Ο σεισμός της Πάρνηθας που σημάδεψε την πρωτεύουσα

Λίγα λεπτά μετά τις 3 το μεσημέρι της 7ης Σεπτεμβρίου 1999, η πρωτεύουσα δοκιμάστηκε από τον ισχυρότερο σεισμό των τελευταίων δεκαετιών.

Η δόνηση, μεγέθους 5,9 Ρίχτερ με επίκεντρο την Πάρνηθα, διήρκεσε μόλις δέκα δευτερόλεπτα, αλλά ήταν αρκετή για να αφήσει πίσω της βαθύ αποτύπωμα: 143 νεκροί, εκατοντάδες τραυματίες, περισσότερα από 70 κατεστραμμένα κτίρια και περίπου 4.000 με σοβαρές ζημιές.

Οι πρώτες ώρες του σεισμού

«TO BHMA» της 8ης Σεπτεμβρίου 1999, περιγράφει τα 10 δευτερόλεπτα που συγκλόνισαν την πρωτεύουσα:

«Ο μεγάλος σεισμός εντάσεως 5,9 Ρίχτερ με επίκεντρο το οποίο ακόμη αγνοείται κάπου μεταξύ Πάρνηθας και Πεντέλης σκόρπισε τον πανικό και τον θάνατο στην πρωτεύουσα.

»Ως τα ξημερώματα τα σωστικά συνεργεία δούλευαν ασταμάτητα για να εντοπίσουν και να απεγκλωβίσουν τους παγιδευμένους στα ερείπια δύο εργοστασίων και πολυώροφων κτιρίων στη Ν. Φιλαδέλφεια, τη Λεωφόρο Τατοΐου, το Μενίδι, τη Μεταμόρφωση και τη Ν. Ερυθραία».

Η ανεπάρκεια του κρατικού μηχανισμού

Παρά την άμεση κινητοποίηση, ο κρατικός μηχανισμός αποδείχθηκε ανεπαρκής μπροστά στο μέγεθος της καταστροφής.

Υπήρξαν καθυστερήσεις στους απεγκλωβισμούς και περιορισμένα μέσα, γεγονός που οδήγησε την κυβέρνηση να ζητήσει βοήθεια από το εξωτερικό.

Οι σεισμολόγοι, επισημαίνοντας την αβεβαιότητα για το ενδεχόμενο μετασεισμών, κάλεσαν τους πολίτες να αποφύγουν την επιστροφή σε σπίτια με ρωγμές για τουλάχιστον δύο κρίσιμα εικοσιτετράωρα.

Όπως κατέγραφε «ΤΟ ΒΗΜΑ» της 8ης Σεπτεμβρίου 1999, τα νοσοκομεία γέμιζαν από τραυματίες, ενώ το ΚΑΤ «βούλιαξε» από κόσμο που αναζητούσε πληροφορίες για τους δικούς του:

»Στην είσοδο δεκάδες άτομα, οικογένειες, παρέες συνωστίζονται, ψάχνουν για κάποια πληροφορία και ένα άτομο να τους βοηθήσει ώστε να κινηθούν στους χώρους του νοσοκομείου.

»Στο ΚΑΤ όλοι βρίσκονται σε συνεχή κίνηση. Γιατροί, νοσοκόμοι και βοηθητικό προσωπικό προσπαθούν να σταθούν στο ύψος των απαιτήσεων.

»“Τα περιστατικά από το μεσημέρι ήταν πολλά. Πάνω από 100 σίγουρα” δήλωνε προς “ΤΟ ΒΗΜΑ” ο πρόεδρος του ΔΣ κ. Βίγκλας. “Η τάση είναι αυξητική” συμπλήρωνε, προβλέποντας ότι ήταν ζήτημα χρόνου να παρουσιάσει πληρότητα το νοσοκομείο».

Μια πόλη στους δρόμους

Πίσω από τους αριθμούς και τα ρήγματα, οι ανθρώπινες ιστορίες που κατέγραψαν «ΤΑ ΝΕΑ» της 8ης Σεπτεμβρίου 1999 αποκάλυπταν το πραγματικό μέγεθος της τραγωδίας:

« “Δεν πρόκειται να επιστρέψουμε στα σπίτια μας αν δεν ξεθυμάνει ο σεισμός. Είμαστε έτοιμοι να μείνουμε όχι μια μέρα, αλλά μια εβδομάδα εδώ”, έλεγαν χθες τα ξημερώματα οι Αθηναίοι που εγκατέλειψαν τα σπίτια τους για να περάσουν την νύχτα σε κάποιο πάρκο της πρωτεύουσας.

»H εικόνα που αντίκρυζε κανείς στην κάθοδο της λεωφόρου Αλεξάνδρας, λίγο μετά το ύψος της Ιπποκράτους και μέχρι το Πεδίον του Άρεως, θύμιζε… καιρό των τσιγγάνων.

