Είναι τουλάχιστον αφελές, αν όχι φαιδρό, να μιλά κανείς για δημόσια αισθητική στην Ελλάδα. Στη χώρα δηλαδή όπου η γκρι πολυκατοικία με μπαλκόνι-υαλοπίνακα θεωρείται – μάλλον πάνδημα αν λάβει κανείς υπόψη το πλήθος των νεοαναγειρόμενων κατοικιών του παραπάνω φυράματος – απαύγασμα αφαίρεσης και μινιμαλισμού και ο πολιτικός λόγος της οποίας υιοθετεί, αγκαλιάζει και νομιμοποιηθεί πεζοδρομιακή, κακοποιητική και – ας είμαστε ειλικρινείς- παλιοκαιρίσια αργκό (βλ. «κακιά»).
Ναι, έχουμε σαφές και αδιαπραγμάτευτο ταλέντο στα μνημεία παγκόσμιας πολιτιστικής ακαλαισθησίας. Είμαστε μάλιστα τόσο ζυμωμένοι με και εθισμένοι σε αυτά, ώστε προκαλεί το δίχως άλλο έκπληξη η μαζική σοσιαλμιντιακή διαμαρτυρία που πυροδότησαν τα αποκαλυπτήρια του μνημείου για τους μικρομεσαίους, το οποίο ζει και αναπνέει (ρύπους και αθηναϊκή «φάση») ανάμεσά μας από την προηγούμενη Κυριακή.
Το άγαλμα του Προμηθέα στέκει από την προηγούμενη Κυριακή στο Πεδίον του Άρεως ως σπονδή στον μικρομεσαίο Έλληνα πολίτη
Μικρομεσαίο όνομα και πράγμα
Τις εκδηλώσεις και τις παράτες που έλαβαν χώρα στο Πεδίον του Άρεως όπου το τοποθετήθηκε το άγαλμα που δημιούργησε η απόφοιτη της Α.Σ.Κ.Τ. Αγγέλικα Κοροβέση ακολούθησε ένα νέο εθνικό beef, που γιγαντώθηκε σε #Cancel και φυσικά ολοκληρώθηκε σε διάστημα συντομότερο απ’ ό,τι χρειαζόταν το πολύπαθο συκώτι του Προμηθέα για να αναγεννηθεί.
Εδώ που τα λέμε εάν ο Προμηθέας γνώριζε ότι θα κατέληγε κάποτε εικόνα και ομοίωση του μέσου μικρομεσαίου Έλληνα, θα κουβαλούσε εκτός από την τιμωρία του Δία και μια γιγάντια επιγραφή (ναι, δεν είναι ουρά παγονιού) με χαραγμένους επαγγελματικούς κλάδους, όπως οπωροπωλεία, ζαχαροπλαστεία, αρτοποιεία, κλπ και θα αναδεικνυόταν στον αδιαφιλονίκητο ήρωα του Επαγγελματικού Επιμελητηρίου Αθηνών για τα εκατοντάχρονά του πιθανότατα δε θα είχε προσφέρει τη φωτιά στον άνθρωπο αλλά θα είχε αυτοπυρποληθεί. Λεπτομέρειες.
Ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας στα αποκαλυπτήρια του μνημείου για τον ένα αιώνα του Επαγγελματικού Επιμελητηρίου Αθηνών
Το άγαλμα που ήρθε να αποκαταστήσει (για άλλους να πετύχει ό,τι δεν κατάφεραν οι πολιτικοί ταγοί της χώρας από το 1981 και εντεύθεν, ήτοι να εξολοθρεύσει) τον μικρομεσαίο, τον οποίο υπενθυμίζεται ότι ο Γιάννης Δαλιανίδης είχε τιμήσει before it was cool, δηλαδή ήδη από το 1992 με τη σειρά «Οι Μικρομεσαίοι», δεν άρεσε. Λοιδορήθηκε σφόδρα και επικρίθηκε σκληρά, ίσως περισσότερο κι απ’ όσο θα υπέθετε κανείς ότι του άξιζε.
Όμως – για να είμαστε δίκαιοι και ειλικρινείς – δεν ήταν ούτε το πρώτο και πιθανότατα δε θα είναι το τελευταίο μνημείο του δημόσιου χώρου στο οποίο οι κάτοικοι της πόλης επιφύλαξαν – δικαίως ή αδίκως – μια μικρομεσαία υποδοχή, σαν τη χειραψία Τραμπ-Μακρόν στην πρόσφατη διάσκεψη για τη Γάζα στην Αίγυπτο.
