65 χρόνια Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης – Η πρώτη «Εβδομάδα»

Σαν σήμερα, 20 Σεπτεμβρίου 1960, ξεκινούσε στη Θεσσαλονίκη η «Εβδομάδα Ελληνικού Κινηματογράφου», η πρώτη μορφή αυτού που αργότερα θα γινόταν το Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης.
Στο εμβληματικό Ολύμπιον, μέσα στο κλίμα της Διεθνούς Έκθεσης Θεσσαλονίκης, πολιτικοί, καλλιτέχνες, δημοσιογράφοι και το κοινό της πόλης συγκεντρώθηκαν για να παρακολουθήσουν τις προβολές που θα έθεταν τις βάσεις του πιο σημαντικού κινηματογραφικού θεσμού της Ελλάδας.

Σήμερα, το Φεστιβάλ είναι πια ένα διεθνώς αναγνωρισμένο γεγονός, που προσελκύει σκηνοθέτες, παραγωγούς και κινηματογραφόφιλους απ’ όλο τον κόσμο, αναδεικνύοντας τη Θεσσαλονίκη ως ένα από τα σημαντικά σημεία αναφοράς στον ευρωπαϊκό κινηματογραφικό κόσμο.

Η πρεμιέρα στο Ολύμπιον

Από την πρώτη κιόλας μέρα, ο Τύπος κατέγραφε με λεπτομέρειες το κλίμα της διοργάνωσης. «ΤΑ ΝΕΑ» της 20ης Σεπτεμβρίου 1960, ανέφερε:

«Απόψε στις 10, στον κινηματογράφο “Ολύμπιον” Θεσσαλονίκης θα αρχίση, με κάθε επισημότητα, η “Εβδομάς του Ελληνικού Κινηματογράφου”, την οποία ωργάνωσε η Διεθνής Έκθεσις Θεσσαλονίκης. Την έναρξιν θα κηρύξη ο υπουργός Βιομηχανίας κ. Ν. Μάρτης, θα παρευρεθούν δε όλες οι αρχές και ο πνευματικός και καλλιτεχνικός κόσμος της Θεσσαλονίκης, καθώς και εκπρόσωποι του Ελληνικού Θεάτρου και του Κινηματογράφου.

»Κατά την “Εβδομάδα” θα προβληθούν αφένός μεν σε απογευματινές προβολές οι καλύτερες ελληνικές ταινίες της πενταετίας 1955-60, αφ’ετέρου δε σε βραδυνές προβολές νέες ταινίες παραγωγής 1960, εντελώς άπαικτες ακόμη. Τις προβολές θα μπορή να παρακολουθή και το κοινόν.

»Η Επιτροπή κρίσεως και επιλογής των ταινιών, της οποίας επίτιμος πρόεδρος είναι ο υπουργός Βιομηχανίας κ. Μάρτης και πρόεδρος ο Ακαδημαϊκός Στρ. Μυριβήλης, αποτελείται από τις Κατίνα Παξινού, Ελένην Βλάχου, Λένα Σαββίδη και τους Σπ. Σκούραν, Π. Σπυρομήλιον, Ι. Μόραλην, Γ. Σισιλιάνον, Ν. Μπότσην, Αχ. Μαμάκην και Μ. Πλωρίτην. Μετέχει επίσης ο πρόεδρος της Δ.Ε.Θ. κ. Γ. Γεωργιάδης.

»Στην Εβδομάδα του Ελληνικού Κινηματογράφου έχουν προσκληθή και θα παρευρεθούν πολλοί παραγωγοί, σκηνοθέται και πρωτογωνισταί των ταινιών που θα προβληθούν καθώς και άλλοι καλλιτέχναι του ελληνικού θεάτρου και κινηματογράφου».

«Θα είναι μόνιμη εκδήλωσις»

Η βαρύτητα που δόθηκε στην εκδήλωση φάνηκε από την πρώτη στιγμή. Ήδη την επομένη, στις 21 Σεπτεμβρίου, «ΤΑ ΝΕΑ» μεταφέρουν τη δήλωση του τότε υπουργού Βιομηχανίας, Ν. Μάρτη:

«…εφεξής το Κινηματογραφικόν Φεστιβάλ θα καθιερωθή ως μόνιμος εκδηλώσις στην Θσσαλονίκη στα πλαίσια της Δ.Ε.Θ».

Κριτικές και σχόλια

Οι κριτικοί δεν άργησαν να εκφράσουν τις εντυπώσεις τους.

