Τι κι αν χθες είχε… «μπιλοζίρια», όπως έχει αποδώσει το ελληνοαμερικανικό δαιμόνιο τις λέξεις «below zero» που χρησιμοποιούνται όταν η θερμοκρασία είναι υπό το μηδέν; Η παρουσίαση του πρώτου φωτογραφικού λευκώματος το οποίο είναι αφιερωμένο στο σφοδρό κύμα ελλήνων μεταναστών στις ΗΠΑ έγινε χθες στο Μουσείο Μπενάκη, με τις γλαφυρές αφηγήσεις να ζεσταίνουν την κρύα ημέρα. Υπό τον τίτλο «Το ταξίδι. Το ελληνικό όνειρο στην Αμερική. 1890-
1980» και με την υπογραφή της σκηνοθέτιδος και σεναριογράφου Μαρίας Ηλιού – η ίδια δημιούργησε και το ομώνυμο ντοκυμαντέρ το οποίο πρωτοπαρουσιάστηκε πέρυσι, ενώ χθες προβλήθηκε στο Γέιλ- και του ιστορικού Αλέξανδρου Κιτροέφ, το βιβλίο αφηγείται την ιστορία της μετανάστευσης και της εγκατάστασης των Ελλήνων στην Αμερική μέσα από 180 αισθητικά άρτιες και ιστορικά τεκμηριωμένες εικόνες. Χρειάστηκαν τρία ολόκληρα χρόνια για να συλλεγεί το υλικό (περίπου 2.000 εικόνες) από πενήντα διαφορετικά αρχεία της αμερικανικής ηπείρου που εντοπίστηκαν μέσω του Αrchive Ρreservation Ρroject του Πρωτέα. Το ταξίδι στις σελίδες του ιδιαίτερου αυτού λευκώματος προμηνύεται συναρπαστικό…
« Οσον καιρό δουλεύαμε με τον Αλέξανδρο είχα την αίσθηση ότι σκάβαμε το ίδιο τούνελ από δύο διαφορετικές πλευρές» είπε χαρακτηριστικά η κυρία Ηλιού, μνημονεύοντας τη συνεργασία της με τον κ. Κιτροέφ. Ο ίδιος άλλωστε έκανε λόγο τόσο για τις δυσκολίες όσο και για τις παγίδες που παραμονεύουν όταν καταπιάνεσαι με ένα τόσο φιλόδοξο εγχείρημα: «Ενώ η Μεσόγειος ενώνει,ο Ατλαντικός με πολλούς και διαφορετικούς τρόπους χωρίζει.Οι εντατικοί ρυθμοί της καθημερινότητας των ΗΠΑ μπορούν κάλλιστα να καταπιούν μια μειονότητα που πασχίζει να ξεχωρίσει,όμως οι Ελληνες προσαρμόστηκαν,ρίζωσαν και τα κατάφεραν». «Οι περισσότερες απεικονίσεις της μετανάστευσης που έχουν γίνει ως σήμερα » συνέχισε « είναι ωστόσο γεμάτες από κλισέ: από την πλευρά των Αμερικανών παρουσιάζεται πόσο εύκολα πραγματώνεται το περίφημο “αμερικανικό όνειρο” και από την αντίστοιχη δική μας εξιδανικεύεται το αθάνατο “ελληνικό δαιμόνιο”.Και τα δύο όμως αποτελούν υπεραπλουστευτικούς τρόπους ερμηνείας της Διασποράς ».
Το βιβλίο ασχολείται με τα τρία βασικά στάδια του «ταξιδιού»: τη μετανάστευση των Ελλήνων και την εγκατάστασή τους στις ΗΠΑ, την αμερικανοποίησή τους- εκφράσεις όπως τα προαναφερθέντα «μπιλοζίρια» αποτελούν απόδειξη και της… λεκτικής προσαρμοστικότητας των συμπατριωτών μας στα νέα δεδομένα- και τέλος την ανάγκη για επιστροφή στις ρίζες, την υπερηφάνεια για την καταγωγή και τη συνειδητοποίηση της διττής ταυτότητας: και Αμερικανός και Ελληνας. « Οι Ελληνοαμερικανοί έπρεπε να περάσουν από ένα καθαρτήριο δύο-τριών γενιών ώστε να μπορέσουν να ασχοληθούν ξανά με την πατρίδα τους:ας μην ξεχνάμε ότι η μετανάστευση ήταν πάντα φορτισμένη με τον πόνο του ξεριζωμού » υπογράμμισε ο δημοσιογράφος και πανεπιστημιακός Νίκος Μπακουνάκης , κείμενο του οποίου συνοδεύει την έκδοση. Ο ίδιος σημείωσε ότι πρόκειται για το πρώτο λεύκωμα στο οποίο αξιοποιούνται τόσα αμερικανικά αρχεία. « Στην ουσία,δεν είναι ακριβώς λεύκωμα,αλλά μία γλαφυρή φωτογραφική αφήγηση της μετανάστευσης » εξήγησε. « Και χωρίς να κραυγάζει ότι είναι ακαδημαϊκό,τα στοιχεία που περιλαμβάνει του προσδίδουν εγκυρότητα » κατέληξε. Στις πρώτες σελίδες ο αναγνώστης θα δει τα κείμενα της εισαγωγής να συνοδεύονται από λεπτομέρειες εικόνων που εστιάζουν στην καθημερινότητα, στην προσπάθεια και στην προσωπικότητα δεκάδων ανθρώπων που ανακάλυψαν τι υπάρχει από την άλλη πλευρά του Ατλαντικού.
«Το ταξίδι. Το Ελληνικό Ονειρο στην Αμερική. 1890-1980». Συνέκδοση: Μουσείο Μπενάκη, Πρωτέας. Στο βιβλίο περιλαμβάνονται κείμενα των Μαρίας Ηλιού, Αλέξανδρου Κιτροέφ, Νίκου Μπακουνάκη, Δημήτρη Αρβανιτάκη και Τζορτζ Τσέλος. Χορηγοί: Τhe Lucy Foundation, Ιδρυμα Σταύρος Νιάρχος, Κοινωφελές Ιδρυμα Αλέξανδρος Σ. Ωνάσης.
