Ο καφές κάνει κακό στο στομάχι και στο νευρικό σύστημα, αλλά μας κρατάει σε εγρήγορση. Η σοκολάτα κάνει κακό στην ακμή, αλλά ενεργοποιεί τα κύτταρα του εγκεφάλου ταχύτερα από τη ζάχαρη. Το τσάι περιέχει τεΐνη ουσία αντίστοιχη της καφεΐνης η οποία μπορεί να βλάψει αν καταναλωθεί σε μεγάλες ποσότητες, αλλά κάνει καλό στο καρδιαγγειακό σύστημα. Τα αλκοολούχα ποτά κάνουν κακό στο ήπαρ και προκαλούν εξάρτηση, αλλά σε μικρή ποσότητα ωφελούν την καρδιά. Ορισμένα δε απ’ αυτά όπως είναι το… μαρτίνι που έπινε ο Τζέιμς Μποντ («χτυπημένο όχι ανακατεμένο»), το ουίσκι και το λευκό κρασί επιβραδύνουν τη γήρανση του οργανισμού. Επίσης, αντικαρκινικές ιδιότητες έχουν το κάρι και αρκετά λαχανικά, τα οποία από αρκετούς ερευνητές έχουν ενοχοποιηθεί για υψηλή συγκέντρωση σε νιτρικά.
Τα παραπάνω αποτελούν συμπεράσματα διαφόρων ερευνών που έχουν δει κατά καιρούς το φως της δημοσιότητας, τις περισσότερες μάλιστα φορές από κορυφαίες ιατρικές επιθεωρήσεις. Σκοπός τους είναι να ενημερώσουν και να προστατεύσουν τον καταναλωτή. Συχνά όμως καταφέρνουν να τον προβληματίσουν περισσότερο, χωρίς ταυτόχρονα να προσφέρουν λύσεις στο διατροφικό αδιέξοδό του. Το σκάνδαλο που ξέσπασε πριν από λίγο καιρό με τα βελγικά κοτόπουλα, τα οποία ήταν μολυσμένα με διοξίνες, αρχικά προκάλεσε πανικό στους καταναλωτές των ευρωπαϊκών χωρών και στη συνέχεια ξεχάστηκε… Το ίδιο είχε συμβεί νωρίτερα και με τη σαλμονέλα που είχε βρεθεί στα κοτόπουλα, καθώς και με την υπόθεση «Τσερνομπίλ» προ 15ετίας. Εναν χρόνο μετά το ατύχημα από το μυαλό των καταναλωτών είχε ως διά μαγείας διαγραφεί το θέμα.
Τελικά πόσο μεγάλος είναι ο κίνδυνος που διατρέχει ο καταναλωτής και με ποιον τρόπο μπορεί να προστατευθεί; Υπάρχει στη χώρα μας μηχανισμός ελέγχου τροφίμων ή ο καταναλωτής είναι έρμαιο της ηθικής και της συνείδησης των παραγωγών; Με αφορμή τον θόρυβο που προκλήθηκε τελευταίως από τις υψηλές συγκεντρώσεις νιτρικών που ευρέθησαν στο νερό και σε λαχανικά, ζητήσαμε από δύο ειδικούς επιστήμονες να εκτιμήσουν τα αποτελέσματα των ερευνών και να συμβουλεύσουν τους καταναλωτές πώς να προστατευθούν από κινδύνους που πιθανώς ελλοχεύουν.
ΑΝΤΩΝΙΑ ΤΡΙΧΟΠΟΥΛΟΥ Αναπληρώτρια καθηγήτρια της Ιατρικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών «Αντίδοτο η σωστή διατροφή»
Τις τελευταίες ημέρες δημοσιεύονται έρευνες οι οποίες δείχνουν ότι υπάρχουν υψηλές συγκεντρώσεις νιτρικών στο νερό και στα λαχανικά. Ο κίνδυνος για τον καταναλωτή είναι μεγάλος;
«Αν πράγματι είναι πάνω από το όριο, οι συγκεντρώσεις νιτρικών στο νερό και στις τροφές, πρέπει να ανησυχήσουμε. Προσοχή: δεν εννοώ ότι πρέπει να πανικοβληθούμε, αλλά να είμαστε σε εγρήγορση. Υπάρχουν ενδείξεις για τη σχέση μεταξύ του καρκίνου και των νιτρικών. Ωστόσο πρέπει να σημειώσουμε ότι η ωφέλεια που έχουμε τρώγοντας λαχανικά και φρούτα υπερκεράζει τον ενδεχόμενο κίνδυνο της πιθανής μόλυνσης από κάποιες ουσίες που εμπεριέχονται σε αυτά».
