Γυναίκες-θύματα του άνδρα δυνάστη

Απειλή, ταπείνωση, ξυλοδαρμός, βιασμός. Ανθρώπινες τραγωδίες εγκλωβισμένες στους τοίχους της οικογενειακής… θαλπωρής. Το κοινωνικό στίγμα εχθρός της καταγγελίας, της δημοσιοποίησης. Και όμως, κάθε γυναίκα στις χώρες της Ευρωπαϊκής Ενωσης θα πέσει τουλάχιστον μία φορά στη ζωή της θύμα του… υπερπροστατευτικού συντρόφου. Του συζύγου που χρέος έχει να σωφρονίσει τη γυναίκα του. Του δυνάστη πατέρα ή κάποιου «θείου», μέλους της οικογένειας. Στη Βρετανία κάθε τρεις μέρες πεθαίνει μια γυναίκα, θύμα κακοποίησης. Στην Ελλάδα τα στοιχεία δεν είναι επαρκή για αριθμητικές συγκρίσεις. Γνωρίζουμε όμως ότι το 90%-95% των συζυγοκτόνων στις γυναικείες φυλακές είχαν πέσει θύματα μακρόχρονης κακοποίησης. Και επιπλέον τούτου: Για να φτάσει μια γυναίκα στο αστυνομικό τμήμα και να καταγγείλει το γεγονός έχει υποστεί προηγουμένως 35 επεισόδια βίας! «Το Βήμα» σηκώνει σήμερα το πέπλο της σιωπής. Αποκαλύπτει το πρόσωπο του δράστη και του θύματος. Αναδεικνύει το έλλειμμα δημοκρατίας που βιώνει ο μισός πληθυσμός της χώρας και προκαλεί την ανοιχτή κοινωνία σε ανάγνωση στοιχείων που φανερώνουν τη σκοτεινή πλευρά της. Το φαινόμενο της βίας κατά των γυναικών δεν είναι μόνο κοινωνικό πρόβλημα που ανθεί στις παρυφές της κοινωνίας. Είναι μείζον πολιτικό. Αυτή την έννοια έχει και η προχθεσινή αναφορά στο θέμα του έλληνα πρωθυπουργού κ. Κώστα Σημίτη. Αυτό τονίζει σήμερα στο «Βήμα» και η επίτροπος της χώρας μας στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή κυρία Αννα Διαμαντοπούλου. Ως τέτοιο πρέπει να αντιμετωπισθεί από τα συντεταγμένα όργανα της ελληνικής πολιτείας.

Οι αριθμοί προκαλούν ανατριχίλα:

* 4.000 γυναίκες δολοφονούνται κάθε χρόνο από τον σύντροφό τους στις Ηνωμένες Πολιτείες.

* Κάθε δέκα ημέρες μία γυναίκα κακοποιείται μέχρι θανάτου στη Σουηδία από τον σύζυγο ή τον σύντροφό της.

* Κάθε τρεις ημέρες μία γυναίκα δολοφονείται στο Ηνωμένο Βασίλειο.

Οι αναφορές στον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας είναι χαρακτηριστικές. Καταρρίπτουν μύθους. Ετσι:

* Το 20% των γυναικών στην Ελβετία έχει κακοποιηθεί σωματικά.

* Το 38% των γυναικών στην Κορέα έχει πέσει θύμα σωματικής κακοποίησης μόνο το 1991.

* Το 41% των γυναικών στην Ουγκάντα έχει υποστεί κλιμακούμενης μορφής κακοποίηση.

Τα στοιχεία καταδεικνύουν ότι η κακοποίηση διαπερνά τις τάξεις και τις εθνικότητες. Και μας οδηγούν στο να αντιληφθούμε ότι η βία κατά των γυναικών δεν είναι οικογενειακή υπόθεση. «Συνιστά ένα έγκλημα που πρέπει να αντιμετωπισθεί» λέει η κοινωνιολόγος Μαρία Πενταράκη, δραστήριο μέλος του γυναικείου κινήματος. «Η συζυγική κακοποίηση αποτελεί τη μεγαλύτερη αιτία τραυμάτων στις γυναίκες» για την ίδια. Η οποία πιστεύει ότι «η κακοποίηση δεν είναι «προνόμιο» των γυναικών που ζουν στον αναπτυσσόμενο κόσμο».

