Μετά τη συνάντηση με τον Ντόναλντ Τραμπ στην Αλάσκα, ο Βλαντίμιρ Πούτιν διέταξε τον ρωσικό στρατό να εντείνει τις μάχες σε μια προσπάθεια να κατακτήσει όσο περισσότερο έδαφος στην επαρχία του Ντονέτσκ, η οποία, μαζί με εκείνη του Λουχάνσκ, αποτελεί την περιοχή στην Ανατολική Ουκρανία που ονομάζεται Ντονμπάς. Ο ρώσος πρόεδρος θέτει ως όρο για την ειρήνη να κρατήσει ολόκληρο το Ντονμπάς, ακόμη κι εκείνο το κομμάτι που δεν έχει κατακτήσει ο ρωσικός στρατός.
Ο Πούτιν επιμένει ότι το Ντονμπάς ανήκει δικαιωματικά στη Ρωσία και κατάφερε να πείσει τον αμερικανό ομόλογό του για αυτό. Ομως, αν και ο ρωσικός στρατός έχει καταλάβει σχεδόν ολόκληρο το Λουχάνσκ, οι Ουκρανοί κρατούν ακόμη περίπου το ένα πέμπτο του Ντονέτσκ – μια έκταση μεγαλύτερη από 6.500 τετρ. χλμ. στο Δυτικό Ντονέτσκ, δηλαδή σχεδόν διπλάσια από τον Νομό Αττικής – όπου ζουν τουλάχιστον 200.000 Ουκρανοί.
Κρίσιμος ρόλος για την ουκρανική άμυνα
Το κομμάτι αυτό του Δυτικού Ντονέτσκ που παραμένει στην Ουκρανία είναι η πιο οχυρωμένη περιοχή του μετώπου και περιλαμβάνει δύο μεγάλες πόλεις, το Σλοβιάνσκ και το Κραματόρσκ, οι οποίες παίζουν κρίσιμο ρόλο στην ουκρανική άμυνα από το 2014. Οπως είπε ο Τραμπ στους ευρωπαίους ηγέτες την περασμένη Δευτέρα, ο Πούτιν πρότεινε να του παραχωρήσει η Ουκρανία όσο από το Ντονμπάς δεν έχει κατακτήσει ο ρωσικός στρατός και, ως αντάλλαγμα, η Ρωσία να σταματήσει τον πόλεμο στα υπόλοιπα μέτωπα. Ο αμερικανός πρόεδρος φαίνεται διατεθειμένος να πείσει τον Βολοντίμιρ Ζελένσκι να υποκύψει στη ρωσική απαίτηση, αν και ο ουκρανός πρόεδρος απέρριψε κατηγορηματικά την ιδέα.
Σύμφωνα με την άποψη της Ουάσιγκτον, η Μόσχα έκανε παραχώρηση διότι πριν από τη συνάντηση της Αλάσκας, απαιτούσε να της δοθούν τέσσερις ολόκληρες επαρχίες – Ντονέτσκ, Λουχάνσκ, Ζαπορίζια και Χερσώνα –, ακόμη και τα τμήματά τους που δεν έχει καταφέρει να κατακτήσει ο ρωσικός στρατός. Σύμφωνα με αναλυτές, η απαίτηση της Μόσχας αποτελεί τέχνασμα που θα οδηγήσει είτε στην εσωτερική αποδυνάμωση της Ουκρανίας και του ίδιου του Ζελένσκι αν γίνει αποδεκτή, είτε στην οργή του Τραμπ και ενδεχομένως στην αποχώρησή του από την προσπάθεια επίλυσης του Ουκρανικού αν ο Ζελένσκι την αρνηθεί.
78% των Ουκρανών λέει όχι στην παραχώρηση
Σύμφωνα με το Σύνταγμα της Ουκρανίας, ο μοναδικός τρόπος για να παραχωρηθεί έδαφος της χώρας είναι μέσω πανεθνικού δημοψηφίσματος. Ομως πρόσφατη δημοσκόπηση από το Διεθνές Ινστιτούτο Κοινωνιολογίας του Κιέβου έδειξε ότι το 78% των Ουκρανών δηλώνουν κατά τού να δοθεί στη Ρωσία έδαφος που ελέγχει η Ουκρανία. Επιπλέον, το δυτικό τμήμα του Ντονέτσκ έχει μεγάλη στρατηγική αξία για την Ουκρανία: αν παραχωρήσει αυτή τη βαριά οχυρωμένη περιοχή, την οποία η Ρωσία προσπαθεί να κατακτήσει εδώ και περισσότερο από μία δεκαετία, η υπόλοιπη Ουκρανία θα είναι πολύ πιο ευάλωτη αν οι Ρώσοι αποφασίσουν να ξαναεπιτεθούν σε λίγα χρόνια – περίπτωση που δεν αποκλείει καθόλου η ουκρανική πλευρά.
Η κατάκτηση του Ντονμπάς αποτελεί κορυφαίο στόχο του Πούτιν από τον πόλεμο. Ο ρώσος πρόεδρος προσπαθεί να το ελέγξει από το 2014.
