Αρχιεπίσκοπος Μακάριος Γ΄: «Είναι αδύνατον ο αθάνατος να πεθάνει»

Σαν σήμερα, την αυγή της 3ης Αυγούστου 1977, έσβησε ο Αρχιεπίσκοπος και Πρόεδρος της Κυπριακής Δημοκρατίας, Μακάριος Γ΄. Ήταν 5:15 το πρωί όταν επιβεβαιώθηκε ο θάνατός του, έπειτα από δεύτερη σοβαρή καρδιακή προσβολή, σε ηλικία 64 ετών.

Η είδηση έπεσε σαν βόμβα στην Κύπρο και στον απανταχού ελληνισμό.

«ΤΑ ΝΕΑ» της 4ης Αυγούστου 1977 παραθέτουν εκτενές ρεπορτάζ, και οι απεσταλμένοι της εφημερίδας Β. Μαθιόπουλος, Γ. Λιάνης και Τ. Κουναφής γράφουν:

«Δεν πίστευε ο λαός στ’ αυτιά του. Δεν πέθανε ο Μακάριος. Είναι αδύνατον ο αθάνατος να πεθάνει. Τώρα θα βγει στο μπαλκόνι, ψιθύριζαν οι περισσότεροι δύσπιστοι».

Το σκηνικό στην Αρχιεπισκοπή θύμιζε εθνικό προσκύνημα. Ο Εθνάρχης αναπαυόταν σε ένα απλό κρεβάτι, σκεπασμένος με λευκό σεντόνι και με μεγάλο σταυρό στο στήθος. Ο κόσμος περνούσε ασταμάτητα για να αποτίσει φόρο τιμής.

Η Λευκωσία είχε μετατραπεί σε «κέντρο της γης», με διπλωμάτες, τουρίστες και δεκάδες ξένους ανταποκριτές να κατακλύζουν τον χώρο.

«Στις 6 το πρωί, πληροφορήθηκε ο κυπριακός λαός και ολόκληρη η ανθρωπότητα τον θάνατο του Εθνάρχη.

»Γοεροί θρήνοι συγκλόνιζαν από χθες τους διαδρόμους της Αρχιεπισκοπής και τις γύρω πλατείες. Η μορφή του Εθνάρχη, που για 27 ολόκληρα χρόνια δέσποζε στους αγώνες του κυπριακού Ελληνισμού, γεμάτη ιερή γαλήνη, αναπαύεται…

Η τελευταία ημέρα του

»Η Τρίτη 2 Αυγούστου ήταν μια από τις πιο φορτωμένες ημέρες του Μακαρίου στο τετράμηνο που ακολούθησε την πρώτη του καρδιακή προσβολή.

• 6:50 π.μ.: Το προεδρικό αυτοκίνητο διασχίζει τους δρόμους της Λευκωσίας. Δεν είναι η ώρα του. Είναι κατάτι νωρίτερα…
• 7:00 π.μ.: Ο Μακάριος είναι πολύ ευδιάθετος. Μέχρι τις 2 μ.μ. θα δουλέψει δίχως να σηκώσει κεφάλι. Κάποια στιγμή συνεργάζεται με τον γλύπτη και χαράκτη κ. Φετοληρέα για τη φιλοτέχνηση των χρυσών νομισμάτων που θα κόψει η Κεντρική Τράπεζα με τη μορφή του.
• Το μεσημέρι γύρω στις 2 μ.μ. “πειράζει” με το δικό του ανεπανάληπτο τρόπο έναν από τους συνεργάτες του.
• 7:00 μ.μ.: Συναντά τον πρέσβη της Κύπρου στο Παρίσι, κ. Πόλλυ Μοδινό.
• 9:30 μ.μ.: Ο Μακάριος μένει μέχρι τις 9 μ.μ. στην Αρχιεπισκοπή και γύρω στις 9.30 αποσύρεται για να ξεκουραστεί. Νωρίτερα είχε συνάντηση και με τον αρχιτέκτονα που ετοιμάζει τα σχέδια για την αναστήλωση του παλιού προεδρικού μεγάρου».

Όταν ζήτησε γιατρό

Την ημέρα του θανάτου του Εθνάρχη, ο νυχτερινός αξιωματικός υπηρεσίας στην προεδρική φρουρά, Μιχάλης Παχίτης, αφηγήθηκε στον αναταποκριτή της εφημερίδας «ΤΑ ΝΕΑ», με ασταμάτητο κλάμα, τις συνθήκες, κάτω από τις οποίες επήλθε το μοιραίο:

«“Στις 10 περίπου το βράδυ, κτύπησε το τηλέφωνο του υπνοδωματίου του Αρχιεπισκόπου. Ήταν ο ίδιος ο Μακάριος. Ζήτησε από τον λοχία που σήκωσε το ακουστικό να πάμε και οι δυο αμέσως κοντά του.

