Μπορείτε να ξενυχτάτε χωρίς πρόβλημα;

Είτε δουλεύοντας μετά τα μαύρα μεσάνυχτα για να τελειώσετε μια δουλειά που πρέπει να παραδώσετε είτε γλεντώντας μέχρι πρωίας, οι περισσότεροι έχετε κάνει εκπτώσεις στον ύπνο. Κάτι τέτοιο όμως μπορεί να έχει σοβαρές επιπτώσεις στην ικανότητά σας να λειτουργείτε. Σύμφωνα με τον Τσαρλς Τσάισλερ της Ιατρικής Σχολής του Χάρβαρντ το να μείνετε ξύπνιοι επί 24 ώρες θα σας προκαλέσει τα ίδια επίπεδα μειωμένων γνωσιακών ικανοτήτων με το να είχατε 0,1 βαθμούς αλκοόλ στο αίμα σας, κάτι το οποίο θα σας αφαιρούσε την άδεια οδήγησης σε πολλές χώρες.

Οι περιοχές του εγκεφάλου που εμπλέκονται στην προσοχή, στην κρίση και στην επεξεργασία των αισθητηριακών πληροφοριών πλήττονται ιδιαίτερα. Οι στατιστικές των τροχαίων ατυχημάτων το επιβεβαιώνουν: τα ατυχήματα φθάνουν στο μέγιστο τις πρώτες πρωινές ώρες, όταν η ώθηση που μας δίνουν οι κιρκαδικοί ρυθμοί για εγρήγορση βρίσκεται σε χαμηλά επίπεδα και η ώθηση για ύπνο είναι πιο ισχυρή. Οι επιπτώσεις στις γνωσιακές ικανότητες εξαρτώνται σε έναν βαθμό από την ηλικία: τεστ στο εργαστήριο δείχνουν ότι οι χρόνοι αντίδρασης των νεαρών ατόμων χειροτερεύουν περισσότερο από ό,τι των πιο ηλικιωμένων όταν έχουν μείνει άγρυπνοι όλη τη νύχτα. Η έλλειψη ύπνου επηρεάζει επίσης τα τμήματα του εγκεφάλου που συνδέονται με τα συναισθήματα και τη λήψη αποφάσεων, κάνοντας τους ανθρώπους πιο παρορμητικούς.

Μπορείτε να αναστρέψετε αυτή την επίδραση; Διεγερτικά όπως η καφεΐνη μπορούν να μετριάσουν τις επιπτώσεις της απώλειας ύπνου, όμως μια καλύτερη στρατηγική ίσως είναι να παίρνετε έναν μικρό υπνάκο για να ενισχύσετε τη συνοχή του μυαλού σας. «Μπορείτε να ανακόψετε τις επιπτώσεις της απώλειας ύπνου με στρατηγικούς υπνάκους» λέει η Τζούντιθ Οουενς από το Νοσοκομείο Παίδων της Βοστώνης. Ενας υπνάκος μόλις 10 ως 30 λεπτών μπορεί να βελτιώσει την εγρήγορση για 2 ως 3 ώρες μετά. Ενας υπνάκος που ξεπερνάει τη μισή ώρα θα έχει αποτελέσματα μεγαλύτερης διάρκειας αλλά μπορεί να σας κάνει να αισθάνεστε περισσότερο νυσταγμένος από πριν, φαινόμενο το οποίο είναι γνωστό ως αδράνεια του ύπνου. Μια συμβουλή των ειδικών για να το αποφύγετε είναι να πιείτε ένα φλιτζάνι καφέ ακριβώς προτού κοιμηθείτε. Η καφεΐνη θα αρχίσει να επιδρά ύστερα από 20 λεπτά –ακριβώς στην ώρα της για να διώξει το αίσθημα θολούρας όταν θα ξυπνήσετε.

Το να προσπαθήσετε να ξεγελάσετε την έλλειψη ύπνου μακροπρόθεσμα είναι πολύ πιο δύσκολο. Κατ’ αρχάς οι επιπτώσεις είναι πολύ πιο ύπουλες. Το να κοιμάται κάποιος 6 ώρες αντί για 8 επί μία ή δύο εβδομάδες, για παράδειγμα, επιφέρει τα ίδια γνωσιακά ελλείμματα με το να μείνει άυπνος επί 24 ώρες. Μπορεί όμως και να μην το καταλάβετε –τα άτομα παύουν να νιώθουν κουρασμένα μετά την τρίτη ή τέταρτη ημέρα στέρησης του ύπνου παρά το γεγονός ότι οι ικανότητές τους εξακολουθούν να μειώνονται.

Οι επιπτώσεις της μακροπρόθεσμης έλλειψης ύπνου είναι επίσης δυσκολότερο να αντιμετωπιστούν: αυξημένος κίνδυνος διαβήτη, καρδιαγγειακών παθήσεων και κάποιων καρκίνων. Αν μάλιστα στερείστε τον ύπνο επανειλημμένως μπορεί να χρειαστείτε εβδομάδες για να ανακάμψετε, σύμφωνα με τον κ. Τσάισλερ.

Πώς θα σας φαινόταν η ιδέα να μπορείτε να διορθώσετε τη ζημιά με έναν πολύ μακρύ ύπνο που θα αναπληρώνει τις χαμένες ώρες; Μάλλον όχι καλή. «Δεν φαίνεται ότι μπορείτε να αποταμιεύσετε τον ύπνο» λέει η κυρία Οουενς. «Δεν ξέρουμε αν το να κοιμάται κάποιος λίγο κατά τη διάρκεια της εβδομάδας και πολύ το Σαββατοκύριακο επηρεάζει μακροπρόθεσμα την καρδιαγγειακή θνησιμότητα. Οι ενδείξεις που έχουμε ως τώρα υποδηλώνουν όμως ότι αυτός δεν είναι ένας καλός τρόπος αντιμετώπισης».