»Με στρώματα, κουβέρτες, πλαστικά τραπέζια και καρέκλες και ό,τι άλλο πρόλαβαν να πάρουν μαζί τους, οι περισσότεροι Αθηναίοι που έφθασαν ως εκεί ήρθαν από τους Αμπελόκηπους. Και παρά τις μικρές ρωγμές στα σπίτια τους, οι ίδιοι δεν μπορούν να μείνουν ήσυχοι και περιμένουν».

Η διάσωση μητέρας και κόρης

Στις ίδιες σελίδες των «ΝΕΩΝ» καταγράφονται μαρτυρίες διασωστών και εγκλωβισμένων, που έζησαν ώρες αγωνίας στα ερείπια.

“Όσο ακούς τη φωνή μέσα στα ερείπια δεν υπάρχει φόβος. Ψάχνεις μέχρι να βγάλεις τους ανθρώπους έξω”.

Ξεχωρίζει η διάσωση μητέρας και κόρης στο Μενίδι:

«Ο Ηλίας Αλετράς, ο Σπύρος Κέλμαλης και ο Νεκτάριος Θεοδωράκος υπηρετούν στο Β’ Σταθμό της Πυροσβεστικής στον Πειραιά.

»Χθες, επί πεντέμιση ώρες έψαχναν στα ερείπια της πενταώροφης πολυκατοικίας οδού Σουλίου στο Μενίδι, ακολουθώντας τη φωνή μιας τριαντάχρονης μητέρας, της Ειρήνης Φυτά και της πεντάχρονης κόρης της Σοφίας. Τελικά, βρήκαν τη μία στην αγκαλιά της άλλης.

“Ήταν σε κατάσταση που δεν μπορούμε να περιγράψουμε”, λένε οι πυροσβέστες.

»Ο πρώτος που έφτασε κοντά τους, την ώρα που ο σεισμογράφος κατέγραφε ισχυρές μετασεισμικές δονήσεις, περιγράφει τη στιγμή της διάσωσης.

“Έβλεπα στην αρχή τα ποδαράκια της μικρής και την πλάτη της μητέρας. Προσπάθησα να απομακρύνω κάποια τούβλα. Πήρα τη μικρή αγκαλιά, την έβαλα πάνω στο σώμα μου και οι συνάδελφοί μου την έβγαλαν από τα ερείπια τραβώντας την προς τα έξω.

Η μητέρα από μόνη της κατάφερε να ελευθερώσει το λαιμό της, ενώ το σώμα της ήταν παγιδευμένο από ένα σίδερο που την κρατούσε ακινητοποιημένη στην άκρη του διαδρόμου. Από τη θέση αυτή την βγάλαμε ευκολότερα”.

«Έξι ώρες έμεινε θαμμένος»

Συγκλονίζει, επίσης, η μαρτυρία του 30χρονου λογιστή Γιώργου Σωτηρόπουλου, που παρέμεινε εγκλωβισμένος έξι ώρες στα ερείπια της «Ρικομέξ»:

»Έξι ολόκληρες ώρες παρέμενε εγκλωβισμένος ο Γιώργος Σωτηρόπουλος, 30 χρόνων, που εργαζόταν ως λογιστής στην εταιρεία “Ρικομέξ”.

“Από τις 3 το μεσημέρι που έγινε ο σεισμός, κατέφεραν να τον βγάλουν στις 11 το βράδυ”, είπε στα “ΝΕΑ” ο αδερφός του, που έφτασε στο κτίριο της εταιρείας αμέσως μόλις έμαθε ότι κατέρρευσε.

“Έπεσε σαν χάρτινος πύργος, ήταν σαν να μην είχε καθόλου σίδερο”, λέει ο κ. Σωτηρόπουλος.

“Αρκεί να πάει κανείς να δει τα συντρίμμια του κτιρίου για να καταλάβει το τι έγινε. Δεν θέλω ούτε να σκέφτομαι την αγωνία που πέρασα όλες αυτές τις ώρες που περίμενα μέχρι να βγει ζωντανός. Και δεν ήμουν μόνο εγώ. Η απελπισία είναι η μόνη λέξη που περιγράφει τι περάσαμε όλοι όσοι ήμασταν εκεί”».

46 ώρες κάτω από χαλάσματα

Και ενώ πολλοί κατάφεραν να σωθούν έπειτα από ώρες κάτω από τα ερείπια, η ιστορία της 31χρονης Εύης Σοφίλου συγκλόνισε ακόμη περισσότερο, αφού εγκλωβισμένη κάτω από τα χαλάμαστα της Ρικομεξ, για δύο ολόκληρες ημέρες.

