Τον Απρίλιο του 2019, η ανατροπή στο Σουδάν, της δικτατορίας του Ομάρ αλ Μπασίρ, μετά από 30 χρόνια, από λαϊκή εξέγερση, γέννησε ελπίδες για την ανάταξη της τρίτης μεγαλύτερης χώρας της Αφρικής (η έκταση του Σουδάν ισούται με αυτή της Γαλλίας, της Γερμανίας, της Ισπανίας και του Ηνωμένου Βασιλείου). Ωστόσο, στις 25 Οκτωβρίου 2021, ο σουδανός αντιστράτηγος Αμπντέλ Φατάχ αλ Μπουρχάν ανέτρεψε με πραξικόπημα, τη μεταβατική τεχνοκρατική κυβέρνηση του Αμπντάλα Χάμντοκ, που είχε αναλάβει να οδηγήσει το Σουδάν στη δημοκρατία.
Την άνοιξη του 2023, ξέσπασε στο Σουδάν εμφύλιος μεταξύ του σουδανικού στρατού, υπό τον αντιστράτηγο αλ Μπουρχάν και των ανταρτών των Δυνάμεων Ταχείας Υποστήριξης (RSF), υπο τον αντιστράτηγο Χεμέντι, ο οποίος ελέγχει το Νταρφούρ, στο δυτικό Σουδάν, μια περιοχή ίση σε έκταση, με την Ισπανία.
Η σφαγή στην Ελ Φασέρ
Στις 26 Οκτωβρίου, οι αντάρτες των RSF κατέλαβαν τη μεγάλη πόλη Ελ Φάσερ, στο βόρειο τμήμα του Νταρφούρ, την οποία πολιορκούσαν επί 18 μήνες. Η πτώση της Ελ Φάσερ σηματοδοτεί νέα τροπή στον σουδανικό εμφύλιο: την ημέρα εκείνη, οι αντάρτες των RSF σκότωσαν τουλάχιστον 460 αμάχους στο νοσοκομείο της πόλης, ανάμεσα τους και γιατρούς. Κάτοικοι πυροβολήθηκαν, καθώς προσπαθούσαν να διαφύγουν και παραστρατιωτικοί εκτελούσαν αμάχους εν ψυχρώ. H σφαγή συνεχίστηκε και τις επόμενες μέρες. Το Al Jazeera μετέδωσε ότι ο αριθμός των νεκρών ανήλθε στους 1500.
Ο «χρυσός» εμφύλιος και ποιοι κρύβονται από πίσω του
Ο εμφύλιος στο Σουδάν αφορά τον έλεγχο των πλουτοπαραγωγικών πόρων της χώρας, κυρίως του χρυσού. Τα έσοδα από τις εξαγωγές χρυσού, χρηματοδοτούν και στα δύο αντίπαλα στρατόπεδα, την αγορά προηγμένων οπλικών συστημάτων, τη στιγμή που 25 εκατομμύρια Σουδανοί είναι αντιμέτωποι με λιμό.
Η μάχη για την εξουσία και τον έλεγχο των πόρων του Σουδάν συντηρείται και υποδαυλίζεται από τις παρεμβάσεις ξένων περιφερειακών δυνάμεων, οι οποίες μετατρέπουν τη χώρα σε πεδίο των μεταξύ τους γεωπολιτικών τους ανταγωνισμών. Ο στρατηγός αλ Μπουρχάν, γόνος της άρχουσας τάξης, υποστηρίζεται κυρίως από την Αίγυπτο και τη Σαουδική Αραβία. Ο Χεμέντι, ο αντίπαλός του, που προέρχεται από τις φυλές του Νταρφούρ, οι οποίες παραδοσιακά βρίσκονται στο περιθώριο της εξουσίας, λαμβάνει στρατιωτική στήριξη από τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα (ΗΑΕ). H εμπλοκή των ΗΑΕ αποτελεί το νέο καθοριστικό στοιχείο στην εμφύλια σύρραξη του Σουδάν.
Οι Τζατζαουίντ του 2000 και οι RSF του σήμερα
Όπως σημείωσε στους New York Times, ο Ντέκλαν Γουόλς, επικεφαλής των ανταποκριτών της αμερικανικής εφημερίδας στην Αφρική, πριν από 20 χρόνια, το Νταρφούρ συγκλόνισε τον κόσμο ως συνώνυμο με θηριωδίες που συμβαίνουν σε έναν μακρινό τόπο και οι οποίες μένουν ατιμώρητες. Σήμερα, το ίδιο σκηνικό επαναλαμβάνεται. Ένα κύμα δολοφονιών σαρώνει μία από τις μεγαλύτερες πόλεις του Νταρφούρ. Οι ίδιες εθνοτικές αντιπαλότητες τροφοδοτούν το χάος. Οι σημερινοί παραστρατιωτικοί των RSF, είναι απόγονοι των Τζαντζαουίντ, των αραβικών πολιτοφυλακών, οι οποίες έδρασαν ανεξέλεγκτα πριν από δύο δεκαετίες.
