Η βαθιά σύνδεση που νιώθει με τους κώδικες επικοινωνίας του βωβού κινηματογράφου, οδήγησε τον Johnny O (κατά κόσμον Γιάννη Οικονομίδη) να εξειδικευτεί στην διασκευή και τη μεταφορά εμβληματικών ταινιών της «σιωπηλής εποχής» στο θέατρο, μέσω της σωματικότητας των ηθοποιών, της παντομίμας και της μουσικής. Το κοινό τον γνωρίζει τόσο από την πρόσφατη επιτυχία του «Scarmface» («Ο Σημαδεμένος») όσο και από παλαιότερες του παραστάσεις («Joan of mArc», «The Phantom of the Ompera», «Framkenstein», «Jack the Rimper»), αλλά και από τη θητεία του μπροστά από την οθόνη – κυρίως στην διαφημιστική καμπάνια του Τζόκερ (2016-’18).
Φέτος, ο κόμης Όρλοκ του «Νοσφεράτου, μια συμφωνία τρόμου» (Nosferatu: A Sumphony of Horror, 1922) του Φ. Β. Μουρνάου (βασισμένος στον «Δράκουλα» του Μπραμ Στόκερ), επιστρέφει για δεύτερη συνεχή χρονιά, από τις 2 Οκτωβρίου στη σκηνή του Θεάτρου 104, χάρη στην επιτυχία της προηγούμενης σεζόν, διασκευασμένος και ανανεωμένος στην εκδοχή του «Nomsferatu» από τον Johnny O.
Ο βρικόλακας Όρλοκ, απομονωμένος στον πύργο του, είναι η ανατριχιαστική σκιά που σέρνεται στους δρόμους και γεμίζει με ποντίκια μια κατά τα άλλα ήσυχη πόλη. Μια σκοτεινή παρουσία που προκαλεί τρόμο αλλά και ακατανίκητη γοητεία. Θα καταφέρει η αγνή ψυχή της Μίνα, το αντικείμενο του πόθου του, να σώσει τον κόσμο; Ή μήπως όλοι θα μετατραπούν σε τρωκτικά και θα αλληλοφαγωθούν;
O Johnny O έχει πολλά να μας πει για τους βαμπιρικούς μύθους του χθες ως αντανάκλαση του σήμερα.
Η αγάπη σας για τον βωβό κινηματογράφο, την εικονογραφία και τις αρετές της μυθοπλασίας του, σάς έχει οδηγήσει σε μια εξειδίκευση στις παραστάσεις που μεταφέρουν ιστορίες του βωβού σινεμά στο θέατρο. Από πού πηγάζει αυτή η έλξη και τι σημαίνει το m που μπαίνει εμβόλιμα σε κάθε τίτλο;
Στον βωβό κινηματογράφο υπάρχει μια ιδιαίτερη υποκριτική γλώσσα που με γοητεύει βαθιά και δεν χορταίνω να παρακολουθώ. Είναι μια παγκόσμια γλώσσα· καθαρές εικόνες, απόλυτα κατανοητές ακόμα και από μικρά παιδιά. Η σωματική κίνηση και η έκφραση των ηθοποιών δημιούργησαν μια ολόκληρη σχολή. Μια γλώσσα απαιτητική, που χρειάζεται αφοσίωση και αληθινή αγάπη από τους ηθοποιούς, ώστε να δώσουν την ουσία του ρόλου χωρίς να γίνουν γραφικοί ή ψεύτικοι.
Πολλές από τις σημαντικές ταινίες εκείνης της εποχής καταπιάνονται με τις δυσκολίες, τις ανάγκες και τα προβλήματα που γεννά η ίδια η κοινωνία. Κουβαλούν πάντα έναν ηθικό πυρήνα, αξίες, και μεγάλη έμφαση στις ανθρώπινες σχέσεις. Η αγάπη, ο πόνος, η έλλειψη, η ελπίδα, η συμπόνια εκφράζονται με τρόπο εμφατικό, υπερβολικό και ταυτόχρονα βαθιά αληθινό.
Το «m» χρησιμοποιείται για να διαφοροποιεί τον τίτλο, μιας και οι παραστάσεις αποτελούν διασκευές. Ταυτόχρονα, συμβολίζει δύο βασικά στοιχεία του βωβού κινηματογράφου: το mute και το mime. Έτσι, λειτουργεί σαν μια μικρή υπενθύμιση της σιωπής και της σωματικής έκφρασης.