Από τις ταινίες που προβλήθηκαν στην «Εβδομάδα Ελληνικού Κινηματογράφου» του 1960, ξεχώρισαν η «Μανταλένα» του Ντίνου Δημόπουλου, με την Αλίκη Βουγιουκλάκη να κερδίζει κοινό και κριτικούς, το «Έγκλημα στα Παρασκήνια» του Ντίνου Κατσουρίδη, το οποίο θεωρήθηκε σταθμός για το ελληνικό αστυνομικό σινεμά χάρη στη φωτογραφία και τις ερμηνείες στους δεύτερους ρόλους. Εντύπωση προκάλεσε, επίσης, το ντοκιμαντέρ «Μακεδονικός Γάμος» του Τάκη Κανελλόπουλου.

Το «Ποτάμι» του Νίκου Κούνδουρου συζητήθηκε έντονα για την τολμηρή αισθητική και τη μουσική του. «ΤΟ ΒΗΜΑ» της 23ης Σεπτεμβρίου 1960 σημείωνε:

«Η μεγάλη έκπληξη του Φεστιβάλ είναι, μέχρι στιγμής, η δεύτερη, ξαναμονταρισμένη από τον κ. Πετροπουλάκη, μορφή του “Ποταμιού”. Μολονότι την θεωρούμε απαράδεκτη, κατ’ αρχήν, πρέπει να ομολογήσουμε ότι αντί να καταστρέψη την ταινία του Κούνδουρου, αντιθέτως την κατέστησε πολύ σαφέστερη και σφιχτότερη και ανέδειξε πολλές λανθάνουσες αρετές του σεναρίου.

»Φυσικά, οι βασικές πλαστικές και δραματικές αρετές της ταινίας, που σημειώσαμε και χθες, εξακολουθούν να οφείλονται αποκλειστικά στον Κούνδουρο και τους συνεργάτες του. Αφ’ ετέρου το τίμημα αυτής της “αποκαταστάσεως” είναι η απώλεια της πολυφωνικής εκθέσεως των τεσσάρων παραλλήλων θεμάτων, η οποία όμως, δεν είχε βρη την απολύτως αρμόζουσαν μορφή της.

»Πάντως, αν στην προκειμένη περίπτωση το πείραμα αποδείχθηκε ωφέλιμο, θα ήταν πολύ επικίνδυνο επέμβαση τρίτων στην εργασία του σκηνοθέτη να καθιερωνόταν απ’ εδώ και πέρα ως κανόνας στον κινηματογράφο μας.

Η απονομή των βραβείων

Λίγες ημέρες αργότερα, η απονομή των πρώτων βραβείων αποτέλεσε ένα από τα πιο λαμπρά κοσμικά γεγονότα της Θεσσαλονίκης. Όπως κατέγραψε «ΤΟ ΒΗΜΑ» της 27ης Σεπτεμβρίου:

«Με την αποψινήν επίσημον ανακοίνωσιν και απονομήν των εννέα βραβείων της “Εβδομάδος του Ελληνικού Κινηματογράφου”, ετερματίσθη πανηγυρικώς το Ά Κινηματογραφικόν Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης.

»Η αναγγελία έγινεν υπό του προέδρου της Κριτικής Επιτροπής κ. Στρατή Μυριβήλη, της Ακαδημίας Αθηνών, ενώ η κ. Κατίνα Παξικού απένειμε τα σχετικά μετάλλια και διπλώματα κατά την διάρκειαν χοροεσπερίδος ειδικώς οργανωσθείσης εις την Λέσχην Αξιωματικών.

»Μετά την απονομήν των βραβείων, το πλέον ενδιαφέρον σημείον της βραδιάς υπήρξεν η διοργανωσθείσα υπό του κ. Γ. Οικονομίδη πλοιοδοσία δι ένα χορόν με την δίδα Βουγιουκλάκη, κατά την οποίαν επεκράτησε ο εφοπλιστής κ. Νομικός, ο οποίος προσέφερε 30.000 δραχμάς υπέρ των καρκινοπαθών δια να αποκτήση το προνόμιον να χορεύση ένα νησιώτικον μπάλλον με την Μανταλένα.

»Η κατανομή των βραβείων έχει ως εξής:

Σκηνοθεσίας – 30.000 δρχ. – εις τον κ. Νίκον Κούνδουρον, δια την ταινίαν “To Ποτάμι”.

Σεναρίου – 30.000 – εις τον κ. Γεώργιον Ρούσσον, δια την ταινίαν “Μανταλένα”.

Φωτογραφίας – 30.000 – εις τον κ. Αριστείδην Καρύδην – Φουξ, δια την ταινίαν “Έγκλημα στα παρασκήνια”.

