερε εξειδικευμένη γνώση στη μινωική αρχαιολογία.
Ο φάκελος εμπλουτίστηκε επίσης με στοιχεία από φορείς της τοπικής αυτοδιοίκησης, εξωτερικούς συνεργάτες και ειδικούς. Ιδιαίτερα σημαντική ήταν η συμβολή του υπουργείου Κλιματικής Κρίσης και Πολιτικής Προστασίας στην κατάρτιση σχεδίων αντιμετώπισης κινδύνων που ενσωματώθηκαν στο Διαχειριστικό Σχέδιο. Τέλος, σε συνεργασία με την Περιφέρεια Κρήτης, εκπονήθηκε στρατηγική Ολοκληρωμένης Χωρικής Επένδυσης (ΟΧΕ) με στόχο την αναβάθμιση της εμπειρίας των επισκεπτών στα μινωικά ανακτορικά κέντρα και τη διασύνδεση αυτών με τέσσερις περιοχές από την Κρήτη που είναι εγγεγραμμένες σε άλλα προγράμματα της UNESCO (το Φαράγγι της Σαμαριάς και τα Αστερούσια είναι χαρακτηρισμένα «Αποθέματα της Βιόσφαιρας», ενώ ο Ψηλορείτης και η Σητεία «Παγκόσμια Γεωπάρκα»).
Εξ ου και η Επιτροπή Παγκόσμιας Κληρονομιάς, βασιζόμενη και στην αξιολόγηση του αρμόδιου συμβουλευτικού οργάνου της ICOMOS, αναγνώρισε τη εξέχουσα οικουμενική αξία των Μινωικών Ανακτορικών Κέντρων, επιβεβαίωσε την αυθεντικότητα και την ακεραιότητα των μνημείων, καθώς και την ύπαρξη ενός ισχυρού συστήματος προστασίας και ενός οργανωμένου Σχεδίου Διαχείρισης – όλα απαραίτητα στοιχεία για να εγγραφούν στον Κατάλογο Παγκόσμιας Κληρονομιάς.