* Η κακοποίηση και οι επιπτώσεις

Οι ελληνίδες γυναίκες θύματα βίας που κατέφυγαν σε Κέντρο στη μεγαλύτερη πλειονότητα ανήκουν στην ηλικιακή ομάδα 45-55 ετών. Και έχουν υποστεί όλες τις μορφές βίας.

* Το 73% σωματική και ψυχολογική βία.

* Το 15,1% σεξουαλική και ψυχολογική βία.

* Το 11,9% μόνο ψυχολογική βία.

Οι γυναίκες αυτής της ηλικιακής ομάδας έχουν συμβιώσει με τον δράστη πάνω από 20 χρόνια γάμου, έχουν εξαντλήσει όλα τα όρια της αντοχής τους, συχνά με τίμημα τη σωματική και την ψυχική τους υγεία. Την κοινωνική απομόνωση. Την αποχώρηση από την εργασία τους ύστερα από απαίτηση-απαγόρευση του δράστη. Την απομάκρυνση από το άμεσο οικογενειακό τους περιβάλλον. Και τη σύγκρουση, την απόρριψη από τα παιδιά-εφήβους, που στις περισσότερες περιπτώσεις καταλογίζουν την ευθύνη σε εκείνη για όσα έχουν βιώσει στην οικογένεια.

* Στη Γηραιά Ηπειρο

«Παραιτήθηκα από τη δουλειά μου γιατί δεν μπορούσα να διδάσκω στα παιδιά για την αξιοπρέπεια του ατόμου και τον σεβασμό στα δικαιώματα του άλλου και στο σπίτι να είμαι μια γυναικούλα… έμπαινα στην τάξη για να κάνω μάθημα και το κεφάλι μου βούιζε, τα πόδια μου τρέμανε, δεν μπορούσα να στέκομαι απέναντί τους… και να τους κοιτάω στα μάτια. Τώρα θέλω το διαζύγιο για να κερδίσω την εκτίμηση των παιδιών μου».

Ολο και περισσότερες νέες γυναίκες που η σχέση βίας είναι ακόμη στα πρώτα στάδια, και όπου στις περισσότερες περιπτώσεις υπάρχει μόνο ψυχολογική βία και στις λιγότερες και σωματική, απευθύνονται στο Κέντρο. Και αυτό είναι πολύ θετικό. Γιατί, όπως έχει παρατηρηθεί, η ψυχολογική βία είναι το προοίμιο της άσκησης της σωματικής και σεξουαλικής βίας, η κλίμακα και η συχνότητα της οποίας επιδεινώνεται με τα χρόνια.

Μια γυναίκα στις ανεπτυγμένες χώρες της Ευρωπαϊκής Ενωσης πέφτει τουλάχιστον μία φορά στη ζωή της θύμα σωματικής βίας από τον σύζυγο ή τον σύντροφό της. Σύμφωνα με έρευνα του Πανεπιστημίου της Μαδρίτης, την οποία χρηματοδότησε η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, οι γυναίκες ­ σε όλη την Ευρώπη και την Ελλάδα ­ ηλικίας 15-44 ετών διατρέχουν μεγαλύτερο κίνδυνο να τραυματισθούν ή να πεθάνουν κακοποιημένες από συντρόφους και συζύγους παρά να χάσουν τη ζωή τους από καρκίνο, οδικά ατυχήματα, ελονοσία ή πόλεμο…

Οι στατιστικές αυτές προκαλούν τη φρίκη γιατί αναφέρονται σε ανθρώπινες τραγωδίες πίσω από τις οποίες κρύβεται μια τραγική πραγματικότητα. Αυτές του ξυλοδαρμού, του βιασμού, της πορνείας, της απειλής, της λεκτικής κακομεταχείρισης.