Το «τέρας» της πλατείας Συντάγματος
Το ημερολόγιο έγραφε 25 Μαρτίου του 1932 όταν η Αθήνα αποκτούσε το δικό της μνημείο για τον Άγνωστο Στρατιώτη στα πρότυπα του μνημείου του Άγνωστου Πολεμιστή που είχαν δημιουργήσει οι Βρετανοί δώδεκα χρόνια νωρίτερα στο Αβαείο του Γουεστμίνστερ.
Η συζήτηση και ο διαγωνισμός για το αθηναϊκό μνημείο ξεκίνησε το 1926 και φυσικά ήταν τρικυμιώδης. Υπήρξε ακόμα και διχογνωμία για το χώρο τοποθέτησης του μνημείου, η οποία τελικά λύθηκε με απόφαση του Ελευθέριου Βενιζέλου.
Το μνημείο του Άγνωστου Στρατιώτη εγκαινιάστηκε την 25η Μαρτίου του 1932
Η αρχική ιδέα του γλύπτη Θωμά Θωμόπουλου για τη δημιουργία μιας αναπαράστασης της γιγαντομαχίας κι ενός γλυπτού αγγέλου αντιμετώπισε αντιδράσεις κι έτσι το έργο ανέλαβε ο συνάδελφός του Φωκίωνας Ρωκ, ο οποίος άντλησε έμπνευση από τα αρχαϊκά αγάλματα του ναού της Αφαίας, για να σμιλέψει τον νεκρό οπλίτη σε πλάκα από γκρίζο πωρόλιθο.
Το τελικό αποτέλεσμα ουδόλως ικανοποίησε, όταν πραγματοποιήθηκαν τα αποκαλυπτήρια. Άλλοι το θεώρησαν λίγο, άλλοι προσβλητικό ενώ μερίδα του Τύπου της εποχής παραλλήλισε το νεότευκτο τότε μνημείο με τέρας και απηύθυνε κάλεσμα στον ελληνικό λαό για την κατεδάφισή του. Όπως όλοι μπορούμε να διαπιστώσουμε έως σήμερα δεν υπήρξαν χρήσιμοι ηλίθιοι να ανταποκριθούν στο κέλευσμα βανδαλισμού.
Το «ξένο σώμα» του Δρομέα
Στα τέλη Αυγούστου του 1988 η Αθήνα βρέθηκε μπροστά σε ένα νέο debate αναφορικά με την αισθητική του δημόσιου χώρου με αφορμή το εξωγήινο και απόκοσμο στα μάτια πολλών πολιτών άγαλμα του Δρομέα. Μπορεί το 8 μέτρων γλυπτό, κατασκευασμένο από σίδερο και γυαλί, του Κώστα Βαρώτσου να θεωρείται σήμερα εκ ων ουκ άνευ κομμάτι του DNA της πόλης, όμως η γνωριμία του με τους Αθηναίους δεν ήταν ακριβώς βελούδινη.
Από το 1988 έως το 1994 ο Δρομέας του Κώστα Βαρώτσου έστεκε στην Ομόνοια
Το μνημειακών διαστάσεων έργο που παραγγέλθηκε από τον τότε δήμαρχο της πόλης Μιλτιάδη Έβερτ και τον αντιδήμαρχο Σταύρο Ξαρχάκο ως μέρος της εικαστικής δράσης «Δρώμενα» αναμετρήθηκε με την καχυποψία των Αθηναίων τόσο λόγω του όγκου του όσου και της αφαιρετικής λογικής του.
Ο καλλιτέχνης με το έργο του στις εργασίες για τη μεταφορά του το 1994
Μάλιστα τη δυσθυμία πολλών επέτεινε το γεγονός πως ενώ επρόκειτο αρχικά για μια προσωρινή εικαστική παρέμβαση ενός μήνα στην πλατεία Ομονοίας, ο εμβληματικός σήμερα Δρομέας για τη δημιουργία του οποίου χρειάστηκαν τέσσερις τόνοι σίδερο και 18 τόνοι γυαλιού, έγινε μόνιμος κάτοικος της πόλης. Το 1994 μεταφέρθηκε στην πλατεία της Μεγάλης του Γένους Σχολής (έναντι Χίλτον) όπου και παραμένει έως σήμερα κατοπτεύοντας την κίνηση της πόλης – εντάξει και την ακινησία των απόψεων.