Ποιοι καρκίνοι έχουν συσχετισθεί με τα νιτρικά;
«Ο καρκίνος του στομάχου. Υπάρχουν κάποιες εργασίες οι οποίες το υπαινίσσονται αυτό. Τίποτε, όμως, δεν έχει αποδειχθεί. Να γνωρίζετε ότι για να είναι αποδεδειγμένα τα συμπεράσματα κάθε έρευνας πρέπει να έχουν επαληθευθεί πολλές φορές».
Τελικά με ποιον τρόπο μπορεί να προστατευθεί ο καταναλωτής από τον καταιγισμό διαφόρων ερευνών;
«Να ακολουθεί ισορροπημένη διατροφή τρώγοντας τα πάντα χωρίς, όμως, να κάνει καταχρήσεις. Κακά τα ψέματα· αυτό που μπορεί ο καταναλωτής να κάνει είναι να επιλέξει, για παράδειγμα, μεταξύ του ελαιόλαδου και του βουτύρου. Τίποτε άλλο. Δεν μπορεί να ξέρει ή να ψάχνει κάθε τι που τρώει αν έχει νιτρικά ή άλλες ουσίες. Αυτό είναι θέμα της πολιτείας. Πρέπει να γίνεται επαρκής και συστηματικός έλεγχος, ώστε οι επιστήμονες να γνωρίζουν την ποσότητα των ουσιών αυτών στα τρόφιμα, να την ανάγουν ανά κάτοικο και όταν χρειάζεται να λαμβάνουν παρεμβατικά μέτρα».
ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΓΑΛΑΝΟΣ Καθηγητής χημείας τροφίμων στο Πανεπιστήμιο Αθηνών «Αόρατα δηλητήρια»
Πώς σχολιάζετε τα συμπεράσματα των ερευνών που δημοσιεύονται τελευταία και δείχνουν ότι το νερό που πίνουμε ή τα λαχανικά που τρώμε έχουν υψηλές συγκεντρώσεις νιτρικών;
«Η διεθνής έρευνα χρηματοδοτείται αρκετά, τα αποτελέσματα όμως κάθε έρευνας πρέπει να τίθενται υπό κρίση εντεταλμένων οργάνων για τη διαφύλαξη της υγείας του καταναλωτή. Οι αρμόδιοι φορείς είναι αυτοί που θα κοστολογήσουν τα αποτελέσματα μιας έρευνας. Ο Τύπος βέβαια ορθώς τα δημοσιεύει διότι ευαισθητοποιεί τους φορείς εκείνους που πρέπει να κρίνουν την έρευνα. Και στη συνέχεια ο κρατικός ελεγκτικός φορέας πρέπει να σπεύσει και να διευκρινίσει στον κόσμο αν τα συμπεράσματα είναι αληθινά και να λάβει μέτρα για την προφύλαξή του».
Μιλήσατε για εντεταλμένα όργανα και φορείς που πρέπει να θέτουν υπό κρίση τα αποτελέσματα των ερευνών. Ποιους εννοείτε;
«Τον Ενιαίο Φορέα Ελέγχου Τροφίμων. Είμαι αισιόδοξος ότι θα φέρει αποτελέσματα, αν βεβαίως παράλληλα βελτιωθεί η συνείδηση του παραγωγού και του διακινητή των τροφίμων».
