Ενα απροσδόκητο πακέτο με βιβλία γραμμένα από κλασικούς της παγκόσμιας λογοτεχνίας προτείνεται σήμερα στους αναγνώστες του «ΒΗΜΑScience» με την ιδέα ότι πέρα από το φιλολογικό ενδιαφέρον που παρουσιάζει η γνωριμία με τέτοιους συγγραφείς, θα βρουν στις σελίδες τους στοιχεία ικανά να ενδιαφέρουν και όσους τους συνεπαίρνει η επιστημονική φαντασία, τα βιβλία του είδους «fantasy» αλλά και οι βιογραφίες επιστημόνων που η ζωή τους είναι περισσότερο ένα μυθιστόρημα με πολλές ανατροπές και εκπλήξεις. Κατακαλόκαιρο με Κάφκα, Εσσε, Γκίμπσον, αλλά και τον κάθε άλλο παρά γνωστό μαθηματικό Ζαν βαν Χάιγενουρτ.
Ο ρεαλισμός του ακατανόητου
Ο ίδιος ο Φραντς Κάφκα έχει γράψει ότι τα όσα έγραψε ήθελε να μεταφέρουν το μήνυμα ότι «το ακατανόητο δεν μπορεί να κατανοηθεί». Γεννήθηκε το 1883 και πρόλαβε να ζήσει μόλις 41 χρόνια. Στη «Μεταμόρφωση» έχουμε την ιστορία ενός συνηθισμένου ανθρώπου από τη στιγμή που ξυπνάει ένα πρωί και έχει μεταμορφωθεί σε ένα τεράστιο σκαθάρι. Αν και στο οπισθόφυλλο του βιβλίου αναφέρεται ότι ο Κάφκα «στήνει μια καθαρά ρεαλιστική ιστορία», κατά τη γνώμη μου μπορούμε να κατατάξουμε τη νουβέλα αυτή στην κατηγορία που οι ξένοι ονομάζουν «fantasy». Δηλαδή αφηγήσεις ιστοριών όπου ήρωες είναι πλάσματα έξω από τα ανθρώπινα πλαίσια και μαγικά ή άλλα υπερφυσικά φαινόμενα είναι βασικά στοιχεία της πλοκής. Κλασικό παράδειγμα τέτοιου έργου είναι βέβαια ο «Αρχοντας των δαχτυλιδιών». Στο είδος αυτό ο συγγραφέας δεν είναι υποχρεωμένος να τηρεί τους κανόνες και να ακολουθεί κάποιους τουλάχιστον από τους νόμους της Φυσικής και της Χημείας, όπως γίνεται με τα έργα της επιστημονικής φαντασίας που όμως θεωρείται συγγενές είδος, ίσως γιατί μερικές φορές τα σκηνικά όπου εκτυλίσσονται οι αφηγήσεις θα ταίριαζαν και στα δύο είδη. Υπάρχουν όμως πολλοί αναγνώστες που απολαμβάνουν και τα δύο. Πιστεύω ότι όσοι αναγνώστες του «ΒΗΜΑScience» δεν γνώριζαν την ύπαρξη αυτού του κλασικού έργου θα ήταν κρίμα να το χάσουν και θα αιχμαλωτιστούν από τη γραφή του Κάφκα ζώντας ως το τέλος την αγωνία του ήρωα και συμπάσχοντας μαζί του.
Διεπιστημονικές χάντρες
Η τύχη και οι φυσικοί νόμοι κατά μια άποψη διαμορφώνουν τον κόσμο που αντιλαμβανόμαστε να υπάρχει γύρω μας. Με βάση αυτό, η εξέλιξη των ατόμων σε κρυστάλλους, των μορίων σε γονίδια, των ζωντανών κυττάρων σε οργανισμούς, των γραμμάτων σε λέξεις ενώ και οι νότες της μουσικής κατάλληλα τοποθετημένες μπορούν να δώσουν αρμονίες, είναι δυνατόν να αντιμετωπιστούν σαν ένα παιχνίδι με χάντρες και ζάρια; Το ρίξιμο του ζαριού αλλά και οι κανόνες του παιχνιδιού να παρουσιάζουν αναλογίες με την παραπάνω παραδοχή πως ό,τι αποκαλούμε «τύχη» στη Φύση επηρεάζεται από τους φυσικούς νόμους; Ετσι το παιχνίδι αποκτά και μιαν άλλη διάσταση. Να αντικατοπτρίζει την έκφραση της δημιουργικότητας στη Φύση αλλά και την πνευματική εξέλιξη των ανθρώπων που φθάνουν στο σημείο να διακρίνουν αυτούς τους νόμους και να τους χρησιμοποιούν δημιουργικά.