Γκρεμίσατε τον Phylax
Ήταν τον Ιανουάριο του 2018 όταν 15 κάτοικοι του Παλαιού Φαλήρου αποφάσισαν να μετατρέψουν το παραλιακό προάστιο σε Βαγδάτη. Την ανεμοδαρμένη νύχτα της 17ης Ιανουαρίου εκείνης της χρονιάς κουκουλοφόροι έδεσαν με ιμάντες το γλυπτό Phylax και με τη βοήθεια φορτηγού το έριξαν από το βάθρο του, όπως ακριβώς οι Ιρακινοί είχαν αποκαθηλώσει πέντε χρόνια νωρίτερα το άγαλμα του Σαντάμ Χουσεΐν.
Επρόκειτο για την αποκορύφωση των αντιδράσεων που είχε γεννήσει η τοποθέτηση του κόκκινου χρώματος αγγέλου του εικαστικού Κωστή Γεωργίου στις αρχές του παραλιακού μετώπου.
Ο Phylax, που αντλούσε έμπνευση από τον μυθικό Τάλω, έμεινε στη θέση του μόλις 42 ημέρες, όμως πρόλαβε να βανδαλιστεί δις, να γίνει πρωτοσέλιδο σε εφημερίδες που έβλεπαν στην τοποθέτησή του του κάποια συνωμοσία του έξω από ‘δω αλλά και να γίνει μάρτυρας πορειών, διαμαρτυριών, ακόμα και λιτανειών για την απομάκρυνσή του.
Η δημόσια ζωή του Phylax του Παλαιού Φαλήρου ήταν σύντομη αλλά πυκνή σε γεγονότα
Παρότι μετά το βανδαλισμό η πρόθεση του δήμου Παλαιού Φαλήρου ήταν ο Phylax να επιστρέψει στη θέση του, ο καλλιτέχνης αποφάσισε να αποσύρει το έργο μακριά από την πολλή συνάφεια του κόσμου και του βαθύ μεσαίωνα που επωάζει μέσα του.
Επιχείρηση χρυσοδάκτυλος
Μπορεί τον Οκτώβριο του 2025 τα κοινωνικά δίκτυα να αστράφτουν και να βροντούν για το αμφιλεγόμενο άγαλμα του μικρομεσαίου, όμως πριν από τέσσερα χρόνια ήταν ένα άλλο γλυπτό που προκαλούσε έριδα και διχασμό.
Το μπρούντζινο άγαλμα της Μαρίας Κάλλας επί της Διονυσίου Αρεοπαγίτου απασχόλησε ως και την αρθρογραφία της εφημερίδας Guardian
Το αποκαλυπτήρια του μπρούτζινου, εκτυφλωτικά χρυσού, αγάλματος της Μαρίας Κάλλας που φιλοτέχνησε η γλύπτρια Αφροδίτη Λίτη και τοποθετήθηκε στον πεζόδρομο της Διονυσίου Αρεοπαγίτου θα μπορούσε να φέρει δάκρυα συγκίνησης στους λάτρεις της La Divina. Κατάφερε όμως να προκαλέσει θυμηδία, όπως μπορεί να συνάγει κανείς από τα σχόλια που διατυπώθηκαν σωρηδόν στα κοινωνικά δίκτυα αλλά και από την ανταπόκριση της εφημερίδας Guardian για το επίμαχο γλυπτό που ξεκινούσε με τη φράση «Δράμα στην ζωή, δράμα και μετά θάνατον».
Η καλλιτέχνης πάντως που δημιούργησε αφιλοκερδώς το εν λόγω γλυπτό έπειτα από παραγγελία του Ελληνικού Συλλόγου «Μαρία Κάλλας» δήλωνε στον απόηχο των αντιδράσεων ικανοποιημένη από τον ανδριάντα και σημείωνε σε συνεντεύξεις της πως διατηρεί αποστάσεις από τη φλυαρία των social media. Πολλοί βέβαια σημείωσαν πως ακριβώς το ίδιο έπραξε και με την αναπαράσταση της μορφής της αιώνιας ντίβας της όπερας.
