Ενώ η Ευρωπαϊκή Ένωση θέτει ως στρατηγικές προτεραιότητες τη βιώσιμη ανάπτυξη και την κοινωνική συνοχή, τα πρόσφατα δημοσιευμένα δεδομένα της Eurostat αναφορικά με το επίπεδο της ποιότητας ζωής αποκαλύπτουν σημαντικές ανισότητες σε ό,τι αφορά την έκθεση των πολιτών στη ρύπανση και στον θόρυβο.
Σύμφωνα με τα δεδομένα, φαίνεται πως οι πολίτες της Ευρωπαϊκής Ένωσης διαβιούν σε αρκετά διαφορετικές συνθήκες ανάλογα με την οικονομική τους κατάσταση. Αξιοσημείωτες είναι ταυτόχρονα οι διαφορές και μεταξύ των πολιτών που κατοικούν εντός και εκτός αστικού ιστού, πράγμα σχετικά αναμενόμενο.
Σχεδόν 1 στους 5 κατοίκους των πόλεων στην ΕΕ ανέφερε ότι η ρύπανση ή άλλα περιβαλλοντικά προβλήματα επηρέασαν αρνητικά το νοικοκυριό του. Αντίθετα, αυτό καταγράφηκε να συμβαίνει μόνο για 1 στους 10 κατοίκους της υπαίθρου.
Η περιβαλλοντική επιβάρυνση που συνεπάγεται η διαβίωση στις πόλεις εξακολουθεί να είναι μεγαλύτερη από εκείνη της υπαίθρου, παρά τις πολιτικές για πράσινη ανάπτυξη και κλιματική ανθεκτικότητα σε όλα τα κράτη μέλη της ΕΕ.
Η ρύπανση στην Ευρώπη βαραίνει την καθημερινότητα των πολιτών
Η ρύπανση, παρά τις αναγγελίες για την αντιμετώπισή της, παραμένει ένα σημαντικό πρόβλημα για πολλούς Ευρωπαίους. Το 2023, το 12,2% του πληθυσμού της ΕΕ ανέφερε ότι αυτές οι περιβαλλοντικές συνθήκες αποτελούν πρόβλημα στην καθημερινή του ζωή – μειωμένο από το 15,2% το 2010, αλλά και πάλι υψηλό.
Στην κορυφή της λίστας, η Μάλτα κατέγραψε το εντυπωσιακό 34,7% των κατοίκων που ανησυχούν για τις περιβαλλοντικές συνθήκες, ακολουθούμενη από την Ελλάδα (20,5%), τη Γερμανία (16,8%) και τη Γαλλία (16%). Στον αντίποδα, η Κροατία (4,2%), η Σουηδία (5%) και η Σλοβακία (5,8%) σημειώνουν τα χαμηλότερα ποσοστά.
Κρίσιμο ζήτημα παραμένει η ευαλωτότητα σε συνθήκες ρύπανσης των κοινωνικά και οικονομικά ασθενέστερων πολιτών.
Τα άτομα που διατρέχουν κίνδυνο φτώχειας αποτυπώνονται να συναντούν συχνότερα προβλήματα ρύπανσης σε σχέση με τα άτομα που δεν διατρέχουν κίνδυνο. Η τάση αυτή ήταν ιδιαίτερα έντονη στη Σλοβακία, όπου το 17,6% των ατόμων που διατρέχουν κίνδυνο φτώχειας ήταν επηρεασμένα – σε σύγκριση με μόλις 3,8% μεταξύ των πλουσιότερων πολιτών. Παρόμοιο χάσμα παρατηρήθηκε στη Βουλγαρία, τη Δανία και την Ολλανδία.
Το χάσμα μεταξύ αστικών και υπαίθριων περιοχών
Ο βαθμός αστικοποίησης επηρεάζει καθοριστικά την περιβαλλοντική ποιότητα ζωής.
Πάνω από το ένα τρίτο των κατοίκων των πόλεων στη Μάλτα και τη Γαλλία δήλωσαν ότι επηρεάζονται από τα περιβαλλοντικά προβλήματα, σε σύγκριση με λιγότερο από 10% στις αγροτικές περιοχές. Η διαφορά μεταξύ των κατοίκων των πόλεων και της υπαίθρου έφτασε τις 33,8 ποσοστιαίες μονάδες στη Μάλτα και τις 32,5 στην Ελλάδα – μια σημαντική ένδειξη του γεγονότος πως η ζωή στην πόλη εξακολουθεί να επιφέρει δυσανάλογο περιβαλλοντικό στρες.
Αντίθετα, η Σουηδία, η Κροατία και η Σλοβακία ανέφεραν χαμηλά επίπεδα προβληματισμού για το αστικό περιβάλλον.
Η ποιότητα του αέρα, η διαχείριση των αποβλήτων και η ηχορύπανση αποτελούν καθημερινή πρόκληση για εκατομμύρια ανθρώπους, ιδίως στα πυκνοκατοικημένα αστικά κέντρα της Ευρώπης.
Ηχορύπανση: Ο αόρατος στρεσογόνος παράγοντας
Μια άλλη σημαντική διαπίστωση στα στοιχεία της Eurostat αφορά την ηχορύπανση. Το 2023, το 18,2% των κατοίκων της ΕΕ δήλωσαν ότι ο θόρυβος από τους γείτονες ή το δρόμο συνιστά πρόβλημα για την γαλήνη της οικιακής ζωής. Στο Λουξεμβούργο, τη Μάλτα, την Πορτογαλία και την Ολλανδία, πάνω από το 28% των κατοίκων δήλωσαν ότι επηρεάζονται από το θόρυβο.
Σε ολόκληρη την ΕΕ, το 21,1% των ατόμων που βρίσκονται σε κίνδυνο φτώχειας ανέφεραν προβλήματα με το θόρυβο, ποσοστό 3,5 ποσοστιαίες μονάδες υψηλότερο από εκείνους που έχουν μεγαλύτερη οικονομική επιφάνεια.
Οι κάτοικοι των πόλεων καταγράφονται να πλήττονται περισσότερο: το 24,3% των κατοίκων των πόλεων σε ολόκληρη την ΕΕ ανέφερε προβλήματα θορύβου, σε σύγκριση με το 16,9% στα προάστια και το 10,5% στις αγροτικές περιοχές.
Ποιότητα ζωής – υπόθεση όλων μας
Η ποιότητα ζωής φαίνεται πως έχει να κάνει, πέρα από τους δείκτες που συνήθως λαμβάνουμε υπόψιν, με το πως βιώνουμε το περιβάλλον μέσα στο οποίο ζούμε την καθημερινότητά μας.
Η ποιότητα του αέρα, τα επίπεδα του θορύβου, η έννοια του δημόσιου χώρου συνδέονται θεμελιωδώς με την κοινωνική ευημερία και το ευ ζην. Το περιβάλλον μέσα στο οποίο διαβιούμε επηρεάζει τόσο την σωματική, όσο και την ψυχική μας υγεία.
Οι δημόσιες πολιτικές για περιβαλλοντική βιωσιμότητα έχουν διπλή απεύθυνση. Αφενός στη διαφύλαξη του φυσικού περιβάλλοντος και αφετέρου στην βελτίωση του επιπέδου ζωής των ανθρώπων.