»Μόλις φτάσαμε, ο Μακάριος ζήτησε να ειδοποιήσουν γιατρό, γιατί δεν αισθανόταν καλά. Ειδοποιήσαμε τους γιατρούς Καλμπιάν, Βογιατζή και Πηλίδη. Ξαναμπήκα στο υπνοδωμάτιο του Μακαρίου και τον ρώτησα αν μπορούσα να του προσφέρω κάποια βοήθεια.

»Φαινόταν πολύ στενοχωρημένος και ανήσυχος. Τον ρώτησα αν οι γιατροί του συνέστησαν να πάρει κάποιο χάπι, σε περίπτωση που θα αισθανόταν στενοχωρημένος. Μου απάντησε καταφατικά μ’ ένα απλό κούνημα του κεφαλιού και μ’ ένα χαμόγελο που έλεγε πολλά. Τον ξαναρώτησα αν πήρε τέτοιο χάπι και απάντησε ‘ναι’.

»Ήταν καταϊδρωμένος και τον ρώτησα αν χρειαζόταν πετσέτα να σκουπιστεί. Μου απάντησε ναι και τον βοήθησα να σκουπιστεί. Στο μεταξύ κατέφτασαν οι γιατροί και μας έβγαλαν έξω από το δωμάτιο του Μακαρίου”.

10.45 Ηλεκτροσόκ

»Στο προσκέφαλο του Εθνάρχη, βρισκόταν και ο χορεπίσκοπος Σαλαμίνας από τις 10.20 το βράδυ.

»Ο χορεπίσκοπος διηγείται:
“Στις 10.20 το βράδυ, έφτασαν οι γιατροί που έφεραν μαζί τους και τα σχετικά μηχανήματα.

Παρά τις προσπάθειές τους, όμως στις 10.45 η καρδιά του Μακαρίου σταμάτησε να χτυπά για πρώτη φορά.

Οι γιατροί του έκαναν αμέσως ηλεκτροσόκ και η καρδιά ξαναβρήκε σε ελάχιστο βαθμό τον ρυθμό της.

Ο Μακάριος, όμως, δυνατός όπως πάντα, ξαναβρήκε τις αισθήσεις του και προσπαθούσε να μιλήσει στους γιατρούς.Του συνέστησαν να μην κουράζεται. Επέμενε, όμως, και τους εξήγησε τι ακριβώς αισθανόταν.

Τους αποκάλυψε για πρώτη φορά ότι την Κυριακή, στο Τρόοδος είχε αισθανθεί έναν πόνο στην καρδιά, που πέρασε όμως γρήγορα και γι’ αυτό δεν τους ειδοποίησε, γιατί θα τον υποχρέωναν να παραμείνει στο κρεβάτι.

Στις 4.15 το πρωί ο Μακαριώτατος ξανάπεσε σε κώμα. Από εκείνη την ώρα, μέχρι τις 5.10 οι γιατροί απεγνωσμένα προσπαθούσαν με κάθε μέσον να τον επαναφέρουν στη ζωή”».

Μάταια όμως.

3 Αυγούστου 1977, ώρα 5.15 το πρωί. Ο Εθνάρχης είναι νεκρός.

Δεν υπήρχε ελπίδα

Ο καθηγητής καρδιολογίας Βορίδης, που είχε μεταφερθεί επειγόντως από τη Θεσσαλονίκη, δήλωσε με δάκρυα:

«“Ήταν βέβαιο ότι δεν υπήρχε πια καμιά ελπίδα. Από τα καρδιογραφήματα που είδα, αποδεικνύεται ότι η καρδιακή κρίση που έπαθε ο Μακάριος πριν τέσσερις μήνες, είχε νεκρώσει ένα μέρος της καρδιάς του.

Από χθες το βράδυ, με τη δεύτερη καρδιακή κρίση, αν κατάφερνε να επιβιώσει μέχρι τις 5 το πρωί, το όφειλε στον πανίσχυρο οργανισμό του και στα μέτρα που εφάρμοσαν οι γιατροί του”»

Λίγες μόλις ημέρες πριν το μοιραίο, ο Μακάριος παραχώρησε την τελευταία του συνέντευξη σε έναν Πέρση δημοσιογράφο, αφήνοντας πίσω του λόγια που σήμερα αποκτούν ιδιαίτερη βαρύτητα:

«Ο Μακάριος ζήτησε από κάποια βοηθό του ονόματι Μαρία να ετοιμάσει μερικές φωτοκόπιες για τον ξένο δημοσιογράφο.

»Η Μαρία με λεπτό τρόπο του είπε: “Δεν θα προλάβουμε να κάνουμε τις μεταφράσεις Μακαριώτατε”.

»Ο Πέρσης απόρησε: “Έτσι μιλάνε στον αρχηγό του κράτους;”.

»Ο Μακάριος γελώντας καλόκαρδα συμπληρώνει:
“Είδατε τη δημοκρατία έχουμε; Μπορούν να αρνούνται και στον αρχηγό του κράτους. Υπάρχει αληθινή ελευθερία στην Κύπρο”.