Στα τρία χρόνια μετά την εισβολή, στο Ντονμπάς πραγματοποιήθηκαν οι πιο λυσσαλέες και αιματηρές μάχες του πολέμου. Αν δεν υπάρξει εκεχειρία, οι μάχες στο Ντονμπάς αναμένεται να συνεχιστούν για πολλούς μήνες και να κοστίσουν χιλιάδες ζωές ακόμα.
Αν και ο Πούτιν δεν το έχει διευκρινίσει, πολλοί αναλυτές πιστεύουν ότι ο ρώσος πρόεδρος ενδεχομένως είναι διατεθειμένος να ανταλλάξει άλλες ουκρανικές περιοχές που έχει καταλάβει για να πάρει όλο το Ντονμπάς – το οποίο θεωρεί περισσότερο ρωσικό από άλλα τμήματα της Ουκρανίας.
Ηδη από όταν δημιουργήθηκε το κράτος της Ουκρανίας, στις αρχές του 20ού αιώνα, το Ντονμπάς ήταν διαφιλονικούμενο ανάμεσα στους Ρώσους και τους Ουκρανούς. Οι περισσότεροι κάτοικοί του ήταν Ουκρανοί ώσπου την εποχή του Στάλιν μετανάστευσαν πολλοί Ρώσοι για να εργαστούν στα ορυχεία και στα εργοστάσια της περιοχής, σκοτώνοντας μαζικά Ουκρανούς και απαγορεύοντας την ουκρανική γλώσσα. Οταν κατέρρευσε η Σοβιετική Ενωση στις αρχές της δεκαετίας του 1990, τα δύο τρίτα των κατοίκων του Ντονμπάς ήταν ρωσόφωνοι και θεωρούσαν εαυτούς κοντά στη ρωσική κουλτούρα.
Ο ρωσικός δάκτυλος από τις εκλογές του 2010
Ενδεικτικό είναι ότι στις προεδρικές εκλογές του 2010 στην Ουκρανία, το 90% των ψηφοφόρων του Ντονμπάς ψήφισαν τον ρωσόφιλο υποψήφιο Βίκτορ Γιανουκόβιτς. Η ανατροπή του το 2014 από τους φιλοευρωπαίους επαναστάτες του Μαϊντάν οδήγησε στην κατάληψη και στην προσάρτηση της Κριμαίας από τη Ρωσία και στη συνέχεια στην εξέγερση των φιλορώσων του Ντονμπάς, κατόπιν υποκίνησης και υποστήριξης από τη Μόσχα, που έστειλε ακόμη και ρώσους στρατιώτες χωρίς διακριτικά να πολεμήσουν στο πλευρό των φιλορώσων ανταρτών.
Η σύγκρουση στο Ντονμπάς ανάμεσα στους φιλορώσους αντάρτες και στον ουκρανικό στρατό προκάλεσε αντιρωσικό κύμα στην περιοχή, η οποία ψήφισε μαζικά υπέρ του Ζελένσκι, που ήταν και ο ίδιος ρωσόφωνος, στις εκλογές του 2019.
Εν τω μεταξύ, η προπαγάνδα του Κρεμλίνου προσπαθούσε να παρασύρει τους Ρώσους υπέρ του ζητήματος του Ντονμπάς, αν και χωρίς μεγάλη επιτυχία, όπως έδειξε δημοσκόπηση λίγο πριν από την εισβολή του 2022, σύμφωνα με την οποία μόνο το ένα τέταρτο των Ρώσων – κυρίως οι υπερεθνικιστές – υποστήριζαν την προσάρτηση του Ντονμπάς. Στις 21 Φεβρουαρίου 2022, τρεις ημέρες πριν εισβάλει στην Ουκρανία, ο Πούτιν αναγνώρισε την ανεξαρτησία του Ντονέτσκ και του Λουχάνσκ.
Οδική αρτηρία και κορυφαία γραμμή άμυνας
Οι Ουκρανοί έχουν χύσει πολύ αίμα για να υπερασπιστούν το Ντονμπάς από τον Φεβρουάριο του 2022 αλλά οι Ρώσοι, μετά από σφοδρές μάχες και μεγάλες απώλειες, κατάφεραν να ελέγξουν τρεις μεγάλες πόλεις της περιοχής, τη Μαριούπολη, το Μπαχμούτ και την Αβντιίβκα. Οι πόλεις του Ντονέτσκ που παραμένουν υπό ουκρανικό έλεγχο συνδέονται μεταξύ τους από μια οδική αρτηρία με κατεύθυνση από Βορρά προς Νότο που αποτελεί κορυφαία γραμμή άμυνας για να μην περάσουν τα ρωσικά στρατεύματα στην υπόλοιπη Ουκρανία.
Πρόσφατες δημοσκοπήσεις δείχνουν ότι όλο περισσότεροι Ουκρανοί – πλέον άνω των δύο τρίτων – υποστηρίζουν τις διαπραγματεύσεις για το τέλος του πολέμου. Παράλληλα, όμως, οι περισσότεροι Ουκρανοί αντιτίθενται στην παραχώρηση εδαφών στη Μόσχα. Το ερώτημα για το μέλλον του Ντονμπάς είναι ποια από τις αντικρουόμενες αυτές απόψεις θα επικρατήσει.
