Οι ευθύνες του Πρωθυπουργού και των απλών πολιτών στο σκάνδαλο των παράνομων αγροτικών επιδοτήσεων
1 Το αξιακό σύστημα των πολιτών δεν άλλαξε
Ο Γάλλος κοινωνιολόγος P. Bourdieu έλεγε χαρακτηριστικά ότι η πολιτική ηθική δεν εγγράφεται αυτόματα στην ανθρώπινη φύση. Γιατί κάνω αυτήν την αναφορά;
Γιατί στην υπόθεση των παράνομων επιδοτήσεων από τον Ελληνικό Οργανισμό Πληρωμών και Κοινοτικών ενισχύσεων (ΟΠΕΚΕΠΕ) εμπλέκονται μεταξύ των άλλων και απλοί πολίτες (ή αγρότες ψηφοφόροι του σημερινού κυβερνώντος κόμματος ή και άλλων κομμάτων ), οι οποίοι με την τέλεση του εγκλήματος της απάτης έβλαπταν τα ευρωπαϊκά ταμεία με ποικίλους τρόπους.
Κάνοντας λ.χ. αβάσιμες δηλώσεις γεωργικών εκτάσεων ή διπλές και τριπλές καταμετρήσεις κοπαδιών (σε τέτοιο σημείο μάλιστα, ώστε η Κρήτη να έχει συνολικά 7.000.000 εκατομμύρια αιγοπρόβατα)!
Και όλα αυτά για να λαμβάνουν παράνομα τις ευρωπαϊκές επιδοτήσεις.
Υπό την έννοια τούτη είχαμε να κάνουμε με ένα «καθετοποιημένο σύστημα διαφθοράς», όπου συμμετείχαν και ανώτερα πολιτικά πρόσωπα (Υπουργοί) και μεσαία στελέχη του κρατικού μηχανισμού και απλοί ψηφοφόροι των οποίων το αξιακό σύστημα, δυστυχώς, από ότι φαίνεται δεν άλλαξε καθόλου (μετά από τα δύσκολα χρόνια της συνολικής κρίσης την οποία πέρασε η χώρα μας).
Επομένως κάποιοι από τους Έλληνες πολίτες δεν θέλησαν ποτέ να κατανοήσουν αυτό το οποίο έλεγε ο Ζίγκμουντ Φρόιντ στο έργο του για «την Ερμηνεία των ονείρων» (μέσω της αναφοράς την οποία έκανε στο απόσπασμα του Ρωμαίου ποιητή Βιργιλίου, με άλλα λόγια στο Acheronta movebo).
Τι σήμαινε αυτό το απόσπασμα στο οποίο έκανε αναφορά ο Φρόιντ;
Σήμαινε, ότι είναι απαραίτητο να ανατρέπουμε κάθε ημέρα τις διεφθαρμένες πρακτικές της ζωής μας (ή να αλλάζουμε τους εαυτούς μας).
Αυτό δεν κατάλαβαν οι πολλοί απλοί πολίτες που εμπλέκονται σε αυτή την υπόθεση διαφθοράς.
2 Οι ευθύνες του πρωθυπουργού και από πότε γνώριζε ότι είχε ενεργοποιηθεί ένα τέτοιο καθετοποιημένο σύστημα παράνομων αγροτικών ενισχύσεων
Πολιτική ευθύνη του πρωθυπουργού
Μέσα σε αυτό το πλαίσιο είναι απαραίτητο να αναφέρουμε το ακόλουθο μέγεθος :
Η ενδεχόμενη εμπλοκή πολιτικών προσώπων- Υπουργών σε αυτή την υπόθεση διαφθοράς, αποκαλύφθηκε από τις νόμιμες άρσεις του απορρήτου των επικοινωνιών πολλών στελεχών του ανωτέρου Οργανισμού τα οποία έρχονταν σε τηλεφωνική επικοινωνία με τους Υπουργούς ή τα άλλα στελέχη της Κυβέρνησης, ώστε τελικά «το ευρωπαϊκό χρήμα να διοχετεύεται παράνομα προς την επιθυμητή κατεύθυνση».