»Η συνέντευξη του Πέρση δημοσιογράφου επρόκειτο να δημοσιευθεί στις 13 Αυγούστου ημέρα των γενεθλίων του Μακαρίου.»

Βιογραφία

Για να κατανοήσει κανείς το μέγεθος της απώλειας, αξίζει να σταθεί για λίγο στη διαδρομή ζωής του Μακαρίου, μιας πορείας ταυτισμένης με την ιστορία της σύγχρονης Κύπρου.

Στο ίδιο αφιέρωμα της εφημερίδας «ΤΑ ΝΕΑ» της 4ης Αυγούστου 1977, καταγράφεται συνοπτικά η πορεία του Μακαρίου, όπως αυτή διασταυρώνεται με τις κρίσιμες καμπές της κυπριακής ιστορίας:

«Ο Αρχιεπίσκοπος Μακάριος εξελέγη Πρόεδρος της Κυπριακής Δημοκρατίας τον Δεκέμβριο του 1959 και διατήρησε το αξίωμά του από τις 16 Αυγούστου 1960, όταν η νήσος κηρύχτηκε σε ανεξάρτητη δημοκρατία. Επανεξελέγη το 1968, με ποσοστό 97,8% και το 1973, χωρίς ανθυποψήφιο. Υπήρξε Αρχιεπίσκοπος Κύπρου από το 1950, όταν εξελέγη σύμφωνα με την κυπριακή παράδοση με καθολική ψηφοφορία.

»Γεννήθηκε στις 13 Αυγούστου του 1913 και έγινε δόκιμος στο μοναστήρι του Κύκκου σε ηλικία 13 χρονών.

»Φοίτησε στο Παγκύπριο Γυμνάσιο Λευκωσίας και στη συνέχεια στη Θεολογική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών, όπου έτυχε του σχετικού διπλώματος.

»Στην Αθήνα, σπούδασε επίσης για δυο χρόνια και Νομικά. Αργότερα, πήγε στη Βοστώνη της Αμερικής για παραπέρα θεολογικές σπουδές με υποτροφία του Παγκοσμίου Συμβουλίου Εκκλησιών.

»Χειροτονήθηκε σε διάκονο και σε ιερέα το 1938 και σε αρχιμανδρίτη το 1946. Επίσκοπος Κυτίου εξελέγη το 1948, ενώ βρισκόταν ακόμα στη Βοστώνη. Επέστρεψε στην Κύπρο, τον ίδιο χρόνο, όπου συνδύασε τα καθήκοντά του σαν επίσκοπος με άλλη κοινωνική και εθνική δράση και πήρε ενεργό μέρος στην εκστρατεία για την απελευθέρωση της Κύπρου.

»Το 1950 εξελέγη ομόφωνα Αρχιεπίσκοπος και έγινε ταυτόχρονα Εθνάρχης.

»Συνέχισε να βρίσκεται επικεφαλής του εθνικοαπελευθερωτικού κινήματος των Κυπρίων και επεδίωξε διεθνή συμπαράσταση με πολλά ταξίδια στο εξωτερικό.

Στην εξορία

»Τον Μάρτιο του 1956, ο Αρχιεπίσκοπος Μακάριος εξορίστηκε στις Σεϋχέλλες από τις βρεταννικές δυνάμεις κατοχής της Κύπρου. Εκεί κρατήθηκε 13 μήνες, ενώ ο απελευθερωτικός αγώνας του κυπριακού λαού συνεχιζόταν. Πήρε μέρος στις συνομιλίες του Λονδίνου για το μέλλον της Κύπρου τον Φεβρουάριο του 1959 και τον Μάρτιο του ίδιου χρόνου επέστρεψε στο νησί.

»Πήρε μέρος σε πολλές κοινοπολιτειακές διασκέψεις, και διασκέψεις των αδέσμευτων, των οποίων υπήρξε ιδρυτικό μέλος και επισκέφθηκε δεκάδες χώρες, όπου έτυχε τιμών και διακρίσεων και επιτίμων τίτλων.

»Το προδοτικό πραξικόπημα του Ιουλίου του 1974 οδήγησε και πάλι τον Μακάριο μακριά από την Κύπρο. Η Τουρκία χρησιμοποίησε τη διά της βίας απουσία του Μακαρίου σαν πρόφαση για να εισβάλει στην Κύπρο, τον Ιούλιο του ΄74. Κατέλαβε το 40% του κυπριακού εδάφους και ξερίζωσε 200.000 Ελληνοκύπριους.

»Ο Μακάριος επέστρεψε στην Κύπρο, στις 7 Δεκεμβρίου 1974 και επανέλαβε τα καθήκοντά του σαν Πρόεδρος ύστερα από λαϊκή απαίτηση.

»Έκτοτε, επικεφαλής του Κυπριακού Ελληνισμού συνέχιζε να αγωνίζεται για την αποκατάσταση της εδαφικής ακεραιότητας, της ενότητας και της πλήρους ανεξαρτησίας της Κύπρου, μέχρι τον θάνατό του».