«Nomsferatu» σε σκηνοθεσία του Johnny O, στο Θέατρο 104.
Ποια είναι η σχέση θεάτρου και κινηματογράφου κατά τη δική σας σκηνοθετική αντίληψη;
Πάντα με γοήτευε η ιδέα ο σκηνικός χώρος να υποδηλώνεται μέσα από την προβολή στη σκηνή. Τα λιτά σκηνικά αντικείμενα ταιριάζουν απόλυτα στη γλώσσα που υπηρετώ· είναι βασικό για μένα να έχουν συμβολική αξία, αλλά και τη δυνατότητα να μεταμορφώνονται, να αλλάζουν τον χώρο δημιουργώντας συνεχώς νέες εικόνες.
Οι προβολές εξυπηρετούν αυτήν ακριβώς τη λογική: μας δείχνουν τους εκάστοτε χώρους του έργου και, όταν πρόκειται για βίντεο, επιτυγχάνουν το πάντρεμα του θεάτρου με τον κινηματογράφο. Όλα λειτουργούν με κοινή αισθητική, έτσι ώστε να υπάρχει μια ζωντανή συνομιλία ανάμεσα στους ηθοποιούς που βρίσκονται επί σκηνής και στους ηθοποιούς που εμφανίζονται στο πανί της προβολής. Το αποτέλεσμα είναι πραγματικά μαγικό.
Δίνετε έμφαση στην κίνηση και την έκφραση των ηθοποιών, τη μουσική και το γρήγορο ρυθμό, ελάχιστα στον λόγο.
Προσπαθώ να δημιουργήσω ένα παζλ συνεχόμενων εικόνων, όπου κάθε κίνηση και κάθε έκφραση των ηθοποιών αποκτά καθαρότητα και νόημα. Μέσα από τη δράση, την αντίδραση και τα συναισθήματα, επιδιώκω να φανεί η ουσία κάθε σκηνής, ώστε να γίνει απόλυτα κατανοητή χωρίς να χρειάζεται η υπερβολική χρήση λόγου.
«Λατρεύω τα τέρατα, τα αποβράσματα, τους δαίμονες — εκείνους που όλοι ξορκίζουμε, αλλά που κρύβουν τις ρίζες των προβλημάτων μας».
Η μαύρη κωμωδία αποτελεί στοιχείο της παράσταση σας, όχι όμως εις βάρος του τρόμου.
Για μένα, όλοι οι ήρωες είναι τραγικοί. Ακόμη και οι πιο κωμικοί χαρακτήρες εμπεριέχουν δράμα και πόνο. Στόχος μου είναι ο θεατής να γελάσει με τα πάθη και τα αδιέξοδα του ρόλου, αλλά ταυτόχρονα να τον καταλάβει βαθιά. Όπως έλεγε και ο Τσάπλιν: «Η ζωή από κοντά είναι δράμα, κι από μακριά κωμωδία».
Όσο για τον φόβο που μπορεί να νιώσει ο θεατής, πηγάζει τόσο από την αισθητική της σκηνής όσο και από τον τρόπο που ο ηθοποιός μεταφέρει υποκριτικά τον τρόμο, καθιστώντας τον άμεσο και αληθινό.
«Nomsferatu» Johnny O, Γιώργο Ντούση, Μαρία Μπαλούτσου, Εύη Κολιούλη, Χριστίνα Δενδρινού και Θανάση Μεγαλόπουλο στο Θέατρο 104.
Η Μίνα είναι η αγνή ψυχή στην παράσταση, το αντίβαρο στην επιρροή του Όρλοκ.
Για μένα, αγνό και αθώο είναι μόνο το παιδί. Οι άνθρωποι με καλές προθέσεις υπάρχουν πολλοί, κι ένας από αυτούς είναι η δική μου Μίνα. Δεν σκοτώνει το κακό· απλώς δεν το ακολουθεί. Με τη στάση της, το κακό απλώς εξαφανίζεται από τη ζωή της. Εκείνη αποφασίζει αν θα υπάρξει ή όχι, αν θα ακολουθηθεί ή όχι — και μέσα από αυτή την επιλογή, ορίζει τη δική της πραγματικότητα.
