Η ανθρώπινη δραστηριότητα έχει φτάσει τον πλανήτη στα όριά του. Η θερμοκρασία έχει αυξηθεί σημαντικά, με την τελευταία πενταετία να είναι η θερμότερη από το 1850. Τα άλλοτε σπάνια ακραία καιρικά φαινόμενα σήμερα μας χτυπούν συχνά την πόρτα. Οι παρατεταμένοι καύσωνες στη Νότια Ευρώπη το εφετινό καλοκαίρι, οι φονικές πλημμύρες σε Γερμανία και Βέλγιο, οι πυρκαγιές που έκαψαν εκατοντάδες στρέμματα είναι μερικά μόνο παραδείγματα.

Οι κρίσεις του νερού είναι, σύμφωνα με το Παγκόσμιο Οικονομικό Φόρουμ, ο κορυφαίος παγκόσμιος κίνδυνος για την επόμενη δεκαετία. Η άνοδος της θερμοκρασίας, ακόμα κι αν διατηρηθεί στο επιδιωκόμενο όριο του 1,5 βαθμού, θα συνοδεύεται από μεγάλες αλλαγές.

Ανάγκη για επενδύσεις

Οι περιοχές με υγρό κλίμα θα υποφέρουν περισσότερο από σφοδρές βροχοπτώσεις, ενώ οι ήδη ξηρές περιοχές θα αντιμετωπίζουν σφοδρότερες και παρατεταμένες ξηρασίες. Η Νότια Ευρώπη βρίσκεται σε αυτή τη ζώνη.

Η πρόκληση της βιώσιμης διαχείρισης του νερού είναι τεράστια και για την Ελλάδα, όπως αναδείχθηκε και στην ημερίδα που διοργάνωσε το Υπερταμείο, στο πλαίσιο της ΔΕΘ, με θέμα «Βιώσιμη ανάπτυξη: Ο ρόλος των δημοσίων επιχειρήσεων και η στρατηγική κατεύθυνσης προς το μέλλον». Η επάρκεια του νερού θεωρείται βέβαια εξασφαλισμένη, με τους ταμιευτήρες σήμερα να βρίσκονται στον μέσο όρο της περασμένης δεκαετίας.

Η μεγάλη πρόκληση

«Ο στόχος για ακόμη καλύτερες, σύγχρονες δημόσιες επιχειρήσεις, με κερδοφορία και παροχή αγαθών και υπηρεσιών υψηλού επιπέδου είναι κοινός για όλους όσοι εμπλέκονται στη λειτουργία ή στην εποπτεία τους. Για τον σκοπό αυτόν είμαστε σε συνεχή συνεργασία με τις διοικήσεις όλων των θυγατρικών μας. Παράλληλα, συμμετέχουμε στην επεξεργασία του νέου θεσμικού πλαισίου για τον εκσυγχρονισμό και τη λειτουργία τους» ανέφερε ο διευθύνων σύμβουλος του Υπερταμείου Γρηγόρης Δ. Δημητριάδης.

Οι επενδύσεις σε έξυπνες τεχνολογίες, εκσυγχρονισμό δικτύων και βιώσιμη διαχείριση είναι για τις δύο μεγάλες εταιρείες ύδρευσης και αποχέτευσης της χώρας, ΕΥΔΑΠ και ΕΥΑΘ, το τείχος προστασίας απέναντι στις μεγάλες αλλαγές που φέρνει το μέλλον. Η Ευρωπαϊκή Ενωση θα χρειαστεί, σύμφωνα με πρόσφατη μελέτη σε συνεργασία με τον ΟΟΣΑ, επενδύσεις 289 δισ. ευρώ στο νερό ως το 2030. Για την Ελλάδα, θα απαιτηθούν επενδύσεις 437 εκατ. για το πόσιμο νερό, όμως η μεγάλη πρόκληση είναι τα 4,6 δισ. ευρώ ως το 2030 για την επεξεργασία του χρησιμοποιημένου νερού!

Ανανέωση δικτύου

Μεγάλο στοίχημα είναι και ο περιορισμός της απώλειας νερού. Σήμερα, το λεγόμενο ατιμολόγητο νερό ανέρχεται περίπου στο 25% στην Αθήνα, 28% στη Θεσσαλονίκη και περίπου 40% στην υπόλοιπη Ελλάδα. Οι έξυπνες τεχνολογίες (π.χ. έξυπνα υδρόμετρα) μπορούν να δώσουν τη λύση, σε συνδυασμό με τα ευρωπαϊκά εργαλεία χρηματοδότησης και την τεχνογνωσία των δύο εταιρειών που βρίσκονται υπό την ομπρέλα του Υπερταμείου. Ας μην παραγνωρίζουμε δε ότι το 6% της χώρας δεν έχει πρόσβαση σε δίκτυο.

Εχοντας σε εξέλιξη ένα επενδυτικό πλάνο 1,1 δισ. ευρώ με ορίζοντα δεκαετίας, η ΕΥΔΑΠ επιταχύνει την ανανέωση του δικτύου υδροδότησης της πρωτεύουσας, που είναι σήμερα ηλικίας 60 ετών. Μέχρι σήμερα, σύμφωνα με τον διευθύνοντα σύμβουλο Χάρη Σαχίνη, «η ανανέωση γινόταν με ρυθμό 0,5% ετησίως, ωστόσο με τα νέα έργα τριπλασιάζεται ο ρυθμός αντικατάστασης στο 1,5%, με στόχο το 2%».

