Ποιος σκότωσε τον Ούλοφ Πάλμε

Ο Σουηδός Λέιφ Πέρσον είναι πασίγνωστος εγκληματολόγος και συγγραφέας αστυνομικής λογοτεχνίας στην πατρίδα του. Το μυθιστόρημά του Ενας ατελείωτος σουηδικός χειμώνας, πρώτο μέρος μιας τριλογίας, εκδόθηκε το 2002 και πραγματεύεται το ζήτημα της δολοφονίας του δημοφιλούς πρωθυπουργού της Σουηδίας Ούλοφ Πάλμε (το όνομά του όμως δεν μνημονεύεται) τη νύχτα της 28ης Φεβρουαρίου 1986.

Ως σήμερα το έγκλημα εκείνο δεν έχει διαλευκανθεί και συνεχίζει να αποτελεί τραύμα στο σώμα της χώρας. Ο Πάλμε και η σύζυγός του Λίσμπετ επέστρεφαν με τα πόδια στο σπίτι τους από έναν κινηματογράφο, ασυνόδευτοι. Ενας άγνωστος εμφανίστηκε και άρχισε να πυροβολεί εναντίον τους, αφήνοντας τον Πάλμε νεκρό και τη γυναίκα του βαριά τραυματισμένη. Ναι μεν συνελήφθη κάποιος ύποπτος με την κατηγορία της ανθρωποκτονίας, ωστόσο η κοινή γνώμη δεν πείστηκε για την ενοχή του.

Για το θέμα έχουν εκφραστεί ποικίλες απόψεις και εικασίες, ενώ κάποιοι υποστήριξαν ότι το έγκλημα ήταν έργο των μυστικών υπηρεσιών της Σουηδίας, μα και της CIA – κάτι που θυμίζει την περίπτωση της δολοφονίας του προέδρου των ΗΠΑ Τζον Κένεντι.

Η ιστορία που αφηγείται ο Πέρσον σε τρίτο πρόσωπο αρχίζει στη Στοκχόλμη τον Νοέμβριο του 1985, όταν ένας αμερικανός πολίτης, ο Τζον Κράσνερ, πέφτει στο πεζοδρόμιο από το παράθυρο ενός 15ώροφου κτιρίου και σκοτώνεται. Εγκλημα ή αυτοκτονία; Την υπόθεση αναλαμβάνουν οι αστυνομικοί Βίνμπλαντ και Μπέκστρεμ, ακροδεξιοί και αντιπαθητικοί. Πρωταγωνιστής είναι ο Γιούχανσον, αστυνομικός ερευνητής, ο οποίος ταξιδεύει στις ΗΠΑ για να αντλήσει πληροφορίες για τον Κράσνερ.

Ενα από τα βασικά πρόσωπα των συναντήσεών του είναι η Σάρα, η ερωτική σύντροφος του Κράσνερ, η οποία του δείχνει ένα γράμμα του. Το έγραψε για λόγους ασφαλείας, για την περίπτωση που βρισκόταν δολοφονημένος. Ο Κράσνερ παρουσιαζόταν στη Σουηδία ως ερευνητής και συγγραφέας που έγραφε ένα βιβλίο για τις υπηρεσίες ασφαλείας στην Ευρώπη, αμέσως μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο. Γιατί όμως να θέλουν να τον δολοφονήσουν;

Μια παλιά φωτογραφία με τον αμερικανό πρόεδρο Χάρι Τρούμαν, τον αρχηγό του FBI Τζ. Εντγκαρ Χούβερ και κάποιους άλλους προκαλεί στον Γιούχανσον υποψίες. Επιπλέον, η Σάρα τού δίνει τα χειρόγραφα του υπό έκδοση επίμαχου βιβλίου του Κράσνερ με τίτλο «Ο κατάσκοπος που τράβηξε ανατολικά». Σε αυτό δημοσιοποιεί την ιστορία ενός παλιού πράκτορα των αμερικανικών υπηρεσιών, του «Προσκυνητή», ο οποίος αφιερώθηκε στην πολιτική και έγινε σημαντικός παράγων προσεγγίζοντας τη Σοβιετική Ενωση και κριτικάροντας τις αμερικανικές επεμβάσεις ανά τον κόσμο.

Στο μεταξύ πληροφορίες κάνουν λόγο για πιθανό χτύπημα εναντίον ενός σημαντικού προσώπου της δημόσιας ζωής. Στις αρχές Δεκεμβρίου του 1985 η αστυνομία της Στοκχόλμης κλείνει την έρευνα για τον θάνατο του Κράσνερ αποδίδοντάς τον σε αυτοκτονία. Μόνο που ο Γιούχανσον έχει διαφορετική γνώμη. Μήπως τον δολοφόνησε η σουηδική αστυνομία και σκηνοθέτησε την αυτοκτονία του; Λίγους μήνες αργότερα δολοφονείται ο πρωθυπουργός, ο οποίος από μια μερίδα των πολιτών θεωρούνταν προδότης της πατρίδας. Πρόκειται για έργο παράφρονα ή μήπως ο δολοφόνος είναι ακροδεξιός, όπως διατείνεται η αστυνομία;

Το Ενας ατέλειωτος σουηδικός χειμώνας, μυθιστόρημα άρτιο ως προς τη δομή και την ανάπτυξή του, με φανερές επιρροές από τα έργα του Τζον Λε Καρέ αλλά και του Τζέιμς Ελρόι, είναι πολιτικό θρίλερ. Ο Πέρσον ξύνει ανοιχτές πληγές, αφού η Σουηδία τη δεκαετία του 1940 είχε αρκετούς ναζιστές, των οποίων οι επίγονοι έχουν γίνει επικίνδυνοι.

Την εποχή της δολοφονίας του Πάλμε η αστυνομία είχε υπό έλεγχο τους πολιτικούς πρόσφυγες από τη Γιουγκοσλαβία και την Τουρκία. Υπήρχαν πληροφορίες ότι Κούρδοι σκόπευαν να δολοφονήσουν ένα υψηλά ιστάμενο πρόσωπο. Παρ’ όλα αυτά, οι αρμόδιες κρατικές υπηρεσίες δεν κατάφεραν να αποσοβήσουν το έγκλημα. Από ανικανότητα ή από σκοπιμότητα;

Ο συγγραφέας περιγράφει τη σουηδική κοινωνία της εποχής σχολιάζοντας την οικογενειακή ζωή (απιστίες, κακοποιήσεις συζύγου), υπογραμμίζει τις ρατσιστικές και φαλλοκρατικές ιδέες που χαρακτηρίζουν μεγάλο μέρος των αστυνομικών, μιλάει για το κοινωνικό κράτος που οικοδόμησε το Σοσιαλδημοκρατικό Κόμμα, το οποίο δεν χαίρει εκτίμησης στο αστυνομικό σώμα.

Επίσης, θίγει το ζήτημα των σεξουαλικών εμμονών των Σουηδών, συγκεκριμένα των αστυνομικών. Σε κάθε περίπτωση ο Πέρσον, χρησιμοποιώντας τα γεγονότα σε συνδυασμό με τις πληροφορίες που κυκλοφόρησαν, προσθέτοντας ήρωες-πλάσματα της φαντασίας του, έγραψε ένα απολαυστικό μυθιστόρημα παίρνοντας επάξια μια θέση δίπλα στους σπουδαίους συμπατριώτες του, τον Μάνκελ και τον Λάρσον.