Ο «Νοσφεράτου» είναι μια αριστουργηματική ταινία από καταβολής κινηματογράφου. Τι σας συγκινεί σε αυτή;
Η αγάπη, η απόρριψη, η δύναμη… Αυτά με τραβούν περισσότερο από οτιδήποτε άλλο. Λατρεύω τα τέρατα, τα αποβράσματα, τους δαίμονες — εκείνους που όλοι ξορκίζουμε, αλλά που κρύβουν τις ρίζες των προβλημάτων μας. Μ’ αρέσει να ανακαλύπτω γιατί οι ήρωες αυτοί έχουν καταλήξει εκεί που βρίσκονται, πώς βιώνουν την πραγματικότητα τους, τι τους κάνει να είναι όπως είναι.
Γι’ αυτό στις περισσότερες παραστάσεις μου, ο κεντρικός ήρωας είναι ένας απόβλητος, ο λεγόμενος «κακός». Από τον Jack the Ripper και τον Scarface, μέχρι τον Phantom of the Opera και τον Nosferatu. Ακόμα και στη Jam Dark, ο οδηγός είναι ο ίδιος ο διάβολος… Κι εκεί, μέσα από αυτά τα πλάσματα, ανακαλύπτουμε την ανθρώπινη πλευρά του κακού, την ευαισθησία, τον πόνο, την αγάπη που δεν βρήκε τρόπο να εκφραστεί.
«Τα βαμπίρ δεν είναι μόνο πλάσματα του τρόμου· αντιπροσωπεύουν την αιώνια σύγκρουση ανάμεσα στη ζωή και τον θάνατο, την επιθυμία και τον περιορισμό, τη σκοτεινή πλευρά των ανθρώπινων επιθυμιών».
Πώς αντανακλάται το κοινωνικό και πολιτικό παρόν στον μύθο του δικού σας κόμη Όρλοκ; Ενδεχομένως στην εικόνα της πόλης που γεμίζει ποντίκια.
Εμείς είμαστε οι αρουραίοι, και στο πέρασμά μας μολύνουμε τα πάντα. Ο φόβος και η ανασφάλεια μας έχουν προσβάλει σαν θανατηφόρο μικρόβιο, μεγαλώνοντας τις ανάγκες και την απληστία μας. Η κακή ποιότητα ζωής, η φτωχή διατροφή, οι επιδημίες που εξαπλώνονται με ασύλληπτη ταχύτητα, και κυρίως η μανία μας να κατακτήσουμε ό,τι μπορούμε, φέρνουν τη νόσο στον κόσμο γύρω μας.
Δεν προέρχεται από τον Nosferatu, ένα φανταστικό πλάσμα. Η νόσος είμαστε εμείς. Οι πράξεις μας, οι επιλογές μας, η αδηφαγία μας. Και σε αυτό το σκοτάδι, η αλήθεια μας τρομάζει περισσότερο από κάθε τέρας.
Η αλήθεια τρομάζει, ωστόσο επιστρέφουμε συχνά στο βαμπιρικό σύμπαν μέσω της τέχνης κυρίως. Που αποδίδετε αυτή την αδιάκοπη επιστροφή;
Ο μύθος του ανίκητου, του απέθαντου, έχει πάντα τη δύναμη να σαγηνεύει. Τα βαμπίρ δεν είναι μόνο πλάσματα του τρόμου· αντιπροσωπεύουν την αιώνια σύγκρουση ανάμεσα στη ζωή και τον θάνατο, την επιθυμία και τον περιορισμό, τη σκοτεινή πλευρά των ανθρώπινων επιθυμιών.
Συγχρόνως, φέρνουν στο φως τον φόβο μας απέναντι στη συνειδητότητα του θανάτου· θυμίζουν την παροδικότητα της ύπαρξης και την αδυναμία μας να την ελέγξουμε. Στην ιστορία τους, στον κινηματογράφο και στο θέατρο, βλέπουμε να αναδεικνύονται οι φόβοι μας, οι ηθικές μας αναζητήσεις, αλλά και η ακατανίκητη γοητεία της δύναμης που ξεπερνά τα ανθρώπινα όρια. Ίσως γι’ αυτό επιστρέφουμε συνεχώς στο βαμπιρικό σύμπαν· γιατί εκεί βρίσκουμε την αιώνια αναμέτρηση με ό,τι μας τρομάζει αλλά και μας ελκύει.
INFO «Nomsferatu», Θέατρο 104. Πρεμιέρα: 2 Οκτωβρίου, Τετάρτη και Πέμπτη στις 21.00
Αγορά εισιτηρίων για τις κορυφαίες πολιτιστικές εκδηλώσεις στο in tickets.