Προχωρούν επίσης τα έργα ανακύκλωσης, με τα τέσσερα Κέντρα Επεξεργασίας Λυμάτων στην Ανατολική Αττική, συνολικού ύψους 600 εκατ. ευρώ, που θα εξυπηρετούν περίπου 500.000 πολίτες. «Με τα έργα αυτά όχι μόνο θα καθαρίσουμε τον υδροφόρο ορίζοντα, αλλά ακόμα και τη θάλασσα στον Νότιο Ευβοϊκό. Θα επαναχρησιμοποιήσουμε το νερό για την άρδευση 35.000 στρεμμάτων καλλιεργήσιμης γης».

Μέσω της μεθόδου sewer mining, η ΕΥΔΑΠ «ποτίζει» το φυτώριο του Δήμου Αθηναίων με επαναχρησιμοποίηση νερού από τα αστικά λύματα. Εχει επίσης ξεκινήσει συνεργασία με το υπουργείο Πολιτισμού, την Περιφέρεια Αττικής και δήμους για την αξιοποίηση του Αδριάνειου Υδραγωγείου, ηλικίας περίπου 2.000 ετών. Σήμερα, χάνονται στη θάλασσα ετησίως 800.000 κ.μ. υπόγειου νερού της πόλης, το οποίο θα χρησιμοποιηθεί για την άρδευση πάρκων στους επτά δήμους που διασχίζουν από την Πάρνηθα ως το Κολωνάκι, καταπολεμώντας και την αύξηση της θερμοκρασίας στην πρωτεύουσα.

Συμφωνία-πλαίσιο

Σε τελικό στάδιο για να υπογραφεί εντός του έτους βρίσκεται η συμφωνία-πλαίσιο για το κόστος του αδιύλιστου νερού. Το κλείσιμο της εκκρεμότητας με το Ελληνικό Δημόσιο, με τίμημα 157,5 εκατ. ευρώ, ύστερα από επίπονες διαπραγματεύσεις με το υπουργείο Υποδομών και Μεταφορών, ανοίγει τον δρόμο για επέκταση της αποκλειστικής διάθεσης νερού στην Αττική ως το 2040. Επίσης, εξασφαλίζει για 20 χρόνια τιμή μεσοσταθμικά χαμηλότερη κατά 35% για το ακατέργαστο νερό και δίνει τη δυνατότητα στην εταιρεία να σχεδιάσει το αναπτυξιακό της πλάνο σε στέρεη βάση.

Στη γεωργία το 85% των υδάτινων πόρων

Ποσοστό 85% των υδάτινων πόρων στην Ελλάδα κατευθύνεται στη γεωργία, ξεπερνώντας τις υπόλοιπες ευρωπαϊκές χώρες. Στο πλάνο του υπουργείου Αγροτικής Ανάπτυξης βρίσκονται περίπου 30 φράγματα για την ενίσχυση της άρδευσης αγροτικών περιοχών. Οι καινοτόμες λύσεις, όπως το clever metering, μπορούν να συμβάλουν στην αποφυγή σπατάλης. Επίσης, μπορεί να εκτιμηθεί με σύγχρονα εργαλεία η ποσότητα του νερού που είναι αναγκαίο όχι στο έδαφος, αλλά στο φύλλωμα του φυτού για να έχουμε υψηλής ποιότητας και αξίας παραγωγή.

Εξωστρέφεια και συνεργασίες στη Θεσσαλονίκη

Επιπλέον 150.000 κ.μ. νερού ημερησίως θα παράγει η ΕΥΑΘ με την επέκταση της Εγκατάστασης Επεξεργασίας Νερού Θεσσαλονίκης. Οι συζητήσεις για να προμηθεύει νερό όμορους δήμους βρίσκονται ήδη σε καλό στάδιο. Στο πλαίσιο του επενδυτικού προγράμματος άνω των 80 εκατ. που υλοποιεί περιλαμβάνονται η επισκευή, έπειτα από 40 χρόνια, του υδαταγωγού της Αραβησσού χωρίς να διαταράσσεται η καθημερινότητα των πολιτών, η επισκευή και αναβάθμιση του βιολογικού καθαρισμού στη Σίνδο, καθώς και τα έργα αποχέτευσης στην περιοχή του Δενδροποτάμου.
Για τον εξορθολογισμό των υδάτων, «τρέχει» ήδη το έργο για την επέκταση του συστήματος τηλεμετρίας, ύψους 2,4 εκατ. ευρώ, ενώ έχουν διασυνδεθεί τα υδραγωγεία Αλιάκμονα και Αραβησσού ώστε να εξασφαλίζονται εναλλακτικοί τρόποι υδροδότησης για την πόλη. Παράλληλα, στρέφεται στην ιδιοπαραγωγή με μια μονάδα παραγωγής θερμικής ενέργειας 5 MW και ενός φωτοβολταϊκού.
Πέρα από το ενδιαφέρον για έργα ΣΔΙΤ – ήδη συμμετέχει στο πρώτο ΣΔΙΤ ύδρευσης για το Φράγμα Χαβρία – και συνέργειες με δήμους, η ΕΥΑΘ προχωρεί στη σύσταση Ινστιτούτου Νερού. Οπως εξηγεί ο διευθύνων σύμβουλος Ανθιμος Αμανατίδης, «δημιουργούμε ένα αυτοχρηματοδοτούμενο think tank, μελετητικού και επιχειρησιακού χαρακτήρα, που θα συντονίζει επιστημονικές ενώσεις, ερευνητικά ιδρύματα, πανεπιστήμια, κρατικούς φορείς».