«ΤΑ ΝΕΑ» της 10ης Σεπτεμβρίου 1999 περιγράφουν τον απεγκλωβισμό της:

«Τα σκυλιά του γαλλικού σωστικού συνεργείου γαβγίζουν επίμονα, πάνω από ένα συγκεκριμένο σημειό των ερειπίων της Ρικομέξ.

»Οι Γάλλοι έχουν κόψει ένα τμήμα της πλάκας και φωνάζουν περιμένοντας μια φωνή.

»Μια αδύναμη γυναικεία φωνή ακούγεται: “Βοήθεια”. Η Ελληνογαλλίδα Καρμέλα Ταταμένη- Γαρμπίλα, μέλος του συλλόγου εθελοντών “Φίλοι του Δάσους”, πλησιάζει το σωστικό συνεργείο.

»Η 31χρονη κοπέλα απαντά στις ερωτήσεις, όμως πιστεύει ότι βρίσκεται στο σπίτι της. Δεν θυμάται τίποτα για την ώρα που έγινε το κακό. Της λένε ότι βρίσκεται στο εργοστάσιο και της ζητούν να περιγράψει τι υπάρχει κοντά της.

»Η γυναίκα επιμένει ότι βρίσκεται σπίτι της. Πιστεύει πως ό,τι είχε συμβεί, είχε γίνει την ώρα που εκείνη κοιμόταν. Είναι βέβαιη πως οι δικοί της άνθρωποι έχουν σκοτωθεί.

»Το σωστικό συνεργείο έχει ανάψει έναν προβολέα.

–       Βλέπεις το φως;

–       Ναι. Βλέπω θολά.

–       Είμαστε δίπλα σου. Σε λίγο θα είμαστε κοντά σου. Κουράγιο κορίτσι μου.

Η διάσωση

»Βήμα βήμα, σχεδόν με τα χέρια, Έλληνες και Γάλλοι αρχίζουν να κόβουν κομματάκια την πλάκα πάνω από την κοπέλα και να τα απομακρύνουν.

»Φτάνουν περίπου πέντε το πρωί. Ένας από τους Γάλλους έχει κατέβει στην τρύπα, που αργά και προσεκτικά από τον φόβο της υποχώρησης των μπαζών έχει διανοιχτεί, με το κεφάλι προς τα κάτω.

–       Σε βλέπουμε. Κουράγιο. Υπάρχει τώρα κάποιος δίπλα σου. Τώρα θα σου πιάσει το χέρι.

–       Μου λέτε ψέματα. Δεν θα με βγάλετε.

–       Να μην ακούω βλακείες. Θα σε βγάλουμε ακόμα και με το ζόρι.

–       Θα σου δώσουμε πρώτα νερό.

»Το μπουκάλι κατεβαίνει. Η κοπέλα το τραβάει και προσπαθεί να πιει.

–       Πρόσεχε. Έχει καπάκι. Πρέπει να το βγάλεις… Ήπιες;

»Ήπιε λίγο, απαντά ο Γάλλος, που έχει κατέβει στην τρύπα και βλέπει την Έυη.

»Η ώρα έχει φτάσει έντεκα το πρωί. Ο αναισθησιολόγος του ΕΚΑΒ Αλέξανδρος Καλογερομήτρος κατεβαίνει στην τρύπα και εξετάζει την κατάσταση της Ευής.

»Επιστρατεύεται ένας άνδρας των ΟΥΚ ειδικά εκπαιδευμένος σε υποβρύχιες διασώσεις. Με οξυγόνο προσπαθεί να κόψει το κομμάτι [σιδερένιας δοκού].

»Τα λεπτά περνούν στη μία παρά τέταρτο, σαράντα έξι ώρες μετά τον σεισμό, η Εύη Σοφίλου ανασύρεται στην επιφάνεια. Η ανακούφιση εκδηλώνεται με χειροκροτήματα, αγκαλιές και φιλιά».

Οι ευθύνες

Στη «Ρικομέξ» 39 άνθρωποι ανασύρθηκαν νεκροί. Το εργοστάσιο πτώχευσε το 2004, ενώ το 2007 οι 33 κατηγορούμενοι για την κατάρρευση αθωώθηκαν.

Το ΣτΕ αναγνώρισε το 2010 ευθύνες της Νομαρχίας για πλημμελείς ελέγχους, οδηγώντας τελικά σε αποζημιώσεις 13 εκατ. ευρώ προς συγγενείς θυμάτων.

Παρόμοιες δικαστικές υποθέσεις ακολούθησαν και για άλλες καταρρεύσεις κτιρίων: στη Νέα Φιλαδέλφεια (7 νεκροί), στη «ΦΙΑΛΟΠΛΑΣΤ» (3 νεκροί), στη «Faran» (4 νεκροί), στη Μεταμόρφωση (8 νεκροί) και στο εργοστάσιο «Φουρλής» (6 νεκροί).

Οι περισσότερες κατέληξαν σε αθωώσεις, παραγραφές ή ελαφριές ποινές.