Πού συμβαίνουν όλα αυτά; Οχι στο Αφγανιστάν ή σε κάποια άλλη χώρα της Ανατολής. Στις ίδιες τις χώρες που δίδαξαν πολιτισμό ­ στις χώρες της Ευρώπης στις οποίες περιλαμβάνεται, βέβαια, και η Ελλάδα. Ετσι:

* Στη Μεγάλη Βρετανία κάθε τρεις ημέρες πεθαίνει μια γυναίκα θύμα κακοποίησης του συντρόφου ή του συζύγου της.

* Στην Αυστρία τα μισά από τα διαζύγια βασίζονται σε μηνύσεις γυναικών για σωματική κακομεταχείριση.

* Στην Ισπανία 90 γυναίκες πεθαίνουν από την κακοποίηση, δηλαδή τρεις και πλέον φορές περισσότερες από τα θύματα της ΕΤΑ.

Οι ειδικοί εκτιμούν ότι μόλις το 10% από αυτές τολμούν να καταγγείλουν στην αστυνομία τον σύντροφό τους. Πράγμα που σημαίνει ότι στη χώρα αυτή 100.000 γυναίκες πέφτουν θύματα κακοποίησης κάθε χρόνο, ενώ ο αριθμός των γυναικών που υποφέρει είτε από ψυχολογικής φύσης κακομεταχείριση ξεπερνά τις 600.000.

* Εγκλήματα χωρίς τιμωρία

Αν αυτή είναι η παράμετρος της καταγραφής των κρουσμάτων της τυφλής βίας μέσα στο σπίτι, υπάρχουν και οι άλλες. Οπως: οι συνέπειες στον ψυχικό κόσμο των παιδιών της οικογένειας, το έγκλημα που ξεπηδά από τη βία, το οικονομικό κόστος που προέρχεται επίσης από τη βία.

Στη Φινλανδία οι νοσοκομειακές δαπάνες για την περίθαλψη κακοποιημένων γυναικών ανέρχονται σε 50 εκατ. ευρώ. Στην Ολλανδία σε 150 εκατ. ευρώ. Ολα συγκλίνουν σε αυτό που με έμφαση τόνισε στη συζήτησή μας για το θέμα η ελληνίδα επίτροπος Αννα Διαμαντοπούλου. Στο ότι δηλαδή «η άσκηση σωματικής βίας εις βάρος των γυναικών δεν είναι ούτε μια ιδιωτική υπόθεση ούτε ένα απλό κοινωνικό πρόβλημα. Είναι πολιτικό πρόβλημα». Τι αναδεικνύει όμως αυτό το φαινόμενο;

Η Γενική Γραμματέας Ισότητας Εφη Μπέκου θεωρεί ότι «είναι ένα φαινόμενο που αποδεικνύει το έλλειμμα δημοκρατίας που έχουμε ως προς την προστασία και τον σεβασμό των βασικών ανθρωπίνων δικαιωμάτων». Γιατί;

«Γιατί η γενετήσια ελευθερία, η αξιοπρέπεια της γυναίκας, η ελευθερία της επιλογής, ο σεβασμός μέσα στο πλαίσιο μιας σχέσης είναι στοιχειώδη ανθρώπινα δικαιώματα. Σήμερα λοιπόν έχουμε μία στις πέντε γυναίκες εν δυνάμει θύματα, τουλάχιστον μία φορά στη ζωή τους. Θα κακοποιηθούν είτε από τον σύντροφο είτε από τον σύζυγο είτε από τον πατέρα ή κάποιο άλλο μέλος της οικογένειας. Αυτού του είδους η βία έλκει την καταγωγή της από την αντίληψη που θέλει τον άνδρα να έχει σωφρονιστικό δικαίωμα πάνω στη γυναίκα».