Σήμερα, οι μαχητές των δυο πλευρών που ρημάζουν το Νταρφούρ είναι καλύτερα οπλισμένοι, καλύτερα οργανωμένοι και καλύτερα – από ποτέ – χρηματοδοτούμενοι. Εκεί όπου παλαιότερα πολεμούσαν πάνω σε άλογα και καμήλες, όπως τονίζει ο Γουόλς, σήμερα οδηγούν θωρακισμένα οχήματα και φορτηγάκια. Τότε πυρπολούσαν χωριά• τώρα βομβαρδίζουν με βαρύ πυροβολικό και χρησιμοποιούν εξελιγμένα drones.
Παγκόσμιο ζήτημα πριν 20 χρόνια, θέμα μόνο για διπλωμάτες το 2025
Πριν από 20 χρόνια, διάσημοι ηθοποιοί-ακτιβιστές, όπως ο αμερικανός Τζορτζ Κλούνεϊ, μετέτρεψαν το Νταρφούρ σε παγκόσμιο ζήτημα. Εκείνη η κρίση είχε αποτελέσει προτεραιότητα της αμερικανικής εξωτερικής πολιτικής, επί προεδρίας του ρεπουμπλικανού προέδρου Τζορτζ Μπους του νεότερου, αλλά και πηγή έντασης μεταξύ των ΗΠΑ και της Κίνας, η οποία είχε βλέψεις στο πετρέλαιο του Σουδάν.
Οι τωρινές φρικαλεότητες στο Σουδάν έχουν προκαλέσει οργισμένες δηλώσεις, που περιορίζονται όμως σχεδόν αποκλειστικά σε διπλωματικούς κύκλους -στο Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ, σε ορισμένα μέλη του αμερικανικού Κογκρέσου και σε ευρωπαίους πολιτικούς. Tην περασμένη Πέμπτη, οι ΝΥΤ ανέφεραν ότι υπό το βάρος διεθνών πιέσεων, οι αντάρτες των RSF ανακοίνωσαν ότι αποδέχονται το σχέδιο εκεχειρίας που προτείνει το «Κουαρτέτο» των χωρών που συμμετέχουν στις ειρηνευτικές διαπραγματεύσεις υπό την αιγίδα του ΟΗΕ – οι ΗΠΑ, η Σαουδική Αραβία, η Αίγυπτος και τα ΗΑΕ- αλλά ο σουδανικός στρατός δε συναινεί.
Επίδειξη ισχύος μεταξύ ΗΑΕ και Σαουδικής στην «πλάτη» του Νταρφούρ
Παρότι τα ΗΑΕ αρνούνται κατηγορηματικά κάθε στρατιωτική εμπλοκή υπέρ των ανταρτών των RSF, εκθέσεις του ΟΗΕ, αλλά και δημοσιογραφικές έρευνες, καταδεικνύουν το αντίθετο. Από την έναρξη του εμφυλίου στο Σουδάν, τα ΗΑΕ αξιοποίησαν την επιρροή και τα δολάρια τους για να ενισχύσουν τον στρατηγό Χεμέντι, επί σειρά ετών σύμμαχό τους και βασικό προμηθευτή λαθραίου χρυσού προς το Ντουμπάι και μισθοφόρων στον πόλεμο της Υεμένης. H εμπλοκή των ΗΑΕ στον εμφύλιο του Σουδάν αποσκοπεί και στον περιορισμό της ισχύος της Σαουδικής Αραβίας στην περιοχή.
Τον περασμένο Ιούλιο, η ιταλική εφημερίδα Il Foglio ανέφερε ότι οι αμερικανικές υπηρεσίες πληροφοριών είχαν προειδοποιήσει την ΕΕ ότι ένα φορτηγό πλοίο με σημαία Παναμά, το οποίο είχε αποπλεύσει από λιμάνι των ΗΑΕ, με προορισμό τη Βεγγάζη, στην ανατολική Λιβύη, υπό τον έλεγχο του στρατάρχη Χαφτάρ, μετέφερε πυρομαχικά και εκατοντάδες φορτηγά οχήματα, με τελικό προορισμό το Σουδάν. Το πλοίο επιθεωρήθηκε και του επετράπη να συνεχίσει το ταξίδι του.
Σημειωτέον ότι με εγκλήματα πολέμου στον εμφύλιο του Σουδάν, δε βαρύνονται μόνον οι αντάρτες των RSF, αλλά και οι σουδανικές ένοπλες δυνάμεις (SAF) του στρατηγού αλ Μπουρχάν, τις οποίες υποστηρίζουν, πέραν της Αιγύπτου και της Σαουδικής Αραβίας, το Κατάρ, η Τουρκία, η Ρωσία, το Ιράν και η Ερυθραία. Ωστόσο, οι περισσότεροι αναλυτές συναινούν στο ότι η συνεχής ροή προηγμένων όπλων από τα ΗΑΕ, ήταν ο καθοριστικός παράγων που επέτρεψε στις δυνάμεις του στρατηγού Χεμέντι να ανακτήσουν την υπεροχή στο μέτωπο.
Σύμφωνα με τον ΟΗΕ, ο εμφύλιος στο Σουδάν έχει στοιχίσει τη ζωή σε δεκάδες χιλιάδες ανθρώπους, έχει προκαλέσει τον εκτοπισμό 12 εκατομμυρίων και έχει προκαλέσει τη χειρότερη ανθρωπιστική κρίση σήμερα στον κόσμο.
