Η σταθερότητα του ποιητικού βλέμματος

Χάρης Βλαβιανός
Γιατί γράφω ποίηση
Εκδόσεις Αγρα,
σελ. 74, τιμή 9 ευρώ

Τι ακριβώς είναι το καινούργιο βιβλίο του Χάρη Βλαβιανού; Ποιητική αυτοβιογραφία που ξεδιπλώνει στάδια από την προσωπική και την καλλιτεχνική πορεία του ποιητή, δείχνοντας πότε οι δύο πορείες αποκλίνουν αλλά και πού συνταυτίζονται; Ενα δοκίμιο για το πώς αντιλαμβάνεται την τέχνη του ο ποιητής και για τα μέσα τα οποία χρησιμοποιεί προκειμένου να τη φέρει εις πέρας –αυτό που λέμε, με κάπως στομφώδη τρόπο, ars poetica; Μήπως ωστόσο υπάρχει κάτι άλλο; Μια ποιητολογική μικροπραγματεία, με το ξετύλιγμα, έστω αποσπασματικό, μιας σειράς συλλογισμών γύρω από το ποιητικό φαινόμενο και τις πολλαπλές λειτουργίες του;

Εχω την εντύπωση πως το Γιατί γράφω ποίηση δεν είναι τίποτε από όλα αυτά. Δεν είναι ένα εξομολογητήριο στο οποίο θα προσέλθει η ποιητική λογιοσύνη καταθέτοντας τα διαπιστευτήριά της, δεν είναι όμως ούτε το συγγραφικό εργαστήριο του οποίου τις πόρτες πρόθυμα θα ανοίξει ο ποιητής, επιτρέποντας στους προσκεκλημένους να θαυμάσουν ανεμπόδιστα τους κρυμμένους θησαυρούς του. Το βιβλίο του Βλαβιανού μοιάζει περισσότερο με μια θερμή μαρτυρία για τις χαρές και τις απολαύσεις, αλλά και για τα δράματα (μικρότερα ή μεγαλύτερα) του ποιητικώς ζην. Διαφορετικά ειπωμένο, το Γιατί γράφω ποίηση είναι μια συνηγορία για τη σταθερότητα του ποιητικού βλέμματος: για την επιμονή του να διαπερνά επιφανειακές όψεις και να διαρρηγνύει εξωτερικά σύνορα, τρυπώνοντας κάτω από το δέρμα των πραγμάτων, φτάνοντας μέχρι το μεδούλι του εσωτερικού βίου.

Με εσωτερικό πάντως βίο δεν θα πρέπει να εννοήσουμε τα αισθήματα που αναπτύσσουμε απέναντι στους άλλους και τον κόσμο όταν διανύουμε τις μοναχικές μας διαδρομές. Προτιμότερο είναι να σκεφτούμε τι ακριβώς μας συμβαίνει όταν κοιτάζουμε την καθημερινή πραγματικότητα υπό γωνίαν, ακόμα και αν δεν έχουμε την παραμικρή σχέση με την ποίηση.

Και πάλι, ωστόσο, δεν θέλω καθόλου να πω ότι ο Βλαβιανός δεν καταγίνεται με ζητήματα της καθαυτό ποίησης: ζητήματα όπως η επιδίωξη της εντελούς μορφής, οι μηχανισμοί παραγωγής της συγκίνησης, ο ποιητικός λόγος και η ποιητική σιωπή, οι τρόποι της έκφρασης και οι τόποι της κρυπτομνησίας, η διαρκής επινόηση και επανεπινόηση των ποιητικών προγόνων, καθώς και η ποιητική ηθική (πώς η ποίηση είναι σε θέση να οργανώσει και να κινητοποιήσει έναν γενικό κώδικα αρχών, μιαν ευρύτερα πνευματική στάση έναντι της κοινωνίας). Και δεν λείπουν επίσης από εδώ και τα φιλολογικά ή τα γραμματολογικά θέματα, όπως οι δεσμοί της ποίησης με τα μεγάλα αισθητικά κινήματα αλλά και τις εθνικές ιδεολογίες της εποχής της ή η απομάκρυνση της ποιητικής τέχνης από την κοινωνική και την πολιτική σφαίρα με τη διεκδίκηση της πλήρους αυτονομίας της.

Ακόμα εν τούτοις κι όταν καταγίνεται (που καταγίνεται) με τα προηγούμενα ο Βλαβιανός, το βιβλίο του επιζητεί επί της ουσίας να μιλήσει για κάτι πολύ πιο αόριστο και συνάμα απείρως βαθύτερο από αυτά: για το σκοτάδι και την ομορφιά, για τον φόβο και το πένθος, για την ήττα και το θαύμα, για την ενοχή και τη μνήμη, για το σώμα και τον πόνο, για τον έρωτα και τη μοναξιά.

Για όσα στοιχεία, με άλλα λόγια, βρίσκονται σε ελεύθερη αιώρηση προτού μορφοποιηθούν στην ποιητική συνείδηση και προτού μετασχηματιστούν σε ποιητική γραφή, αποτελώντας τις ίδιες τις πηγές της ποιητικής ύπαρξης.