J. CASTI, W. DEPAULI
Γκέντελ – Μια ζωή Λογικής
Εκδόσεις Liberal Books 2011,
σελ. 213, τιμή 22 ευρώ
Μετά τον πόλεμο ο Αϊνστάιν βοήθησε τον Κουρτ Γκέντελ να βρει μια θέση στο γνωστό Institute of Advanced Study στο Πρίνστον των Ηνωμένων Πολιτειών. Προς το τέλος της καριέρας του ο Αϊνστάιν ομολογούσε ο ίδιος ότι δεν έκανε πια και πολλή δουλειά, αν και κάθε ημέρα σχεδόν έδινε το «παρών» στο γραφείο του. Οπως μάλιστα ομολόγησε σε στιγμή ειλικρίνειας σε κάποιον φίλο του: «Ερχομαι στο Ινστιτούτο για να έχω το προνόμιο να γυρίζω σπίτι περπατώντας παρέα με τον Γκέντελ». Εκείνος βέβαια αισθανόταν ήσυχος και χορτάτος από όλα ενώ αντίθετα ο φίλος του ο Γκέντελ ζούσε το δράμα του. Διότι όπως έλεγε: «Δεν ολοκληρώνω το έργο που έπρεπε να κάνω στο Ινστιτούτο. Περιμένουν από εμένα ως καθηγητής που είμαι να εργάζομαι περισσότερο και να ασχολούμαι περισσότερο με τα άλλα μέλη». Και ακόμη μαγείρευε τα φαγητά του ο ίδιος διότι πίστευε ότι ήθελαν να τον δηλητηριάσουν, αρνιόταν να πάει στο νοσοκομείο ακόμη και όταν έφθασε να κάνει αιμόπτυση και πέθανε στις 14 Ιανουαρίου το 1978 από υποσιτισμό και εξάντληση ενώ το σωματικό του βάρος είχε φθάσει να είναι στα εβδομήντα δύο του μόλις τριάντα κιλά.
Για τη ζωή του Γκέντελ στο βιβλίο αφιερώνονται τριάντα πέντε σελίδες. Στις υπόλοιπες οι δυο συγγραφείς προσπαθούν να δώσουν στον αναγνώστη να καταλάβει γιατί στο έργο του αυστριακής καταγωγής μαθηματικού αυτού, που όταν ήταν μικρός τα άλλα παιδιά τον φώναζαν κοροϊδευτικά «Herr Warum», δηλαδή κύριο Γιατί(!), πολλοί αναγνωρίζουν μερικές από τις κορυφαίες στιγμές του ανθρώπινου πνεύματος μέσα στους αιώνες. Και έχουν τα προσόντα να το κάνουν. Ο Βέρνερ ντε Πάουλι είναι στο Πανεπιστήμιο της Βιέννης λέκτορας στο Ινστιτούτο Στατιστικής ενώ ο Τζον Κάστι, πολύ πιο διάσημος, από τις εργασίες του με το φημισμένο Ινστιτούτο Σάντα Φε, είναι και συγγραφέας βιβλίων με μεγάλη εκδοτική επιτυχία, όπως το «Πέντε Χρυσοί Κανόνες» ή το «Κουιντέτο του Κέιμπριτζ».
Στο βιβλίο γίνεται μια γενναία προσπάθεια να εξηγηθούν οι μηχανές Τιούρινγκ, το Θεώρημα της Μη Πληρότητας αλλά και κάτι εντελώς διαφορετικό, η άποψη του Γκέντελ για τη δυνατότητα μέσα από τις εξισώσεις του Αϊνστάιν να πραγματοποιούνται ταξίδια πίσω στον χρόνο, θεωρητικά βέβαια, αφού θα απαιτούντο ταχύτητες μεγαλύτερες από το 70% της ταχύτητας του φωτός. Πρόκειται για βιβλίο που από άποψη εμφάνισης και εικονογράφησης προσφέρει μόνο τα απολύτως απαραίτητα. Ως κείμενο όμως και απόπειρα εξήγησης πραγματικά δύσκολων και θεμελιακών εννοιών προσφέρει πολλά στον αναγνώστη. Και κατά τη γνώμη μου, το να γνωρίζουμε σε τι περίπου αναφέρεται το Θεώρημα της Μη Πληρότητας του Γκέντελ πρέπει να είναι μέσα στα απαραίτητα για όποιον ενδιαφέρεται για τον ρόλο και τις δυνατότητες των Μαθηματικών έστω και στο επίπεδο της εκλαΐκευσης. Αλλωστε η διήγηση περί του σπηλαίου στον Πλάτωνα, ο διάλογος για τα ονόματα, γνωστός ως Κρατύλος, πάλι του Πλάτωνα, το Θεώρημα της Μη Πληρότητας του Γκέντελ και η Ειδική Θεωρία της Σχετικότητας μας εφοδιάζουν με πολύ χρήσιμα κλειδιά για την κατανόηση του κόσμου μας.