Σε ένα μυθιστόρημα, που ξεκίνησε να το γράφει το 1930 και χρειάστηκε λίγο περισσότερο από δέκα χρόνια για να το ολοκληρώσει, ο γερμανός με ελβετική υπηκοότητα συγγραφέας Ερμαν Εσσε, τιμημένος το 1947 και με το Βραβείο Νομπέλ για τη λογοτεχνία, περιέγραψε μια ουτοπική κοινωνία του 25ου μ.Χ. αιώνα σε έναν τόπο με το όνομα Κασταλία, όπου οι άνθρωποι είχαν τη δυνατότητα αλλά και τα προσόντα να ασκούνται στο «Παιχνίδι με τις χάντρες», δηλαδή να παίζουν ελεύθερα με το σύνολο των περιεχομένων και των αξιών του πολιτισμού μας, όπως συμβολικά διατύπωσε τις προθέσεις του ο ίδιος ο συγγραφέας. Πρόκειται για ένα μυθιστόρημα που ίσως οι ρίζες της έμπνευσής του να βρίσκονται στα παιχνίδια του Μότσαρτ ή του Ραμό για τη δημιουργία κατά βούληση και με τη βοήθεια της τύχης μουσικών αριστουργημάτων. Ο ήρωας του Εσσε όμως, ο κορυφαίος κάτοχος της γνώσης του παιχνιδιού με τις χάντρες, ο Μάγιστρος των Αγώνων, μπορεί ξεκινώντας από τη Μουσική να κάνει συσχετισμούς ανάμεσα σε εντελώς ξεχωριστούς τομείς του ανθρώπινου πνεύματος, ό,τι δηλαδή επεδίωκαν και επιδιώκουν να κάνουν σε κορυφαία πανεπιστήμια φέρνοντας σε επαφή επιστήμονες με διαφορετικές ειδικότητες. Στο έργο άλλοι μελετητές έχουν ανιχνεύσει από τη σημερινή εξέλιξη των υπολογιστικών μηχανημάτων ως και την ιδέα της ταινίας «Μάτριξ».
Επανάσταση και μαθηματικά
Μια ζωή σκέτο σενάριο ταινίας ήταν τα όσα έζησε ο Ζαν βαν Χάιγενουρτ. Στα είκοσί του χρόνια, όντας ένας λαμπρός φοιτητής στο Παρίσι, άφησε τις σπουδές του για να συναντήσει τον Λέοντα Τρότσκι, τον ρώσο επαναστάτη που είχε εξοριστεί στην Τουρκία από τον Στάλιν. Γαλλία, Νορβηγία, Μεξικό οι επόμενοι σταθμοί του καταδιωκόμενου Τρότσκι. Και μαζί του ο Βαν Χάιγενουρτ, να έχει εξελιχθεί στο «δεξί του χέρι» και τον άνθρωπο που όχι μόνο τακτοποιούσε τα ογκωδέστατα αρχεία της ομάδας αλλά και εκείνον που τελικά τα διέσωσε μετά την άγρια δολοφονία του αρχηγού του στο Μεξικό. Υστερα από αυτή τη συγκλονιστική εμπειρία ο Βαν Χάιγενουρτ επιστρέφει και ξαναπιάνει στα τριάντα τρία του τη Μαθηματική Λογική, γίνεται καθηγητής σε διάφορα μεγάλα πανεπιστήμια και καθιερώθηκε ως κορυφαίος ιστορικός της Μαθηματικής Λογικής. Τέσσερις γάμοι και μία κηδεία σημάδεψαν επίσης τη ζωή του καθώς τελικά η τελευταία του γυναίκα τον πυροβόλησε στην Πόλη του Μεξικού (τι σύμπτωση!), τρεις φορές στο κεφάλι με ένα Κολτ των 38 και μετά βάζοντας το πιστόλι στο στόμα της πυροβόλησε ξανά. Εκτός από τις πολλές γυναίκες, Φρίντα Κάλο, Ντιέγκο Ριβέρα, Αντρέ Μπρετόν, Τζον Ντιούι, είναι μερικές μόνο από τις φυσιογνωμίες που διασταυρώθηκαν με τη ζωή του που είναι συναρπαστική σαν καλογραμμένο μυθιστόρημα.
Δεσμώτες των προτύπων
Ο Γκίμπσον ήδη στο έβδομο βιβλίο του κινδυνεύει να καταντήσει σαν τον μακαρίτη Μάικλ Κράιτον. Να καταπιάνεται με πολύ ενδιαφέροντα θέματα σχετικά με την τεχνολογία, τα κείμενά του να σε κάνουν να μην αφήνεις από τα χέρια το βιβλίο αλλά να είναι την ίδια στιγμή πολύ προβλέψιμος ως προς την πλοκή. Σου λένε Γκίμπσον; Ξέρεις ότι κάποια στιγμή θα σε μεταφέρει στο Τόκιο, κάποια στιγμή στη Μόσχα. Εδώ η ηρωίδα ως προς τα γύρω από την αποστολή της κινείται σε έναν κόσμο ομοιόθετο με αυτόν της ηρωίδας στο βιβλίο του Γκίμπσον «Κόμης Μηδέν». Εχουμε δηλαδή κατά κάποιον τρόπο και για το κείμενο του συγγραφέα του «Νευρομάντη» κυριολεκτικά μια… αναγνώριση προτύπων. Επειδή όμως πρόκειται για βιβλίο του καλοκαιριού θα απολαύσουμε έστω και μια από τα ίδια (άλλωστε κάθε ημέρα οι πιο πολλοί στην ίδια παραλία δεν θα βουτάνε;). Μια κοπέλα που έχει μεγάλη ευαισθησία (αλλεργία;) σε διάφορες γνωστές μάρκες ταξιδεύει και στηριγμένη στην ευαισθησία της λέει τη γνώμη της για το πόσο επιτυχημένος μπορεί να είναι ένας λογότυπος προτού αυτός «πέσει» στην αγορά. Ταυτόχρονα μπλέκει κατά τη συνήθεια του Γκίμπσον και σε άλλες ιστορίες, όλα στο γνωστό ad-nauseam, δηλαδή μέχρι λιποθυμίας τεχνο-περιβάλλον. Μια βασική ιδέα στο βιβλίο είναι ότι ο Ηomo Sapiens οφείλει τη σοφία του σε αυτή την αναγνώριση προτύπων αφού κατά τον Γκίμπσον όλα σήμερα δεν είναι άλλο από αντανακλάσεις κάποιων πραγμάτων που ήδη υπάρχουν.
algaldadas@yahoo.gr