Μουσικής – 30.000 – εις τον κ. Μάνον Χτζιδάκιν, δια την ταινίαν “Το ποτάμι”.

Πρώτου Γυναικείου Ρόλου – 30.000 εις την δίδαν Αλίκην Βουγιουκλάκη δια την ταινίαν “Μανταλένα”.

Πρώτου Ανδρικού Ρόλου – 30.000 εις τον κ. Δημήτρη Χορν, δια τη ταινίαν “Μια του κλέφτη”.

Δεύτερου Γυναικείου Ρόλου – 20.000 εις την κ. Ζωρζ Σαρρή, δια την ταινίαν “Έγκλημα στα παρασκήνια”.

Δεύτερου Ανδρικού Ρόλου – 20.000 εις τον κ. Παντελήν Ζερβόν, δια την ταινίαν “Μανταλένα”.

Ταινίας “Ντοκιμαντέρ” – 20.000 εις τον κ. Δημήτριον Κανελλόπουλον, δια την ταινίαν “Μακεδονικός Γάμος”.

»Εκτός των άνω χρηματικών βραβείων,η Επιτροπή απένειμεν εύφημον μνείαν εις τον κ. Ρούσσον Κούνδουρον δια την εν γένει συμβολήν του εις την ανάπτυξιν του ελληνικού “ντοκυμανταίρ” και ειδικώτερον δια την ταινίαν που εγύρισεν εν συνεργασία με τον ζωγράφον κ. Γιάννη Σβορώνον με θέμα την Έκθεσιν Θεσσαλονίκης.

»Επίσης μετάλλια και διπλώματα απενεμήθησαν εις τας τρεις καλυτέρας ελληνικάς ταινίας της παρελθούσης πενταετίας, τουτέστιν τον “Δράκον” του Ν. Κούνδουρου, την “Στέλλα” του κ. Μιχάλη Κακογιάννη και “Το ξύλο βγήκε από τον παράδεισο” του κ. Αλέκου Σακελλάριου.

Αντιρρήσεις και απολογισμός

Φυσικά, δεν έλειψαν οι αντιρρήσεις για τις απονομές και τη σύνθεση της κριτικής επιτροπής. Ωστόσο, ο απολογισμός της πρώτης διοργάνωσης κρίθηκε θετικός. Όπως ανέφερε«ΤΟ ΒΗΜΑ»:

»Εις τας αντιρρήσεις αυτάς – προκειμένου να γίνη ένας πρώτος απολογισμός της “Εβδομάδος” – πρέπει να προστεθούν αι επιφυλάξεις που διατυπώθησαν ως προς την οργάνωσιν της όλης εκδηλώσεως και ως προς την σύνθεσιν της Επιτροπής.

»Παρ’ όλα αυτά τα αρνητικά στοιχεία δεν είναι δυνατόν καλοπίστως να αμφισβητηθή η επιτυχία και η σημασία του πρώτου ελληνικού κινηματογραφικού φεστιβάλ

»Ήδη, όπως εσημειώθη εις αυτάς τας στήλας, και μόνη η προβολή ταινίας του  “Ποταμιού” – χωρίς να ληφθή υπ’ όψιν η διδακτική αξία της παραλλήλου προβολής των δύο μορφών του – η και μόνη η αποκάλυψις μιας νέας κινηματογραφικής ιδιοφυΐας, όπως είναι ο κ. Δ. Κανελλόπουλος, αρκούν δια να δικαιώσουν την ύπαρξιν οποιουδήποτε φεστιβάλ.

»Επί πλέον, η υψηλή ποιότης όλων των ταινιών που επελέγησαν δια να προβληθούν και η υποδειγματική ευσυνειδησία των περισσοτέρων μελών της Επιτροπής εις το έργον των και πέραν αυτού, αποτελούν την καλυτέραν απόδειξιν της δυναντότητος ευπρεπούς οργανώσεως μιας τόσον σημαντικής πολιτιστικής και βιομηχανικής εκδηλώσεως.

»Τέλος, η αυθόρμητος και ενθουσιώδης συμμετοχή του κοινού […] επιτρέπει απόλυτον αισιοδοξίαν δια το μέλλον του Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης, του οποίου η κατάλληλος καλλιέργεια δύναται να δώση καρπούς ανυπολόγιστου ωφελείας, τόσον δια τη την γενικήν στάθμην της κινηματογραφικής μας παραγωγής, όσον και δια την συνακόλουθον διεθνή προβολήν της».