Το 2024 ολοκληρώθηκε με τις ελληνικές εξαγωγές να προσεγγίζουν τα 50 δισ. ευρώ, παρουσιάζοντας μικρή μείωση σε σχέση με το 2023. Παρά την ισχυρή ανάκαμψη κατά το δεύτερο εξάμηνο του έτους, η υποχώρηση στις εξαγωγές πετρελαιοειδών – καυσίμων και λαδιών, σε συνδυασμό με τις ευρύτερες διεθνείς αναταράξεις, επηρέαε το τελικό αποτέλεσμα. Η χρονιά που ακολουθεί φέρνει νέες προκλήσεις τόσο σε διεθνές όσο και σε εθνικό επίπεδο, καθιστώντας επιτακτική τη χάραξη στρατηγικής για την ενίσχυση της εξαγωγικής δυναμικής της χώρας μας.
Ο εμπορικός πόλεμος και η αβεβαιότητα στις διεθνείς αγορές
Η παγκόσμια οικονομία αντιμετωπίζει μια περίοδο αυξημένης αβεβαιότητας, με τον εμπορικό πόλεμο να κλιμακώνεται και τις γεωπολιτικές εντάσεις να επηρεάζουν την ομαλή ροή των αγαθών. Η πιθανότητα επιβολής δασμών από τις ΗΠΑ σε ευρωπαϊκά προϊόντα εντείνει τις ανησυχίες των ελλήνων εξαγωγέων, καθώς ενδέχεται να περιορίσει την πρόσβαση στην αμερικανική αγορά, έναν από τους βασικούς προορισμούς των ελληνικών προϊόντων υψηλής προστιθέμενης αξίας.
Επιπλέον, η συνεχιζόμενη αστάθεια στην Ουκρανία και η κρίση στη Μέση Ανατολή προκαλούν αναταράξεις στις εφοδιαστικές αλυσίδες και αυξάνουν το κόστος μεταφοράς, επηρεάζοντας άμεσα την ανταγωνιστικότητα των ελληνικών εξαγωγών. Παράλληλα, οι επιπτώσεις της παγκόσμιας κλιματικής αλλαγής δημιουργούν επιπλέον αβεβαιότητα, καθώς φυσικές καταστροφές και ακραία καιρικά φαινόμενα επηρεάζουν την αγροτική παραγωγή και την εφοδιαστική αλυσίδα.
Σε αυτό το περιβάλλον, η προσαρμογή σε νέες συνθήκες και η διαφοροποίηση των αγορών-στόχων αποτελούν κρίσιμους παράγοντες για τη βιώσιμη ανάπτυξη των εξαγωγών μας. Η ενίσχυση της παρουσίας μας σε αναδυόμενες αγορές, όπως η Ασία και η Λατινική Αμερική, μπορεί να προσφέρει νέες ευκαιρίες. Η βελτίωση των εμπορικών συμφωνιών και η ανάπτυξη συνεργασιών με διεθνείς εταίρους θα αποτελέσουν σημαντικούς μοχλούς ανάπτυξης της εξαγωγικής δραστηριότητας.
Οικονομική στασιμότητα και προκλήσεις στην Ευρώπη
Η οικονομική επιβράδυνση σε βασικές αγορές της Ευρωπαϊκής Ενωσης, όπως η Γερμανία και η Γαλλία, έχει περιορίσει τη ζήτηση για ελληνικά προϊόντα. Παράλληλα, η αυξανόμενη προστατευτικότητα και οι αλλαγές στη φορολογία και τη νομοθεσία δημιουργούν νέους φραγμούς στις εξαγωγές, καθιστώντας απαραίτητη τη συνεχή προσαρμογή στις νέες συνθήκες.
Η Ελλάδα πρέπει να ενισχύσει τη στρατηγική της στην ευρωπαϊκή αγορά, εστιάζοντας στην ποιότητα, στην καινοτομία και στη βιωσιμότητα των προϊόντων της. Η στροφή σε εξαγωγές με υψηλή προστιθέμενη αξία και η αξιοποίηση των ευρωπαϊκών χρηματοδοτικών εργαλείων μπορούν να προσφέρουν σημαντικές ευκαιρίες ανάπτυξης. Επιπλέον, οι ελληνικές επιχειρήσεις πρέπει να ενσωματώσουν πρακτικές ESG (Περιβαλλοντικές, Κοινωνικές και Διακυβέρνησης) για να ανταποκριθούν στις απαιτήσεις των ευρωπαϊκών καταναλωτών και θεσμών.
Εγχώριες αγκυλώσεις: Ενα διαχρονικό εμπόδιο
Παρά τις διεθνείς προκλήσεις, οι εγχώριες αγκυλώσεις συνεχίζουν να αποτελούν σοβαρό εμπόδιο για την εξαγωγική δραστηριότητα. Το υψηλό ενεργειακό κόστος, η γραφειοκρατία και οι καθυστερήσεις στις υποδομές logistics μειώνουν την ανταγωνιστικότητα των ελληνικών προϊόντων στις διεθνείς αγορές. Η έλλειψη χρηματοδοτικών εργαλείων για τις μικρομεσαίες επιχειρήσεις δυσχεραίνει περαιτέρω την προσπάθεια των εξαγωγέων να αναπτυχθούν και να επεκτείνουν την παρουσία τους στο εξωτερικό.
