Τις τελευταίες μέρες έπεσαν τα συστήματα υποβολής αιτήσεων επιδοτούμενης εκπαίδευσης, η οποία χρηματοδοτείται από την Ευρωπαϊκή Ένωση. Τα λεγόμενα voucher των 750 ευρώ από την ΔΥΠΑ για εκπαίδευση σε ψηφιακές -και άλλες- δεξιότητες έγιναν ανάρπαστα. Σε τι αποσκοπούν όλα αυτά τα κονδύλια για αυτού του τύπου την επαγγελματική κατάρτιση;
Σε έναν από τους στρατηγικούς στόχους της Ευρωπαϊκής Ένωσης για ψηφιακό γραμματισμό τουλάχιστον του 80% του πληθυσμού έως το 2030. Είναι, όμως, αυτό εφικτό μέσα στην ετερόκλητη Ευρωπαϊκή πραγματικότητα;
Tα νέα στοιχεία της Eurostat αποτυπώνουν μια Ευρώπη δύο ταχυτήτων.
Από τη μία, χώρες όπως η Ολλανδία, η Φινλανδία και η Δανία πρωταγωνιστούν στον ψηφιακό μετασχηματισμό.
Από την άλλη, κράτη όπως η Ελλάδα, η Ρουμανία και η Βουλγαρία δυσκολεύονται να ακολουθήσουν αυτόν τον ρυθμό. Το ερώτημα δεν είναι αν η ψηφιακή μετάβαση θα συμβεί, συμβαίνει -άλλωστε- ήδη. Το ερώτημα είναι, ποιοι συμμετέχουν πραγματικά σε αυτή την ψηφιακή επανάσταση;
Αυτή τη στιγμή μόλις 1 στους 2 Ευρωπαίους έχει τις βασικές ψηφιακές ικανότητες.
Παρά τη σχεδόν καθολική χρήση του διαδικτύου (πάνω από το 90% των Ευρωπαίων συνδέθηκαν τουλάχιστον μία φορά την εβδομάδα), μόλις 56% του πληθυσμού διαθέτει βασικές ή άνω του βασικού ψηφιακές δεξιότητες. Αυτό σημαίνει ότι 4 στους 10 Ευρωπαίους δεν έχουν τα εφόδια να ανταποκριθούν στις βασικές απαιτήσεις της ψηφιακής εποχής.
Ο στόχος της ΕΕ είναι σαφής: ως το 2030, τουλάχιστον το 80% των πολιτών να έχει τουλάχιστον βασικές δεξιότητες. Σήμερα, αυτό μοιάζει μακρινό σενάριο.
Οι ανισότητες είναι τεράστιες: στην κορυφή βρίσκονται η Ολλανδία (82,7%) και η Φινλανδία (82%), ακολουθούμενες από την Ιρλανδία (72,9%). Αντίθετα, χώρες όπως η Ελλάδα παραμένουν κοντά στο κατώφλι του 50%, κάτω από τον ευρωπαϊκό μέσο όρο.
Το γράφημα αποτυπώνει καθαρά το χάσμα ανάμεσα στον ψηφιακά προχωρημένο Βορρά και τις χώρες του Νότου και της Ανατολικής Ευρώπης που απέχουν παρασάγγας. Η Ελλάδα κατατάσσεται στις χώρες με τις χαμηλότερες επιδόσεις – και αυτό έχει άμεσες κοινωνικές και οικονομικές προεκτάσεις.
Οι επιχειρήσεις εκπαιδεύουν – αλλά όχι όλες
Η μετάβαση στη νέα εποχή δεν αφορά μόνο τους πολίτες, αλλά και τις επιχειρήσεις που καλούνται να λειτουργήσουν σε ένα ψηφιακό περιβάλλον διαρκών αλλαγών. Ενδεικτικό είναι το αν οι επιχειρήσεις επενδύουν στην εκπαίδευση του προσωπικού τους σε Τεχνολογίες Πληροφορικής και Επικοινωνιών (ΤΠΕ).
Το 2024, μόλις το 22,29% των επιχειρήσεων της ΕΕ παρείχε ψηφιακή εκπαίδευση στο προσωπικό του. Η διαφορά με τις μεγάλες επιχειρήσεις είναι εντυπωσιακή: 73% των μεγάλων επιχειρήσεων παρέχουν τέτοια κατάρτιση, έναντι μόλις 21% των μικρομεσαίων.
