Ο Πέτρος Αλεξιάδης πέρασε στο Τμήμα Ψυχολογίας μεγάλου Πανεπιστημίου της Περιφέρειας. Ηταν μια από τις επιλογές του, όχι η πρώτη. Πρώτη επιλογή του ήταν η Σχολή Αξιωματικών της Ελληνικής Αστυνομίας, στη συνέχεια η Νομική και μετά η Ψυχολογία. Τα οικονομικά της οικογένειάς του δεν του επιτρέπουν να πάει για τις σπουδές του στην επαρχία, καθώς παλεύει ακόμη και με το ψυχολογικό βάρος της πρόσφατης απώλειας του πατέρα του.
Γιατί δεν μπορεί να πάει για να σπουδάσει εκτός της οικογενειακής εστίας; «Εκτός από το ότι δεν θα ήθελα να φύγω τώρα, σε αυτή τη φάση, είναι και πολύ δύσκολο με την οικονομική κατάσταση» εξηγεί ο ίδιος. Εδώ και δύο εβδομάδες, περιμένοντας τα αποτελέσματα της αίτησής του για μετεγγραφή, παρακολουθεί (κανονικά μεν, αλλά όχι ως εγγεγραμμένος φοιτητής ακόμη) τα μαθήματα στο Τμήμα Ψυχολογίας του Πανεπιστημίου Αθηνών. Θέλει να ειδικευτεί στην κλινική ψυχολογία.
Ο Πέτρος ανήκει στον «σκοτεινό» αριθμό των παιδιών που δεν έχουν την οικονομική δυνατότητα να σπουδάσουν σε μια σχολή μακριά από την οικογενειακή εστία. Γιατί κάτι τέτοιο θα σήμαινε δυσβάσταχτα έξοδα. Από την ενοικίαση του σπιτιού και τη συντήρησή του, μέχρι τη διατροφή και τις μετακινήσεις.
Και οι προϋποθέσεις και τα κριτήρια για τα «βοηθήματα» και τα επιδόματα αποκλείουν μεγάλη μερίδα τους. Κάποια από τα παιδιά αυτά αποφασίζουν να ξαναδώσουν εξετάσεις και άλλα κάνουν εκπτώσεις στις επιθυμίες τους και κατευθύνονται προς άλλες λύσεις.
Η συμπλήρωση του μηχανογραφικού
Πολλοί γονείς προκαταβολικά, και για να μη βρεθούν σε αυτή τη δυσάρεστη θέση, κατευθύνουν τα παιδιά τους στο να δηλώνουν αποκλειστικά τις σχολές της «οικογενειακής» πόλης κατά τη συμπλήρωση του μηχανογραφικού τους δελτίου. Αλλοι προτιμούν να πιέσουν τους οικογενειακούς τους προϋπολογισμούς, να στερηθούν οι ίδιοι, για να μη στερήσουν στα παιδιά τους το όνειρό τους.
«Είμαστε μια μέση οικογένεια» λέει η Σοφία Γρεασίδου, που ο γιος της πέρασε φέτος στο Πολυτεχνείο Κρήτης. «Δεν θέλαμε να κόψουμε τα φτερά του παιδιού, να του πούμε διάλεξε κάποια σχολή στην Αθήνα, είπαμε να το προσπαθήσουμε. Είχαμε και την ελπίδα ότι θα παίρναμε το στεγαστικό επίδομα για φοιτητές».
Τι προβλέπουν οι νόμοι; Το στεγαστικό επίδομα για όσους φοιτητές πληρούν τις προϋποθέσεις του θεσμικού πλαισίου είναι 1.500 ευρώ το χρόνο. Σύμφωνα με τα στοιχεία που υπάρχουν, την προηγούμενη ακαδημαϊκή χρονιά το επίδομα αυτό το πήραν γύρω στις 50.000 φοιτητές. Να σημειώσουμε εδώ ότι το επίδομα φτάνει τις 2.000 ευρώ όταν οι δικαιούχοι φοιτούν σε ΑΕΙ εκτός της Περιφέρειας Αττικής ή της Περιφερειακής Ενότητας Θεσσαλονίκης ή σε περίπτωση συγκατοίκησης.
Οταν κάποιος ανήκει και στις δύο κατηγορίες (δηλαδή και συγκατοικεί με άλλον φοιτητή και φοιτά σε ΑΕΙ εκτός Αττικής και Θεσσαλονίκης), το επίδομα φτάνει τις 2.500 ευρώ. Οι προϋποθέσεις όμως είναι τέτοιες που αποκλείουν μεγάλο αριθμό φοιτητών (αυστηρά οικονομικά κριτήρια αλλά εκπαιδευτικές προϋποθέσεις).
Ετσι ο γιος της κυρίας Γρεασίδου τελικά δεν πήρε το στεγαστικό επίδομα: λόγω των οικονομικών κριτηρίων (το οικογενειακό τους εισόδημα υπερβαίνει κατά λίγο το πλαφόν των 30.000 ευρώ) αλλά και λόγω του ότι δεν πληρούν την προϋπόθεση οι γονείς ή ο ίδιος ο φοιτητής να μην έχουν κατοικίες αθροιστικά πάνω από 200 τ.μ.
«Το σπίτι που έχουμε στην Αθήνα το πληρώνουμε ακόμη με το δάνειό μας» εξηγεί η κυρία Γρεασίδου. «Θεωρούμαστε όμως πλούσιοι για να πάρουμε το στεγαστικό επίδομα».