* Η σκληρή πραγματικότητα

Εχει αποδειχθεί ότι η βία κατά των γυναικών δεν γνωρίζει ούτε μορφωτικό ούτε βιοτικό επίπεδο. Δεν γνωρίζει ηλικία ή κοινωνικές τάξεις. Οι άνδρες που ασκούν βία κατά 80% είναι άνδρες που όταν ήταν παιδιά ζούσαν σε οικογένεια που ο πατέρας ασκούσε βία στη μητέρα. Το παιδί επιθυμεί ή αναγκάζεται να υιοθετήσει ένα από τα δύο πρότυπα. Στην αρχή αρνείται και τον πατέρα και τη μητέρα. Τον μεν πρώτο γιατί ασκεί βία, τη δε δεύτερη γιατί δεν αντιδρά. Οταν μεγαλώσει υιοθετεί ένα από τα δύο πρότυπα. Αν είναι αγόρι είναι πιθανόν να αντιδράσει βίαια μέσα στη δική του οικογένεια. Αν είναι κορίτσι θα υποστεί τη βία με τον ίδιο τρόπο αντίδρασης της μητέρας της.

Από τα στοιχεία προκύπτει ότι μια τραγωδία διαχέεται σε όλη τη διαστρωμάτωση της ελληνικής κοινωνίας. Μια τραγωδία που κάποιοι θέλουν να αγνοούν. Απαιτούνται η παρέμβαση και η θέση στο πρόβλημα από τους πολιτικούς άνδρες. Γιατί αυτοί είναι που θέλουν να αγνοούν την ­ σκληρή και οδυνηρή ­ πραγματικότητα που βιώνει το μισό σχεδόν του πληθυσμού της χώρας.


ΑΝΝΑ ΔΙΑΜΑΝΤΟΠΟΥΛΟΥ » Πολιτικό πρόβλημα, διαρκές έγκλημα « Η επίτροπος της Ελλάδας μιλάει για τις ενέργειες που προγραμματίζει η Ευρωπαϊκή Επιτροπή

«Η βία κατά των γυναικών» είπε στο «Βήμα» η επίτροπος της Ελλάδας στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή κυρία Αννα Διαμαντοπούλου «δεν γνωρίζει γεωγραφικά σύνορα, όρια ηλικίας, ταξικές διακρίσεις, φυλή, μόρφωση ή πολιτισμικές διαφορές. Μπροστά σε ένα τόσο σαρωτικό φαινόμενο, είναι καιρός πια να απαλλαγούμε από το «σύνδρομο της κλειδαρότρυπας» που το εγκλωβίζει στη σφαίρα του ιδιωτικού». Για να προσθέσει: «Η βία κατά των γυναικών αποτελεί πολιτικό πρόβλημα. Για δύο λόγους. Αφενός συνιστά κατάφορη παραβίαση των θεμελιωδών ανθρωπίνων δικαιωμάτων, δηλαδή του δικαιώματος της ζωής, της σωματικής ακεραιότητας και της ανθρώπινης αξιοπρέπειας. Αφετέρου έχει απτό οικονομικό και κοινωνικό κόστος. Σύμφωνα με τα πορίσματα πρόσφατης έρευνας, θύματα τέτοιας βίας στοιχίζουν στο ολλανδικό κράτος 150 εκατ. ευρώ ετησίως για ιατροφαρμακευτική περίθαλψη και απώλεια εργατοωρών. Οσο για το κοινωνικό κόστος; Εχει αποδειχθεί ότι η βία κατά των γυναικών αναπαράγεται από γενιά σε γενιά».

