Καθοριστικές για το μέλλον του Ρεπουμπλικανικού Λαϊκού Κόμματος (CHP) της αξιωματικής αντιπολίτευσης είναι οι δίκες που πραγματοποιούνται αυτό τον μήνα και τον επόμενο στην Τουρκία.
Η χειρότερη εξέλιξη θα ήταν η καθαίρεση του προέδρου του, Οζγκιούρ Οζέλ, και η αντικατάστασή του από έναν kayyum (τοποτηρητή διορισμένο από το κράτος) – δηλαδή, η κυβέρνηση θα ελέγχει το μεγαλύτερο κόμμα της αντιπολίτευσης.
Ο διορισμός τοποτηρητή στη θέση εκλεγμένου πολιτικού δεν αποτελεί πρωτοτυπία στην Τουρκία όπου δεκάδες εκλεγμένοι δήμαρχοι κουρδικών πόλεων έχουν αντικατασταθεί από κρατικά διορισμένους «επιτρόπους» μετά το αποτυχημένο πραξικόπημα του 2016. Όμως αυτό το μέτρο δεν έχει εφαρμοστεί σε πολιτικό κόμμα και αν τελικά συμβεί, θα αποτελέσει μεγάλο πλήγμα στην τουρκική δημοκρατία.
«Τέλος του πολυκομματισμού»
Πολλοί μιλούν για το «τέλος του πολυκομματισμού» στην Τουρκία και για «αποσυνταγματοποίηση», δηλαδή ενώ το Σύνταγμα τυπικά ισχύει, στην πράξη παραβιάζεται για να εξυπηρετηθούν οι σκοποί της κυβέρνησης.
Στη ρίζα του προβλήματος είναι οι δημοτικές εκλογές του 2024 στις οποίες το CHP κέρδισε τους μεγαλύτερους δήμους (Κωνσταντινούπολη, Άγκυρα, Σμύρνη κ.ά.) και έλαβε συνολικά πανεθνικά περισσότερες ψήφους από το Κόμμα Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης (ΑΚΡ) του Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν.
Έκτοτε, οι κινήσεις του τούρκου προέδρου ερμηνεύονται από αναλυτές ως αντίδραση στο ότι χάνει ψηφοφόρους και προσπαθεί, αντί να τους ξανακερδίσει, να διαλύσει το μεγαλύτερο κόμμα της αντιπολίτευσης. Οι ενέργειες των δικαστηρίων ερμηνεύονται από την αντιπολίτευση και άλλους ως απόδειξη ότι ο Ερντογάν ελέγχει και τη Δικαιοσύνη.
Δικαστήριο αποφάσισε τη Δευτέρα να αναβάλει για τις 24 Οκτωβρίου την απόφαση για το αν θα ακυρώσει τις εσωκομματικές εκλογές του 2023 στο CHP λόγω παρατυπιών και νοθείας. Σε ξεχωριστές υποθέσεις, εκατοντάδες μέλη και εκλεγμένοι δήμαρχοι του CHP έχουν συλληφθεί τον τελευταίο χρόνο, κατηγορούμενοι για διαφθορά ή τρομοκρατία, με κυριότερο τον δήμαρχο Κωνσταντινούπολης Εκρέμ Ιμάμογλου και δημοφιλέστερο πολιτικό του CHP.
Η έκβαση των δικών αυτών – κυρίως εκείνων που θα καθορίσουν αν θα αλλάξει η ηγεσία του CHP ή αν θα μπορέσει ο Ιμάμογλου να είναι υποψήφιος στις επόμενες προεδρικές εκλογές – θα κρίνουν επίσης, σύμφωνα με αναλυτές εντός και εκτός Τουρκίας, αν η χώρα θα συνεχίσει να είναι αυταρχική δημοκρατία ή θα γίνει απολυταρχία.
Χαρακτηριστική είναι η δήλωση της Σερέν Σελβίν Κορκμάζ, συνιδρύτριας και διευθύντριας του think tank της Κωνσταντινούπολης IstanPol Institute: «Είναι μια σοβαρή στιγμή που σηματοδοτεί αλλαγή καθεστώτος στην Τουρκία από ανταγωνιστικό απολυταρχισμό, όπου τα κόμματα της αντιπολίτευσης μπορούν ακόμη να κερδίζουν εκλογές, σε ένα είδος ηγεμονικού αυταρχισμού, όπου είναι πιο συμβολικά και ανίκανα να κερδίσουν εκλογές».
Εσωτερικές διαφορές
Στην κρίση του CHP συνέβαλαν και οι εσωτερικές διαφορές που, αναλόγως τις εξελίξεις, μπορεί να φτάσουν ακόμη και σε διάσπαση του κόμματος. Κατήγοροι στην υπόθεση νοθείας στις εσωκομματικές εκλογές στο συνέδριο του 2023 του CHP είναι ο Λουτφού Σαβάς, πρώην δήμαρχος του Χατάι με το CHP, και άλλα πρώην που μέλη του κόμματος που πρόσκειται στον πρώην πρόεδρο του CHP Κεμάλ Κιλιτσντάρογλου, τον οποίο κέρδισε ο Ερντογάν στις προεδρικές εκλογές του 2023.
Ισχυρίζονται ότι ο Οζέλ, ο Ιμάμογλου και άλλοι προσέφεραν μετρητά για να πείσουν συνέδρους να ψηφίσουν τον Οζέλ, στερώντας τη νίκη από τον Κιλιτσντάρογλου, του οποίου η δημοτικότητα είναι σήμερα χαμηλή εντός του CHP.
Στις 24 Οκτωβρίου, το δικαστήριο μπορεί να αποφασίσει να αναθέσει την προεδρία του CHP στον Κιλιτσντάρογλου, όπως ζητούν οι μηνυτές, αντί να ορίσει τοποτηρητή. Και οι δύο περιπτώσεις θα είναι μεγάλο πλήγμα για το κόμμα.
Το δικαστήριο μπορεί επίσης να αποφασίσει να μην δικαιώσει τους μηνυτές, αν και το πρόσφατο παρελθόν ίσως αποτελεί οδηγό για το ποια θα είναι η απόφασή του. Στις αρχές Σεπτεμβρίου, δικαστήριο απομάκρυνε τον επικεφαλής του παραρτήματος Κωνσταντινούπολης του CHP, με την κατηγορία της εξαγοράς ψήφων στο τοπικό συνέδριο, και τον αντικατέστησε με πρώην μέλος του κόμματος από την πλευρά των «δυσαρεστημένων».
Το CHP οργανώνει αντικυβερνητικές διαδηλώσεις, όπως εκείνη της περασμένης Κυριακής στην Κωνσταντινούπολη, και έχει κατορθώσει να διατηρήσει στις δημοσκοπήσεις το ποσοστό που έλαβε στις δημοτικές του Μαρτίου 2024, όμως μάχεται πόντο-πόντο με το ΑΚΡ
