Oι ευρωπαϊκοί θεσμοί είναι ξεκάθαροι. Το εγχείρημα της ευρωζώνης είναι αμετάκλητο και καμία χώρα δεν μπορεί να αποχωρήσει από αυτό. Αν και άπαντες αποδέχονται το «μη αναστρέψιμο» του ευρώ, την ίδια στιγμή πυκνώνουν οι προτάσεις για αλλαγή των ευρωπαϊκών συνθηκών, προκειμένου να επιτρέπεται σε μια χώρα να ζητεί και να λαμβάνει «μακροχρόνια άδεια» από το ευρώ για «εκπαιδευτικούς λόγους». Η λεγόμενη πρόταση για σαββατική άδεια (sabbatical leave) από την ευρωζώνη θα μπορούσε να βρει ακόμη πιο πρόσφορο έδαφος εάν το Συνταγματικό Δικαστήριο της Καρλσρούης στις 12 Σεπτεμβρίου αποφανθεί ότι ο Μόνιμος Ευρωπαϊκός Μηχανισμός Στήριξης (ESM) είναι συμβατός με το γερμανικό σύνταγμα.
Σύμφωνα με τη Βίβλο και την εβραϊκή παράδοση, κάθε επτά χρόνια η Γη έμενε ακαλλιέργητη λόγω αγρανάπαυσης. Το έτος της αγρανάπαυσης είναι το Σαββατικόν Ετος. Από την εβραϊκή παράδοση λοιπόν προήλθε και η σαββατική άδεια των καθηγητών, ήτοι η άδεια που λάμβαναν – στο απώτερο παρελθόν – κάθε επτά χρόνια για να επιμορφωθούν περαιτέρω, να ταξιδέψουν, να κάνουν έρευνα και, βεβαίως, να ξεκουραστούν. Προσφάτως η επιστήμη της Διαχείρισης Ανθρώπινου Δυναμικού μετέτρεψε το sabbatical leave και σε Πρόγραμμα Χρηματοδότησης Μακροχρόνιας Αδειας, δηλαδή σε ένα πρόγραμμα «επιχορήγησης» των εργαζομένων με περίπου το 50% του μισθού τους, προκειμένου να απέχουν από την εργασία τους για ένα έως τρία έτη. Το κέρδος για την επιχείρηση είναι ότι περιορίζει έως και κατά 50% το κόστος μισθοδοσίας της για περίοδο που φθάνει και τους 36 μήνες.
Η σαββατική άδεια και ο Μόνιμος Ευρωπαϊκός Μηχανισμός Στήριξης (ESM) έχουν για πολλούς αναλυτές έναν κοινό παρανομαστή: την Ελλάδα. Σύμφωνα με τις καταστατικές διατάξεις του ESM, όποια κράτη έχουν βιώσιμο χρέος και διατηρούν τη δυνατότητα να αντλούν κεφάλαια από τις αγορές θα συνεχίσουν να υποστηρίζονται από την ΕΕ. Αντιθέτως, τα κράτη που δεν έχουν βιώσιμο χρέος θα λαμβάνουν χρηματοδότηση για εξαιρετικά περιορισμένο χρόνο και όσα δεν μπορέσουν να ξεπεράσουν τις δυσκολίες τους θα ενταχθούν σε διαδικασία «ελεγχόμενης χρεοκοπίας», ώστε να γίνει επανεκκίνηση της οικονομίας τους με τρόπο που θα περιορίζει τις επιπτώσεις της πτώχευσης στο ευρωπαϊκό τραπεζικό σύστημα.
Η ελεγχόμενη χρεοκοπία υπό την ομπρέλα του ESM συνεπάγεται συμφωνία μεταξύ των δανειστών και της οφειλέτριας χώρας για την αναδιάρθρωση του χρέους (στην περίπτωση της Ελλάδας με παράταση του χρόνου εξόφλησης των δανείων, κούρεμα των απαιτήσεων των κρατών της ευρωζώνης κ.ά.), αλλά και διασταλτικά την «αναστολή» της συμμετοχής της χώρας που χρεοκοπεί στην ευρωζώνη. Ο πρώην Πρωθυπουργός κ. Κώστας Σημίτης έχει ήδη αναφερθεί εδώ και έναν χρόνο στον κίνδυνο «οικειοθελούς» αναστολής της συμμετοχής της Ελλάδας στην ΟΝΕ, τονίζοντας πως αυτό είναι το λογικό επακόλουθο ενός συστήματος όπου όλοι είναι υποχρεωμένοι να τηρούν ορισμένους κανόνες για να λειτουργήσει.
Πρέπει να σημειωθεί πως ήδη από το 2010 έχουν υπάρξει μελέτες και εισηγήσεις για τη μορφή που θα μπορούσε να λάβει αυτή η οικειοθελής «αναστολή» της παρουσίας μια χώρας στο ευρώ. Μια από αυτές της προτάσεις είχε καταρτιστεί όταν πρόεδρος της Γερμανικής Κεντρικής Τράπεζας ήταν ακόμη ο Αξελ Βέμπερ και ουσιαστικά περιγράφει ένα Πρόγραμμα Χρηματοδότησης Μακροχρόνιας Αδειας τύπου sabbatical. Η πρόταση είναι απλή. Το απείθαρχο κράτος θα λαμβάνει οικονομική βοήθεια από τις χώρες της ευρωζώνης (πιο πιθανό μέσω του ESM), τόσο για τη στήριξη των τραπεζών του όσο και για την προσωρινή χρηματοδότηση των ελλειμμάτων του και θα εξέρχεται «προσωρινά» της ευρωζώνης, υιοθετώντας ξανά το εθνικό του νόμισμα, μέσα όμως σε ένα αυστηρό πλαίσιο συναλλαγματικών ισοτιμιών.
Στο πλαίσιο της συμφωνίας αυτής θα χρησιμοποιείται ο Μηχανισμός Συναλλαγματικών Ισοτιμιών II της ΕΕ, ώστε μετά την αρχική υποτίμηση του εθνικού νομίσματος η κεντρική του ισοτιμία έναντι του ευρώ να μην ξεπερνά σε εύρος διακύμανσης το ± 15% (σημειώνεται πως η Ελλάδα έκανε χρήση του μηχανισμού αυτού την περίοδο 2000-2002, προτού υιοθετήσει το ευρώ).
Η λογική της σαββατικής άδειας από το ευρώ συνίσταται στο ότι η χώρα που θα τη χρησιμοποιήσει, υποτιμώντας το εθνικό της νόμισμα, θα έχει χρόνο να προχωρήσει σε μεταρρυθμίσεις χωρίς να υφίσταται σε υπερβολικό βαθμό τις επιπτώσεις της σκληρής λιτότητας και της εσωτερικής υποτίμησης, ενώ ταυτόχρονα θα διατηρεί τη λειτουργική σχέση της με την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα, η οποία θα μπορεί να παρέχει βραχυπρόθεσμες χρηματοδοτικές διευκολύνσεις προς το εν λόγω κράτος.
Στην ουσία του πράγματος, το sabbatical leave συγκρούεται με τις διαβεβαιώσεις ότι το εγχείρημα της ευρωζώνης είναι αμετάκλητο, καθώς προβλέπει – έστω και προσωρινά – την αποχώρηση κράτους από το ευρώ. Και επειδή οι αγορές γνωρίζουν ότι «ουδέν μονιμότερον του προσωρινού» η στροφή σε μια τέτοια πρακτική μπορεί να οδηγήσει σε σαββατική άδεια ολόκληρη την ευρωζώνη.