Η κυρία Διαμαντοπούλου θεωρεί ότι «η επίλυση ενός τόσο σοβαρού προβλήματος δεν μπορεί να επαφίεται στην οικογένεια ή, κατά περίσταση, στη γειτονιά» και πιστεύει ότι «απαιτείται εθνική, περιφερειακή και τοπική στρατηγική, δηλαδή νόμοι, πολιτικές, προϋπολογισμός. Χρειάζεται αυστηρή νομοθεσία που να τιμωρεί τους παραβάτες. Ενα εκπαιδευτικό σύστημα που να προάγει την ουσιαστική ισότητα και επικοινωνία των δύο φύλων. Ετσι ώστε να αλλάξει η νοοτροπία. Αλλά και οι δημόσιοι λειτουργοί στον τομέα της δικαιοσύνης, της δημόσιας τάξης και της υγείας να είναι ευαισθητοποιημένοι στις ανάγκες των θυμάτων βίας. Δεν θα παραλείψω βέβαια να αναφέρω τον καθοριστικό ρόλο των ΜΜΕ στην εκφορά ειδήσεων που σχετίζονται με τη βία των γυναικών. Οσο μεγαλύτερη η έμφαση στις αυστηρά προσωπικές συνθήκες θύματος-θύτη και στις ανατριχιαστικές λεπτομέρειες τόσο υψηλότερη και η τηλεθέαση, ακροαματικότητα ή κυκλοφορία. Αυτή ακριβώς η εκπόρνευση της πληροφόρησης πρέπει να σταματήσει».

Απαιτείται κοινωνική ευαισθητοποίηση και κοινωνικά αντανακλαστικά. Γιατί; «Γιατί οι κραυγές του διπλανού σπιτιού μας αφορούν όλους».

Στο ερώτημα «τι κάνει λοιπόν η Ευρωπαϊκή Ενωση για την καταπολέμηση της βίας» απαντά: «Το πρόγραμμα Daphne και STOP είναι ένα ισχυρό εργαλείο για την ενημέρωση και την ευαισθητοποίηση στο θέμα της βίας σε όλη την Ενωση. Στο νομικό μέτωπο, η ΕΕ έχει εκδώσει σειρά συστάσεων για την προστασία των θυμάτων και την τιμωρία των δραστών. Παράλληλα, η καταπολέμηση της σεξουαλικής βίας είναι ένας από τους βασικούς στόχους του ευρωπαϊκού προγράμματος για την ισότητα των δύο φύλων με χρηματοδότηση και υποστήριξη καινοτόμων προγραμμάτων. Βεβαίως εξακολουθούμε να θεωρούμε πυρήνα των πολιτικών για την ισότητα τη στρατηγική για την απασχόληση, η οποία αποβλέπει στο να καταστήσει τις γυναίκες ικανές να ενταχθούν στην αγορά εργασίας».

Η κατάληξη έχει τη δική της σημασία: «Η βία κατά των γυναικών δεν είναι θέμα ιδιωτικό, είναι πολιτικό. Η βία κατά των γυναικών δεν είναι μια παραβίαση κανόνων. Είναι έγκλημα. Ενα έγκλημα που καλύπτεται από μια σιωπή η οποία πρέπει να σπάσει».


* Το 83% των γυναικών έχει κακοποιηθεί Τι γίνεται σήμερα στην Ελλάδα Η ανεπάρκεια στοιχείων δεν μπορεί να κρύψει τη σοβαρότητα της κατάστασης

Επαρκή στοιχεία για την κατάσταση που επικρατεί στην Ελλάδα δεν υπάρχουν. Πολλά από τα τηλεφωνήματα που γίνονται καθημερινά στο Κέντρο Υποδοχής Κακοποιημένων Γυναικών της Γενικής Γραμματείας Ισότητας παραμένουν ανώνυμα. Ακόμη και οι γυναίκες που επισκέπτονται το Κέντρο ­ περισσότερες από 3.000 από την έναρξη λειτουργίας του το 1989 ­ δυσκολεύονται συχνά να κοινολογήσουν τα εν οίκω ανομήματα εις βάρος τους.