Η ελληνική κυβέρνηση και οι φορείς του κλάδου οφείλουν να συνεργαστούν για την αντιμετώπιση αυτών των χρόνιων προβλημάτων. Η ψηφιοποίηση των διαδικασιών εξαγωγής, η αναβάθμιση των λιμενικών και οδικών υποδομών και η παροχή κινήτρων για την καινοτομία μπορούν να ενισχύσουν σημαντικά τη δυναμική των εξαγωγών μας. Επιπλέον, η ανάπτυξη εκπαιδευτικών προγραμμάτων που θα ενισχύσουν τις δεξιότητες των στελεχών των εξαγωγικών επιχειρήσεων είναι απαραίτητη για την αντιμετώπιση των αυξανόμενων απαιτήσεων των διεθνών αγορών.
Μείωση του εμπορικού ελλείμματος: Το μείζον διαχρονικό πρόβλημα
Η μείωση του εμπορικού ελλείμματος είναι ένα στρατηγικό ζήτημα που απαιτεί συντονισμένη προσέγγιση σε διάφορους τομείς. Πρώτον, η ενίσχυση της παραγωγής και εξαγωγής προϊόντων με υψηλή προστιθέμενη αξία μπορεί να μειώσει το έλλειμμα, διότι ενισχύει τις εξαγωγές και ενδυναμώνει την παρουσία στις διεθνείς αγορές.
Επιπλέον, η βελτίωση της ανταγωνιστικότητας μέσω της καινοτομίας και της διαφοροποίησης προϊόντων παράλληλα, η ενίσχυση των εμπορικών σχέσεων με στρατηγικούς εταίρους και η στοχευμένη προώθηση των καινοτόμων προϊόντων στην παγκόσμια αγορά μέσω εκθέσεων και άλλων προωθητικών ενεργειών μπορούν να συμβάλουν στη μείωση του εμπορικού ελλείμματος και στην ενίσχυση της εθνικής οικονομίας.
Παρά το ασταθές περιβάλλον, οι εξαγωγές προϊόντων για το 2024 ανήλθαν σε €49.902,2 εκατ. και παρουσίασαν μια μικρή μείωση σε σχέση με το προηγούμενο έτος. Αξίζει να σημειωθεί ότι η θετική έκβαση της μείωσης του εμπορικού ελλείμματος κατά €2.544,0 εκατ. είναι ένα γεγονός που αναδεικνύει την άοκνη προσπάθεια ενίσχυσης της ανταγωνιστικότητας των ελληνικών εξαγωγών και της μείωσης της εξάρτησης από τις εισαγωγές. Ο δρόμος είναι επίπονος και μακρύς αλλά τελικά είναι μονόδρομος.
Η ανθεκτικότητα των ελλήνων εξαγωγέων και οι προοπτικές του μέλλοντος
Οι έλληνες εξαγωγείς έχουν αποδείξει διαχρονικά τη δυναμική και την προσαρμοστικότητά τους. Παρά τη δεκαετή οικονομική κρίση, κατάφεραν όχι μόνο να διατηρήσουν αλλά και να αυξήσουν τις εξαγωγές τους, εδραιώνοντας την παρουσία τους σε παγκόσμιες αγορές. Η εξωστρέφεια, η ποιότητα των ελληνικών προϊόντων και η επιχειρηματική ευελιξία αποτέλεσαν τους βασικούς πυλώνες αυτής της επιτυχίας.
Το 2025 διαφαίνεται ως μια χρονιά γεμάτη προκλήσεις αλλά και ευκαιρίες. Η Ελλάδα διαθέτει μια εξαιρετική βάση εξαγωγικών προϊόντων, από αγροδιατροφικά και βιομηχανικά προϊόντα μέχρι υψηλής ποιότητας τεχνολογικές λύσεις. Η επιτυχία θα εξαρτηθεί από τη συνεργασία όλων των εμπλεκόμενων φορέων – κυβέρνησης, επιχειρήσεων και εξαγωγικών οργανισμών – ώστε να διαμορφωθεί ένα ευνοϊκότερο περιβάλλον για τις εξαγωγές.
Με στοχευμένες δράσεις, στρατηγικές συμμαχίες και την αξιοποίηση των νέων τεχνολογιών, η Ελλάδα καλείται όχι μόνο να αυξήσει περαιτέρω τις εξαγωγές της, αλλά και να μειώσει το εμπορικό έλλειμμα, ενισχύοντας την ανταγωνιστικότητα της οικονομίας της. Η χώρα μας έχει όλα τα εφόδια για να διαδραματίσει έναν ακόμα πιο σημαντικό ρόλο στο παγκόσμιο εμπόριο, αποδεικνύοντας ότι η ελληνική εξωστρέφεια μπορεί να οδηγήσει σε μια νέα εποχή ανάπτυξης και ευημερίας.
Ο κ. Αλκιβιάδης Καλαμπόκης είναι πρόεδρος του Πανελληνίου Συνδέσμου Εξαγωγέων.
