Απενοχοποιημένες απολαύσεις

Ηδονές και πάθη της ανάγνωσης

Εκδόσεις Πόλις, 2017

σελ. 264,τιμή 12 ευρώ

Σε μία από τις ιστορίες που αφηγείται η κόρη του Ερικ Χομπσμπάουμ, ο διακεκριμένος ιστορικός πατέρας της, ενενηντάρης ήδη και με εύθραυστη υγεία, παθαίνει πνευμονία και κοντεύει να μείνει στον τόπο. Και ενώ η οικογένεια επείγεται να τον κατεβάσει από τις σκάλες για να τον μεταφέρει στο νοσοκομείο, εκείνος κοντοστέκεται στη βιβλιοθήκη τού ισογείου, διατρέχει τα βιβλία στο πάνω ράφι και αρπάζει έναν μικρό τόμο δεμένο με κόκκινο δέρμα. Δεν έβγαινε ποτέ από το σπίτι χωρίς ένα βιβλίο στην τσέπη του, δια παν ενδεχόμενο.

Οι άνθρωποι που δεν ζουν χωρίς βιβλία έχουν πολλές τέτοιες προσωπικές ιστορίες να αφηγηθούν και στο 24ωρο ενός αναγνώστη (Πόλις, 2017) ο εκπαιδευτικός και ποιητής Χαράλαμπος Γιαννακόπουλος αφηγείται τις δικές του και στοχάζεται δυνατά για τα θέματα που κάθε βιβλιόφιλος αντιμετωπίζει: πώς ταξινομεί τα βιβλία του για να τα βρει και πώς διαχειρίζεται το γεγονός ότι συχνά δεν βρίσκει το βιβλίο που ψάχνει, πώς απαντά στην ερώτηση «Τα έχεις διαβάσει όλα αυτά;» των επισκεπτών που εντυπωσιάζονται από την ξέχειλη βιβλιοθήκη του και πώς διαχειρίζεται το αφελές αίτημα «Εχεις να μου προτείνεις κανένα καλό βιβλίο;». Καταρτίζει λίστα με τα εκατό αγαπημένα του βιβλία και σημειώνει τα τρία που θα έσωζε αν κατέρρεε ο κόσμος.

Μικρά δοκίμια για το πώς ξεχωρίζουμε τους κλασικούς και ποιο είναι το ιδανικό βιβλιοπωλείο (αυτό που μυρίζει καφέ αλλά δεν σερβίρει καφέ), σκέψεις για τη ζηλευτή βιβλιοθήκη του πλοιάρχου Νέμο και για τα δικά μας ταξίδια από βιβλίο σε βιβλίο, αποδελτίωση αναγνωστικών συμπεριφορών του Καζαντζάκη και του Ελύτη, σταχυολόγηση συμβουλών προς αναγνώστες του Δημήτριου Βικέλα και του Κωνσταντίνου Τσάτσου οργανώνονται γύρω από τον άξονα βιβλίο/ανάγνωση και το ερώτημα «Είσαι βιβλιόφιλος ή φιλαναγνώστης και ποια η διαφορά;». Την ετυμηγορία θα έχετε αν απαντήσετε στο ερωτηματολόγιο στο τέλος του τόμου –πάντως, αν ακουμπάτε αδίστακτα το βιβλίο σας στο βρεγμένο τραπεζάκι της καφετέριας ανήκετε σε αυτούς που αγαπούν τα βιβλία για το περιεχόμενό τους και όχι για το κορμί τους. Οχι πως δεν αγαπάτε με τον καιρό τα σημάδια στο κορμί τους, από μολύβι, την άμμο της παραλίας, την κούπα του καφέ ή τα βέβηλα χέρια των ανήλικων παιδιών σας.

Για το θέμα έχουν γραφτεί πολλά, από τον Ρολάν Μπαρτ και τον Χάρολντ Μπλουμ, τον Ουμπέρτο Εκο, τον Φρεντερίκ Μπαρμπιέ, τον Τζορτζ Στάινερ, τον Αλμπέρτο Μανγκέλ, τον Ιταλο Καλβίνο, τον Ζακ Μπονέ, τον Πιερ Μπαγιάρ, τον Πάτρικ Ζίσκιντ, την Ιντιθ Γουόρτον, τον Αντονι Γκράφτον, και τούτο το βιβλίο φαίνεται πως έχει υπόψη του αρκετά από τα γραμμένα. Χωρίς να πρωτοτυπεί, είναι ίσως το πρώτο σύγχρονο ελληνικό βιβλίο για το θέμα, που το προσεγγίζει ανάλαφρα και με χιούμορ, με έναν υπόγειο αισθησιασμό και με εξομολογητική διάθεση που απενοχοποιεί οικείες συνήθειες του αυθεντικού φιλαναγνώστη: ότι διαβάζει πολλά βιβλία παράλληλα, ότι αφήνει βιβλία μισοδιαβασμένα, ότι διαβάζει αριστουργήματα «δημιουργικά», αψηφώντας τη δεδομένη σειρά των κεφαλαίων, ότι δεν διστάζει να παρατήσει εντελώς ένα βιβλίο αν δεν του αρέσει, ότι δεν πτοείται από τη στοίβα με τα αδιάβαστα βιβλία γιατί ξέρει ότι θα έρθει κάποτε καθενός η ώρα. Εχω την αίσθηση ότι ο τόμος ανοίγει τον δρόμο για τα ομόθεμα βιβλία που θα ακολουθήσουν, καβαλώντας το κύμα του εκδοτικού ενδιαφέροντος για τη δημιουργική γραφή –άλλωστε, γραφή και ανάγνωση πάνε μαζί. Είναι καλόδεχτα, και ας το ομολογήσουμε: Οταν το βιβλίο αποχαρακτηριστεί από ιερό αντικείμενο μιας ελίτ της διανόησης, τότε θα αρχίσει και στην Ελλάδα το πάρτι της φιλαναγνωσίας.