«500 ευρώ για 27 τ.μ. και τον Ιούνιο σε πετάνε έξω»
Στο «κυνήγι στέγης» στα Χανιά βρέθηκαν αντιμέτωποι με υπέρογκες τιμές και απαιτήσεις. Γκαρσονιέρες 27 τ.μ. με νοίκι 500 ευρώ αλλά «σε πετάνε έξω τον Ιούνιο. Δηλαδή το παιδί εν μέσω εξεταστικής θα πρέπει να μαζεύει τα πράγματά του» παρατηρεί η ίδια.
Κάνει σύγκριση με τα δικά της φοιτητικά χρόνια. «Ηρθα φοιτήτρια από τη Βόρεια Ελλάδα στην Αθήνα το 1993. Ηταν πολύ δύσκολο για τους γονείς μου να σπουδάζουν ένα παιδί μακριά από την οικογενειακή εστία (σ.σ.: η μητέρα της εργαζόταν ως καθαρίστρια στο κέντρο υγείας και ο πατέρας της οικοδόμος). Δεν ήταν καθόλου εύκολο. Ηταν όμως δυνατό. Τώρα βλέπω στον περίγυρό μου γονείς που έχουν δύο παιδιά να τους βάζουν “απαγορευτικό” στο να επιλέξουν κάποια σχολή εκτός. Για ποια δωρεάν Παιδεία μιλάμε όταν στο ξεκίνημα της ζωής σου πρέπει να κάνεις έκπτωση της επιθυμίας και του ονείρου σου γιατί οικονομικά δεν μπορείς να το αντιμετωπίσεις;».
Από την άλλη πλευρά, ο γιος της Μαρίνας Παπαδοπούλου, που σπουδάζει στην Κρήτη, έχασε την τρίτη χρονιά των σπουδών του το στεγαστικό επίδομα. Τις προηγούμενες χρονιές το έπαιρνε («η διαδικασία ήταν πολύ απλή» μας λέει η ίδια) γιατί πληροί μεν τα οικονομικά κριτήρια αλλά δεν πέρασε τα μισά μαθήματα του προηγούμενου ακαδημαϊκού έτους. Και η οικονομική πίεση επέστρεψε…
Οκτώ στους δέκα φοιτητές δουλεύουν
Παράλληλα, είναι σχεδόν απαράβατη συνθήκη πλέον η εργασία των φοιτητών παράλληλα με το πανεπιστήμιο.
Επίσημα στατιστικά στοιχεία δεν υπάρχουν. Υπάρχει όμως η εμπειρία. «Στους δέκα φοιτητές δουλεύουν οι οκτώ. Αγόρια και κορίτσια δουλεύουν σαν τρελά» λέει η Αντιγόνη Μαράκη.
Η ίδια ζει με τον σύζυγό της στην Αθήνα και έχουν τρία παιδιά. Οι δυο γιοι τους φοιτούν στο Πανεπιστήμιο της Πάτρας – τα παιδιά δουλεύουν και σπουδάζουν παράλληλα. Λόγω εισοδηματικών κριτηρίων, λόγω αναπηρίας του πατέρα τους αλλά και λόγω του ότι οι γονείς τους είναι τρίτεκνοι, οι γιοι της εξασφάλισαν θέση στη φοιτητική εστία από την αρχή των σπουδών τους. Ο ένας θέλει λίγα ακόμα μαθήματα για να πάρει το πτυχίο του, ενώ ο άλλος μόλις μπήκε στο τρίτο έτος.
Στη φοιτητική εστία στο Κουκούλι όπου μένουν, όπως περιγράφει η κυρία Μαράκη, οι συνθήκες είναι, σε γενικές γραμμές, καλές, στεγάζουν λίγους φοιτητές και το κλίμα είναι κάπως «οικογενειακό».
«Οταν εγώ ήρθα φοιτήτρια στην Αθήνα, από μια οικογένεια που δεν ήταν καν μέση», θυμάται η κυρία Γρεασίδου, «οι γονείς μου μού λέγανε: “παιδί μου, τέλειωσε τη σχολή σου, τέσσερα χρόνια θα σε υποστηρίξουμε, μη δουλέψεις”. Τώρα, με τον γιο μου, κουτσά στραβά και με το ζόρι, και επειδή συγκατοικεί, τα καταφέρνουμε. Αν δεν συγκατοικούσε, θα έπρεπε να δουλέψει από την αρχή της χρονιάς. Οι περισσότεροι φοιτητές είναι πλέον αναγκασμένοι να δουλεύουν – κι αυτό είναι μια τεράστια πληγή για τα παιδιά. Στα δικά μας τα χρόνια παρακολουθούσαμε τα μαθήματα, σπουδάζαμε αλλά παράλληλα είχαμε και την ξεγνοιασιά της φοιτητικής ζωής. Τώρα οι νέοι αναγκάζονται να “προσπεράσουν” μια φάση της ζωής τους. Αν δουλεύεις παράλληλα με το πανεπιστήμιο, όλα πια είναι περιορισμένα. Εξάλλου, δημιουργείται κι ένας φαύλος κύκλος. Δουλεύεις και αναγκαστικά καθυστερείς το πτυχίο. Εχεις λοιπόν και τον φόβο της διαγραφής» καταλήγει.
