Σχέδιο έκτακτης ανάγκης για το φυσικό αέριο

Διπλό στόχο έχει η πρόταση που κατέθεσε πριν από λίγες ημέρες ο υπουργός Περιβάλλοντος, Ενέργειας και Κλιματικής Αλλαγής Γιάννης Μανιάτης στον επίτροπο με αρμοδιότητα την ενέργεια Γκίντερ Ετινγκερ για τη δημιουργία ενός ευρωπαϊκού «Συντονιστικού Μηχανισμού Υγροποιημένου Φυσικού Αερίου Εκτακτης Ανάγκης» (Liquefied Natural Gas –LNG) σε κοινοτικό επίπεδο ώστε να αντιμετωπιστούν αιφνίδιες ελλείψεις. Ο πρώτος σχετίζεται ασφαλώς με τις ανάγκες που ενδέχεται να ανακύψουν και για την Ελλάδα σε περίπτωση κατά την οποία η ρωσο-ουκρανική κρίση δεν εκτονωθεί το προσεχές διάστημα –γεγονός που θα μπορούσε να οδηγήσει τη Μόσχα να κλείσει τις στρόφιγγες των αγωγών που τροφοδοτούν με φυσικό αέριο τα κράτη-μέλη της Ευρωπαϊκής Ενωσης (ΕΕ).

Ο δεύτερος στόχος όμως έχει στρατηγικά χαρακτηριστικά με το βλέμμα στο μέλλον. Συνδέεται με μια ευρύτερη προσπάθεια που συντονισμένα καταβάλλεται από τον υπουργό Περιβάλλοντος, Ενέργειας και Κλιματικής Αλλαγής –σε απόλυτη συνεννόηση με το Μέγαρο Μαξίμου, αλλά και το υπουργείο Εξωτερικών –για να αναβαθμιστεί ο ρόλος που θα μπορούσε να διαδραματίσει η Αθήνα ως ενεργειακός κόμβος για τη Νοτιοανατολική Ευρώπη.

Η μελέτη

Σε ό,τι αφορά την έκθεση της Ευρώπης στο ρωσικό φυσικό αέριο, οι αριθμοί μιλούν από μόνοι τους. Σύμφωνα με τα στοιχεία της Κομισιόν στο πλαίσιο της μελέτης της για την ενεργειακή ασφάλεια το 2012 η ΕΕ εισήγαγε συνολικά το 66% των αναγκών της σε φυσικό αέριο. Με βάση τα νεότερα στοιχεία, το 35% – 40% των ευρωπαϊκών εισαγωγών φυσικού αερίου καλύπτεται από τη Ρωσία –μέσω αγωγών. Ο βασικός εξ αυτών των αγωγών περνά από το ουκρανικό έδαφος και μόνο το 2013 μετέφερε 83 δισεκατομμύρια κυβικά μέτρα αερίου. Ηδη όμως η Gazprom έχει προειδοποιήσει ότι όσο δεν τακτοποιούνται τα χρέη του Κιέβου, η ρωσική εταιρεία δεν μπορεί να τροφοδοτήσει το σύστημα με αέριο.

Μέσω του ουκρανικού συστήματος αγωγών τροφοδοτούνται τα περισσότερα κράτη-μέλη της ΕΕ, ορισμένα εκ των οποίων (π.χ. η Βουλγαρία, καθώς επίσης η Φινλανδία, η Σλοβακία, η Λιθουανία, η Λετονία και η Εσθονία) εξαρτώνται σε ποσοστό ως και 100% από το ρωσικό αέριο. Η δε χώρα μας βρίσκεται σε μια γεωγραφική περιοχή με υψηλή έκθεση (είναι χαρακτηριστικό ότι το 60% του αερίου που διακινείται μέσω ΔΕΠΑ προέρχεται μέσω Ουκρανίας), ενώ ανάλογα ευάλωτα είναι και κράτη των Βαλκανίων που αποτελούν μέλη της «Ενεργειακής Κοινότητας» (Σερβία, Βοσνία – Ερζεγοβίνη, πΓΔΜ).

Την ίδια στιγμή πάντως η θέση της χώρας μας είναι σχετικώς καλύτερη για έναν βασικό λόγο. Αυτός δεν είναι άλλος από τις εγκαταστάσεις της Ρεβυθούσας, που αυτή την περίοδο αναβαθμίζονται υπό την εποπτεία του ΔΕΣΦΑ με ταχύ ρυθμό. Επιπλέον, η Ελλάδα έχει γεμίσει τις υπάρχουσες δεξαμενές στη Ρεβυθούσα με 130.000 κυβικά μέτρα LNG που αρκούν για ένα 10ήμερο. Παράλληλα, υπάρχουν δύο έκτακτα φορτία LNG υπό παραγγελία που μπορούν να καλύψουν άλλες 20 ημέρες.

