Κάτι νέο

Υπάρχει κάτι στο σημερινό ελληνικό μυθιστόρημα που μπορεί να μας κεντρίσει την προσοχή και να προσφέρει καινούργιες ιδέες, αισθητικές και μορφολογικές ανατροπές; Η αγορά έχει πλημμυρίσει από μυθιστορήματα – τούβλα, μεγάλες αφηγήσεις στηριγμένες στην παλαιότερη ιστορία, αρχαϊκή, βυζαντινή, μικρασιατική, εμφυλιακή, πασπαλισμένες με ερωτικές ιστορίες και αστυνομικές απιθανότητες στρογγυλοποιημένες με την τηλεοπτική αισθητική. Μέσα σε αυτή την ομοιόμορφη παραγωγή ορισμένοι κριτικοί ξεχώρισαν ως μόνα αξιόλογα τα μυθιστορήματα εκείνα που ήρθαν σε σύγκρουση με κάποια κατεστημένη ιδέα της εποχής. Ομως η ιδεολογική ανατροπή είναι ένα μόνο στοιχείο. Υπάρχει ακόμη η αναζήτηση των νέων λογοτεχνικών μορφών, των αισθητικών ανατροπών ή της προσπάθειας να ανακαλυφθούν στοιχεία μιας μελλοντικής κοινωνίας και των ιδεών που θα τη συνεπαίρνουν. Διαβάζοντας την τελευταία σοδειά μυθιστορημάτων διακρίνει κανείς μυθιστορήματα μιας ολιστικής αντίληψης. Μυθιστορήματα που κινούν πολλούς ανθρώπινους χαρακτήρες, συντίθενται από τις πολύπλοκες μεταξύ τους σχέσεις και αναζητούν μια νέα σύμβαση στις ανθρώπινες σχέσεις. Για παράδειγμα, στο μυθιστόρημα του Χρήστου Αστερίου Ισλα Μπόα, μια πολυεθνική ομάδα ανθρώπων σε ένα νησί θέτουν στην κρίση του αναγνώστη το σύνολο των πολιτιστικών μας δεδομένων. Στο μυθιστόρημα του Αλέξη Πανσέληνου Σκοτεινές επιγραφές έχουμε μια πανοραμική ρεαλιστική απεικόνιση της Αθήνας, όπου οι σχέσεις των ανθρώπων σε μια μεγαλούπολη βρίσκονται πάνω από τις ατομικές τους ιστορίες. Στα βιβλία της Ιωάννας Μπουραζοπούλου Τι είδε η γυναίκα του Λωτ και Η ενοχή της αθωότητας παρουσιάζεται μια μεταπολιτισμική Ευρώπη, με συντεταγμένες διαφορετικές από εκείνες στις οποίες στηρίχτηκε ο ως σήμερα κόσμος. Στο πρόσφατο μυθιστόρημα του Γιώργου Ξενάριου Στην άκρη του κόσμου, μια αλληγορία πάνω στην αρχή και στο τέλος του 20ού αιώνα, μια επιδημία αναγκάζει τους κατοίκους μιας πόλης να μετακινηθούν προς το άγνωστο, σε μια πορεία που θα διαβρώσει κάθε κοινωνική σχέση και κάθε κατεστημένη αξία. Πρόκειται για μυθιστορήματα στα οποία πρωταγωνιστούν μεγάλα κοινωνικά σύνολα, όπου μελετώνται οι τεμνόμενες σχέσεις πολλών χαρακτήρων και κρίνονται οι αξίες πάνω στις οποίες έχουν αυτές διαμορφωθεί. Τα παραδείγματα που αναφέρω έχουν κριθεί θετικά και διαφέρουν από τις απλές ιστορίες δωματίου με τα ερωτικά ή αστυνομικά τερτίπια και τις υπαρξιακές ανησυχίες, απαύγασμα του λαϊφστάιλ της γενιάς του ’80 – ’90.

ΥΓ: Το απόσπασμα της Αλεξάνδρας Δεληγιώργη για την πόλη της Θεσσαλονίκης που δημοσιεύθηκε την προηγούμενη Κυριακή στο θέμα «100 χρόνια λογοτεχνική Θεσσαλονίκη» είναι από το μυθιστόρημά της «Το τέλος του χρυσού φεγγαριού» (εκδόσεις Εστία, 1987).