Με ρηματική διακοίνωση η οποία επιδόθηκε στο ελληνικό υπουργείο Εξωτερικών εν μέσω θερινής ραστώνης, συγκεκριμένα στις 8 Αυγούστου, και φέρει «τουρκικό άρωμα», η νόμιμη κυβέρνηση της Λιβύης αμφισβητεί ευθέως το δικαίωμα έρευνας και εκμετάλλευσης υδρογονανθράκων της χώρας μας σε περιοχές νοτιοδυτικά και δυτικά της Κρήτης, θεωρώντας ότι μια τέτοια κίνηση μπορεί να έχει βλαπτικές συνέπειες για τα ζωτικά συμφέροντα της Τρίπολης.
Σφοδρή ενόχληση για τη διακοίνωση
Σύμφωνα με τις αποκλειστικές πληροφορίες του «Βήματος», η ρηματική διακοίνωση – που φέρει ημερομηνία 2 Αυγούστου – επιδόθηκε στην Α6 Διεύθυνση Αραβικών Χωρών και Μέσης Ανατολής και προκάλεσε τη σφοδρή ενόχληση της Αθήνας, η οποία απάντησε με ιδιαίτερα αυστηρό τρόπο. Υψηλόβαθμοι διπλωματικοί παράγοντες δεν κρύβουν την ανησυχία τους για πιθανή τουρκική παρέμβαση στην κίνηση εκ μέρους της νόμιμης κυβέρνησης της Λιβύης η οποία, ως γνωστόν, διατηρεί πολύ στενές σχέσεις με την Αγκυρα. Δεν πρέπει επίσης να λησμονείται ότι κύκλοι εντός της τουρκικής κυβερνήσεως, με προεξάρχοντα τον υπουργό Αμυνας Χουλουσί Ακάρ, έχουν επανειλημμένα αναφερθεί σε οριοθέτηση θαλασσίων ζωνών μεταξύ Τουρκίας και Λιβύης, αγνοώντας πλήρως στοιχειώδεις κανόνες του Διεθνούς Δικαίου της Θάλασσας.
Η κίνηση της Τρίπολης, όπου εδρεύει η νόμιμη κυβέρνηση της χώρας υπό τον Φαγέζ αλ Σαράζ, που έχει αναπτύξει στενή επαφή με τον πρόεδρο της Τουρκίας Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, επιβεβαιώνει πλήρως τις ανησυχίες που είχαν εκφραστεί και τις οποίες είχε παρουσιάσει «Το Βήμα» σε δύο πρόσφατα δημοσιεύματά του (στις 30 Ιουνίου και στις 14 Ιουλίου). Οι δύο θαλάσσιες περιοχές «Νοτιοδυτικά Κρήτης» και «Δυτικά Κρήτης» εισήχθησαν προς κύρωση στη Βουλή στις 18 Σεπτεμβρίου. Είχε προηγηθεί στις 27 Ιουνίου η υπογραφή των συμβάσεων μεταξύ του Ελληνικού Δημοσίου και της κοινοπραξίας της γαλλικής Total (που είναι και ο διαχειριστής), της αμερικανικής ExxonMobil και των Ελληνικών Πετρελαίων (ΕΛΠΕ). Οι δύο αυτές περιοχές αντίκειται των λιβυκών ακτών και οι προβληματισμοί είχαν εκφραστεί εγκαίρως. Η ταχεία κινητοποίηση του αρμόδιου υπουργείου Ενέργειας και προσωπικά του Κωστή Χατζηδάκη κρίνεται κομβική στο σημείο αυτό, ενώ μείζονος σημασίας σε όλη την προσπάθεια ήταν ο ρόλος της Ελληνικής Διαχειριστικής Εταιρείας Υδρογονανθράκων (ΕΔΕΥ).
Οι ισχυρισμοί και η έντονη απάντηση
Σύμφωνα με το κείμενο της ρηματικής διακοίνωσης, που αποκλειστικά παρουσιάζει «Το Βήμα», «οι λιβυκές αρχές φοβούνται ότι οι επιχειρήσεις γεώτρησης και έρευνας θα μπορούσαν να έχουν ως αποτέλεσμα την πρόκληση βλάβης στα ζωτικά τους συμφέροντα στην περιοχή και αγγίζουν φυσικούς πόρους στην υφαλοκρηπίδα και στην ΑΟΖ στους οποίους η Λιβύη θα μπορούσε να έχει μερίδιο». Επιπλέον, η κυβέρνηση του Φαγέζ αλ Σαράζ ζητεί να μάθει «το συντομότερο δυνατόν πληροφορίες για τον χώρο στον οποίο θα πραγματοποιηθούν γεωτρήσεις και έρευνες». Παράλληλα δε ζητούν να καταγραφεί «η ξεκάθαρη αντίθεσή τους σε μια επιχείρηση γεώτρησης που θα πραγματοποιηθεί μονομερώς και η Λιβύη διατηρεί όλα τα κυριαρχικά της δικαιώματα στους φυσικούς της πόρους σε υφαλοκρηπίδα και ΑΟΖ».