Και σε αυτό τον δείκτη η Ελλάδα εμφανίζεται κάτω από τον ευρωπαϊκό μέσο όρο. Η ανάγκη για ουσιαστική επιμόρφωση παραμένει έντονη – ιδιαίτερα στις μικρότερες επιχειρήσεις. Γίνεται η συζήτηση πως ο Φάρος, το επερχόμενο εργοστάσιο τεχνητής νοημοσύνης που κατασκευάζεται στην Ελλάδα, στοχεύει να ωφελήσει κατά κύριο λόγο τις μικρομεσαίες επιχειρήσεις.
Η τεχνητή νοημοσύνη χρησιμοποιείται, αλλά από λίγους
Η τεχνητή νοημοσύνη είναι η αιχμή του δόρατος στον ψηφιακό μετασχηματισμό. Και όμως, το 2024, μόλις 13,48% των επιχειρήσεων στην ΕΕ ανέφεραν ότι χρησιμοποιούν τεχνολογίες AI – αν και το ποσοστό αυτό αυξήθηκε σε σχέση με το 2023.
Στις χώρες με τη μεγαλύτερη χρήση ξεχωρίζουν η Δανία (27,6%), η Σουηδία (25,1%) και το Βέλγιο (24,7%).
Αντίθετα, η Ρουμανία (3,07%), η Πολωνία (5,9%) και η Βουλγαρία (6,47%) είναι στις τελευταίες θέσεις. Η Ελλάδα κατατάσσεται κάτω από το μέσο όρο της ΕΕ με 9,81%.
Η τεχνητή νοημοσύνη είναι εδώ. Αλλά χρησιμοποιείται ακόμη από τους λίγους – και σχεδόν αποκλειστικά από τις μεγαλύτερες και τεχνολογικά πιο ώριμες επιχειρήσεις.
Οι ψηφιακές ανισότητες επιμένουν
Η εικόνα δεν περιορίζεται στις επιχειρήσεις. Το 77% των Ευρωπαίων πολιτών ψωνίζουν online, ενώ η Ελλάδα κατατάσσεται σε ενδιάμεσες θέσεις. Το 72% χρησιμοποιεί online banking, αλλά και εδώ οι ηλικιακές ανισότητες είναι έντονες: μόλις ένας στους δύο πολίτες 65-74 ετών χρησιμοποιεί ηλεκτρονικές τραπεζικές υπηρεσίες.
Αντίστοιχα, το 47% των Ευρωπαίων που χρησιμοποιούν το διαδίκτυο επισκέπτονται ιστοσελίδες δημοσίων υπηρεσιών – στην Ελλάδα, το ποσοστό είναι χαμηλότερο, ιδίως στους μεγαλύτερους ηλικιακά πολίτες.
Το ψηφιακό μέλλον έρχεται – αλλά όχι για όλους
Τα στοιχεία της Eurostat συγκλίνουν σε ένα συμπέρασμα: η ψηφιακή Ευρώπη είναι εδώ, αλλά δεν είναι ίδια για όλους. Η γεωγραφία, το μέγεθος των επιχειρήσεων, η ηλικία των πολιτών και η πολιτική βούληση των κρατών καθορίζουν εν πολλοίς το ποιος ωφελείται και ποιος μένει πίσω.
Η Ελλάδα έχει σημειώσει πρόοδο, αλλά βρίσκεται χαμηλά σε πολλούς δείκτες: από τις δεξιότητες των πολιτών μέχρι την τεχνολογική ετοιμότητα των επιχειρήσεων. Η απόσταση αυτή δεν θα καλυφθεί με ευχολόγια, αλλά με ουσιαστικές επενδύσεις στην εκπαίδευση, την καινοτομία και την προσβασιμότητα. Όχι μόνο για λίγους, αλλά για όλους.
Άλλωστε, πρόσφατα υπογράμμισε ξανά ο ΟΗΕ τη σημασία του να δούμε την τεχνητή νοημοσύνη ως ένα δημόσιο αγαθό για το κοινό καλό.
Γιατί η ψηφιακή μετάβαση είναι εδώ – το ερώτημα είναι ποιοι μπορούν θα γίνουν μέτοχοί της και ποιοι θα μείνουν στο περιθώριο.