Τα τελευταία χρόνια με τις εκστρατείες ευαισθητοποίησης και κυρίως με την πανευρωπαϊκή καμπάνια, το 2000, για τη βία κατά των γυναικών, έχει αυξηθεί η προσέλευση των γυναικών που ζητούν τις υπηρεσίες των συμβουλευτικών κέντρων, όπως ενδεικτικά καταγράφεται:

ΕΤΗ / ΤΗΛΕΦΩΝΗΜΑΤΑ / ΡΑΝΤΕΒΟΥ

1998 / 1982 / 393

1999 / 1.058 / 474

2000 / 4.195 / 919

2001 / 5.278 / 1.613

Τον ίδιο χρόνο από την ερευνητική καταγραφή τυχαίου δείγματος 100 περιστατικών παρατηρήθηκαν τα εξής: Το 75% των γυναικών βιώνει συζυγική βία. Το 83% έχει υποστεί ψυχολογική και σωματική κακοποίηση. Το 16% έχει υποστεί και τις τρεις μορφές κακοποίησης ­ ψυχολογική, σωματική και σεξουαλική.

Ως προς τη συχνότητα ηλικιών που ζήτησαν ψυχοκοινωνική στήριξη: Το 55% των γυναικών ανήκει στην ηλικιακή ομάδα 31-50 και έχει υποστεί μακροχρόνια κακοποίηση.

Ως προς το μορφωτικό επίπεδο της γυναίκας-θύματος: Το 36% έχει πανεπιστημιακή εκπαίδευση, το 34% δευτεροβάθμια και το 30% υποχρεωτική εκπαίδευση.

Ως προς το μορφωτικό επίπεδο του άνδρα-θύτη: Το 31% έχει πανεπιστημιακή εκπαίδευση, το 21,3% δευτεροβάθμια και το 46,8% υποχρεωτική εκπαίδευση.

Ως προς την έναρξη της κακοποίησης: Το 12% έχει υποστεί κακοποίηση πριν από τον γάμο, το 56% κατά τον γάμο και το 22% κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης.

Κάτι σημαντικό: Σε μεγάλο ποσοστό του δείγματος οι άνδρες-θύτες είχαν βιώσει τη βία στο οικογενειακό περιβάλλον. Και την αναπαρήγαγαν ως πρότυπο συμπεριφοράς στην ενήλικη ζωή τους.

* Χαλαροί οι νόμοι

Σύμφωνα με έρευνα που έγινε από το Εργαστήριο Ιατροδικαστικής και Τοξικολογίας του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, οι κυριότεροι παράγοντες που συντείνουν στην εμφάνισή του είναι τα νεύρα, οι εξωσυζυγικές σχέσεις, ο αλκοολισμός, οι συγγενείς ­ πεθερά ­, η χαρτοπαιξία, η ζήλια, η τεμπελιά, η προίκα, η μοιχεία της συζύγου και το αίσθημα κατωτερότητας.

Το νομοθετικό πλαίσιο της χώρας μας παραμένει χαλαρό όσον αφορά την ενδοοικογενειακή βία, σημειώνει η επίκουρη καθηγήτρια Εγκληματολογίας Βάσω Αρτινοπούλου. «Τα θύματα» λέει «γνωρίζοντας τι θα συμβεί όταν καταγγείλουν το περιστατικό στις αρχές αποφεύγουν να το πράξουν. Σύμφωνα με τα στοιχεία που υπάρχουν μια γυναίκα για να καταγγείλει το περιστατικό, για να φτάσει στην αστυνομία για πρώτη φορά, έχει υποστεί 35 επεισόδια βίας πριν. Από τη στιγμή που θα φθάσει στο αστυνομικό τμήμα γνωρίζει ότι δεν θα βρει την ανταπόκριση που περιμένει. Θα κάνουν απλώς συστάσεις στον σύζυγό της, θα προσπαθήσουν να νουθετήσουν την ίδια. Τίποτε περισσότερο».

Το σημαντικότερο ίσως από τα στοιχεία που συγκεντρώθηκαν σε αυτή την έρευνα είναι ότι το 90%-95% των συζυγοκτόνων στις γυναικείες φυλακές είναι θύματα μακροχρόνιας βίας που κατέληξαν στο έγκλημα. Αυτό το στοιχείο από μόνο του είναι ικανό να αναδείξει σε εξόχως πολιτικό το όλο θέμα.