Η απάντηση της ελληνικής πλευράς υπήρξε άμεση προς τον πρέσβη της Λιβύης στη χώρα μας. Σύμφωνα με όσα πληροφορείται «Το Βήμα», η Αθήνα εξέφρασε τις σοβαρότατες ανησυχίες της όχι μόνο για το περιεχόμενο αλλά και για τη χρονική στιγμή της επίδοσης της ρηματικής διακοίνωσης από πλευράς Λιβύης. Επιπλέον, καθιστά σαφές ότι είχαν υπάρξει δύο προσκλήσεις ενδιαφέροντος για έρευνα και εκμετάλλευση για τις εν λόγω περιοχές (η πρώτη το 2014 και η δεύτερη το 2017) και οι οποίες δημοσιεύθηκαν τόσο στην «Εφημερίδα της Κυβερνήσεως» όσο και στην Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ενωσης (ΕΕ). Σε αυτές δεν υπήρξε καμία αντίδραση εκ μέρους της λιβυκής κυβέρνησης. Συμπληρώνει δε ότι οι κινήσεις της Ελλάδος είναι καθ’ όλα νόμιμες καθώς οι περιοχές προς έρευνα και εκμετάλλευση βρίσκονται πλήρως εντός της ελληνικής υφαλοκρηπίδας, σύμφωνα με τον νόμο 4001/2011. Ο εν λόγω νόμος ορίζει ότι σε περίπτωση έλλειψης διμερούς συμφωνίας για οριοθέτηση θαλασσίων ζωνών, το εξωτερικό όριο της ελληνικής υφαλοκρηπίδας είναι η μέση γραμμή. Επομένως, οι λιβυκές αιτιάσεις είναι αβάσιμες.
Ακαρπες συζητήσεις στο παρελθόν
Τέλος, υπογραμμίζεται ότι η Λιβύη οφείλει να σέβεται την άσκηση των ελληνικών κυριαρχικών δικαιωμάτων όπως αυτά απορρέουν από τη Σύμβαση των Ηνωμένων Εθνών για το Δίκαιο της Θάλασσας (UNCLOS) και να απέχει από ενέργειες που δεν είναι συμβατές με αυτήν. Υπενθυμίζεται βέβαια ότι η Λιβύη, όπως και η Τουρκία, δεν είναι συμβαλλόμενη της UNCLOS. Ακόμη, ήδη από την προηγούμενη δεκαετία και επί κυβερνήσεως Καραμανλή, η Ελλάδα και η Λιβύη είχαν εμπλακεί σε διαπραγματεύσεις για την οριοθέτηση των θαλασσίων ζωνών τους. Αρμόδιος για τις συνομιλίες από ελληνικής πλευράς ήταν ο πρέσβης ε.τ. Γιώργος Σαββαΐδης. Οι διαπραγματεύσεις δεν καρποφόρησαν για λόγους που σχετίζονταν με θέσεις της Λιβύης που αντιβαίνουν το Διεθνές Δίκαιο της Θάλασσας, όπως η αγνόηση της επήρειας της Γαύδου και η λιβυκή εμμονή για κλείσιμο του κόλπου της Σύρτης.
Οι σχέσεις Αγκυρας – Τρίπολης
Η κατάσταση στο τρίγωνο Αθήνα – Αγκυρα – Τρίπολη έχει περιπλακεί στις σημερινές συνθήκες. Η Τουρκία έχει αναμειχθεί πολύ δυναμικά στη Λιβύη και στηρίζει τόσο χρηματοδοτικά όσο και στρατιωτικά την αναγνωρισμένη από τα Ηνωμένα Εθνη κυβέρνηση του Φαγέζ αλ Σαράζ. Ιδιαίτερα η στρατιωτική βοήθεια της Αγκυρας και η παρουσία τουρκικών οπλισμένων μη επανδρωμένων αεροσκαφών έχει βοηθήσει στην ανάσχεση της προέλασης του στρατηγού Χαλίφα Χαφτάρ, ο οποίος ελέγχει το ανατολικό κομμάτι της χώρας (Κυρηναϊκή), με σκοπό την κατάληψη της Τρίπολης.Το πιο ανησυχητικό σημείο για την Αθήνα, η οποία σημειωτέον δεν έχει σήμερα διπλωματική παρουσία στην Τρίπολη αλλά έχει εσχάτως στείλει μηνύματα στην κυβέρνηση Σαράζ να αποφύγει προκλητικές ενέργειες, είναι ότι σε κυβερνητικούς κύκλους στην Αγκυρα κερδίζει έδαφος η ιδέα να προχωρήσει η Τουρκία σε οριοθέτηση θαλασσίων ζωνών με την κυβέρνηση της Τρίπολης. Μάλιστα, οι υποστηρικτές της άποψης αυτής επικαλούνται ότι μια τέτοια κίνηση θα βοηθήσει τη Λιβύη να κερδίσει ως και 39.000 τετραγωνικά χιλιόμετρα θάλασσας, «συμπιέζοντας» παράλληλα και την επήρεια των ακτών της Αιγύπτου.