Πρόσφατα άλλη έρευνα κάνει λόγο για μολυσμένο μητρικό γάλα…
«Δεν υπάρχει, στην ουσία, υποκατάστατο για το μητρικό γάλα, αν βεβαίως η μητέρα είναι υγιής. Ως εκ τούτου, οι μητέρες δεν πρέπει καν να διανοηθούν να διακόψουν τον θηλασμό του μωρού τους. Σε ό,τι αφορά το παρασκευασμένο γάλα πρέπει η μητέρα να προσέχει αν το προϊόν έχει «ύποπτη» μυρωδιά, αν έχει αλλάξει το χρώμα του ή αν έχει περίεργη γεύση. Βέβαια τα νιτρικά και άλλες τέτοιες ουσίες δεν έχουν γεύση ούτε άρωμα και είναι δύσκολο να γίνουν αντιληπτά από τους καταναλωτές. Για παράδειγμα αναφέρω τα τυριά τα οποία μπορεί κάποιες φορές να περιέχουν ισχυρές τοξίνες, οι οποίες όμως δεν μυρίζουν ούτε φαίνονται. Δυστυχώς αρκετές είναι οι περιπτώσεις που το προϊόν δεν έχει κανένα εμφανές δείγμα για τους κινδύνους που κρύβει».
Τελικά πώς μπορεί να προστατευθεί ο καταναλωτής; Είναι έρμαιο των παραγωγών και των διακινητών;
«Η αλήθεια είναι ότι μέχρις ενός σημείου βασιζόμαστε στην εντιμότητά τους. Ο καταναλωτής είναι ουσιαστικά άοπλος απέναντι σε μια σειρά από επικίνδυνα δηλητήρια που δεν είναι ορατά. Τελικά καλείται να αμυνθεί σε κινδύνους που δεν βλέπει. Στην περίπτωση, όμως, που τους διαπιστώσει οφείλει να μη χαρίζει κάστανα σε κανέναν».
ΝΙΚΟΛΑΟΣ ΧΟΥΛΗΣ Καθηγητής φαρμακολογίας, γενικός γραμματέας της Αντικαπνιστικής Εταιρείας «Το χημικό κοκτέιλ του τσιγάρου»
«Τα αίτια της πρόκλησης καρκίνου αποδίδονται σε πολλούς παράγοντες, άλλους πραγματικούς και άλλους υποθετικούς, που κάνουν τη ζωή μας κάθε ημέρα και πιο δύσκολη. Δεν είναι ασύνηθες να βλέπουμε κατά καιρούς στον Τύπο ειδήσεις σχετικά με νέα περιστατικά πρόκλησης καρκίνου του μαστού, όπως για παράδειγμα την πρόσφατη πληροφόρηση ότι στο μητρικό γάλα ευρέθησαν νιτρώδεις ουσίες από τα λιπάσματα ακολουθώντας μια πολύπλοκη διαδρομή.
Αντίθετα αν θα θέλαμε να παρουσιάσουμε μια απλή σχέση χημικής ουσίας και πρόκλησης καρκίνου, πραγματικά άμεσης και επικίνδυνης, θα πρέπει να ανατρέξουμε στο κάπνισμα και στις εξ αυτού επιπτώσεις. Είναι γνωστό ότι στη στερεά-αέρια φάση του τσιγάρου-καπνού υπάρχουν περισσότερες από 3.000 χημικές ουσίες. Από αυτές ένας αριθμός είναι εγνωσμένης επικινδυνότητας, όπως τα βενζοπυρένια, οι νιτροσαμίνες και το πολώνιο-210 που είναι καρκινογόνες, τα οξείδια του αζώτου που προκαλούν χρόνια απόφραξη των πνευμόνων, το σε μικροποσότητα ανευρισκόμενο υδροκυάνιο (1.600 μέρη κατά εκατ.) που δεν έχει τοπική δράση στο βλεννογόνο του αναπνευστικού συστήματος και το μονοξείδιο του άνθρακα που αυξάνει την ανθρακυλαιμοσφαιρίνη στο αίμα, προκαλεί αρτηριοσκλήρυνση και επιβαρύνει τη στεφανιαία ανεπάρκεια.
Τέλος, είναι η νικοτίνη μια από τις πλέον εθιστικές ουσίες που αυξάνει την καρδιακή συχνότητα, την πίεση και επιδεινώνει προϋπάρχουσες περιφερικές ανεπάρκειες.
Σε σύγκριση λοιπόν με τις τροφές βλέπουμε ότι ο καπνός και τα παράγωγά του είναι οι πραγματικοί κίνδυνοι που εισέρχονται απευθείας στον οργανισμό μας χωρίς ενδιάμεσες κατεργασίες».