Το «παράδειγμα του 2009», όταν η Ελλάδα βοήθησε μέσω του υπάρχοντος διασυνδετήριου αγωγού και τη Βουλγαρία, παράλληλα με την κάλυψη των δικών της αναγκών, αποτελεί έναν οδηγό για το πώς θα πρέπει να κινηθούν οι Ευρωπαίοι σε συλλογικό επίπεδο, όχι όμως σε περίπτωση μακράς κρίσης. Και τούτο διότι αν ένα τέτοιο ενδεχόμενο συμβεί, η ταυτόχρονη αναζήτηση φορτίων LNG στη spot αγορά (κυρίως από χώρες που αποτελούν βασικούς προμηθευτές της ΕΕ όπως το Κατάρ, κυρίως, αλλά επίσης η Αλγερία και η Νιγηρία) θα σύρει τις τιμές προς τα πάνω, με προφανείς επιπτώσεις στο ενεργειακό κόστος.

Η κατάσταση θα γίνει ακόμη δυσκολότερη διότι κάθε χώρα που διαθέτει εγκαταστάσεις LNG έχει διαφορετικές διασφαλισμένες ποσότητες με μακροχρόνια συμβόλαια (π.χ. Ισπανία, Γαλλία, Ιταλία, Βρετανία, Πορτογαλία), ενώ άλλες χώρες (π.χ. η Ουγγαρία) δεν έχουν καν τέτοιες εγκαταστάσεις ή απλώς αναμένουν την ολοκλήρωσή τους.

Κοινοτική αλληλεγγύη

Στην επιστολή του, την οποία πέραν του επιτρόπου Ετινγκερ έστειλε και στον ιταλό ομόλογό του Κλαούντιο ντε Βινσέντι, προεδρεύοντα του Συμβουλίου Υπουργών Ενέργειας, ο κ. Μανιάτης τονίζει ότι ο μηχανισμός έκτακτης ανάγκης θα μπορεί να λειτουργήσει υπό την εποπτεία της Ομάδας Συντονισμού για το Φυσικό Αέριο. Ο σκοπός του θα είναι οι ποσότητες LNG που πλεονάζουν σε ορισμένες ευρωπαϊκές χώρες να μπορούν να κατευθύνονται σε όσα κράτη-μέλη πλήττονται περισσότερο, αντί σε άλλους προορισμούς εκτός Ευρώπης, απλώς και μόνο λόγω υψηλότερων τιμών.

Στο πλαίσιο αυτό, η ελληνική πλευρά προτείνει να καταρτιστεί ένας κατάλογος προμηθευτών που έχουν υγροποιημένο φυσικό αέριο και μπορούν να το διαθέσουν, σε συνδυασμό με τη δημιουργία ενός παράλληλου καταλόγου των αναγκών σε υγροποιημένο φυσικό αέριο που έχουν τα κράτη-μέλη, σε εθνικό επίπεδο. Στη συνέχεια θα πρέπει να δημιουργηθεί ένας μηχανισμός που με την παροχή των απαραίτητων οικονομικών κινήτρων αλλά και με χρηματοδότηση εκ μέρους της ΕΕ θα μπορεί να κατευθύνει τις ποσότητες σε όσους τις χρειάζονται. Ο εν λόγω μηχανισμός θα λειτουργεί μέσω μιας ηλεκτρονικής πλατφόρμας καταγραφής των φορτίων LNG από πλευράς ευρωπαϊκών χωρών και προμηθευτών, των τιμών και των αντίστοιχων συναλλαγών.

Προκειμένου ο μηχανισμός έκτακτης ανάγκης να λειτουργήσει αποτελεσματικά, στην επιστολή Μανιάτη υπογραμμίζεται ότι η Κομισιόν ή το Gas Coordination Group θα πρέπει να ζητούν από τα κράτη-μέλη την καταγραφή, για την περίοδο Οκτωβρίου – Φεβρουαρίου (όταν η ζήτηση για φυσικό αέριο είναι υψηλή), των εξασφαλισμένων ή πιθανών παραδόσεων φορτίων LNG για περίοδο έξι μηνών. Επίσης, θα πρέπει να μπορεί να προσεγγιστεί το αναμενόμενο πλεόνασμα LNG σε ορισμένα κράτη και το αντίστοιχο έλλειμμα σε κάποια άλλα.

Τέλος, θα απαιτηθεί η δημιουργία ενός προγράμματος «Φορτίου LNG Εκτακτης Ανάγκης» που θα λειτουργήσει υπό την ευθύνη ενός κοινά αποδεκτού οργανισμού (σ.σ.: η Αθήνα προτείνει ενδεικτικά το Gas LNG Europe).