Και είναι γνωστό ότι με τον πρόσφατο ν. 5002/2022 (άρθρο 6) η «νόμιμη παρακολούθηση» των τηλεφώνων κάποιων προσώπων είναι δυνατό να διενεργηθεί μόνο με αιτιολογημένο Βούλευμα του αρμόδιου Δικαστικού Συμβουλίου .
Ας υποθέσουμε, λοιπόν, ότι κατόπιν αιτήματος της Ευρωπαϊκής Εισαγγελικής Αρχής παρακολουθούνταν νόμιμα οι συνομιλίες τις οποίες διεξήγαγαν κάποια στελέχη του ΟΠΕΚΕΠΕ.
Και ας υποθέσουμε επίσης, ότι τυχαία σε ένα πρώτο επίπεδο είχαν αποκαλυφθεί και οι συνομιλίες τις οποίες είχαν τα στελέχη τούτα με ένα Υπουργό, χωρίς να παρακολουθείται ο ίδιος ο Υπουργός (τυχαίο δικονομικό εύρημα).
Ωστόσο, κανείς δεν γνωρίζει, αν σε ένα μεταγενέστερο στάδιο, η ίδια η Ευρωπαϊκή Εισαγγελική Αρχή δεν είχε ζητήσει και την άρση του τηλεφωνικού απορρήτου ορισμένων Υπουργών.
Όμως για να αρθεί το απόρρητο των επικοινωνιών με τον ανωτέρω νόμο των Υπουργών ( άρθρο 8) απαιτείται αίτημα από την ΕΥΠ (Μυστικές Υπηρεσίες) και συναίνεση από τον Πρόεδρο της Βουλής .
Γιατί κάνω αυτή την αναφορά ;
Γιατί μου φαίνεται πολύ δύσκολο ο Πρωθυπουργός να μην είχε ενημερωθεί – με τον ένα ή τον άλλο τρόπο- έγκαιρα για την υπόθεση τούτη των παράνομων αγροτικών ενισχύσεων και υπό την έννοια αυτή η πολιτική του ευθύνη είναι αναμφισβήτητη και μεγάλη κατά την αξιολογική μου κρίση.
Η ποινική ευθύνη του πρωθυπουργού;
Μου φαίνεται αντίθετα πολύ δύσκολο να καταφαθεί- σε αυτό το στάδιο τουλάχιστον- μια «ποινική» μορφή συνέργειας του πρωθυπουργού «δια παραλείψεως» σε κακουργηματική απιστία σε βάρος των συμφερόντων της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
Και κάνω αυτή την αναφορά , γιατί στα «δια παραλείψεως τελούμενα εγκλήματα» απαιτείται να συντρέχει η ιδιαίτερη νομική υποχρέωση του αυτουργού για την αποτροπή του κινδύνου (άρθρο 15 του Ποινικού Κώδικα).
Και το ερώτημα είναι το ακόλουθο:
Που άραγε θα ήταν δυνατό να θεμελιωθεί η ανωτέρω νομική υποχρέωση του Πρωθυπουργού για να αποτρέψει τον κίνδυνο (ώστε να αποφύγουν οι Υπουργοί του την εμπλοκή τους στις παράνομες ευρωπαϊκές επιδοτήσεις);
Στη γενική πρωθυπουργική εποπτεία παρακολούθησης των έργων των Υπουργών;
Δεν το νομίζω (ή τουλάχιστον είναι πολύ δύσκολο κάτι τέτοιο ή σχεδόν αδύνατο) από τη στιγμή μάλιστα κατά την οποία ο ΑΠ σε άλλη απόφαση του (1566/2011) είχε απαιτήσει σε πρόσωπα με ευρέα καθήκοντα να αιτιολογείται επαρκώς και εξειδικευμένα η ιδιαίτερη νομική τους υποχρέωση.
3 Αν επιστέψουν τα χρήματα των παράνομων επιδοτήσεων εξαλείφεται το αξιόποινο της πράξης;
Τέλος, έχει ανακύψει και ένα άλλο πρόβλημα. Ποιο;
Αν αυτοί που κατηγορούνται για κακουργηματική απάτη ή απιστία εναντίον των οικονομικών συμφερόντων της Ευρωπαϊκής ένωσής δείξουν έμπρακτη μετάνοια και επιστρέψουν τα χρήματα των παράνομων επιδοτήσεων εξαλείφεται το αξιόποινο της πράξης τους, υπό τους όρους του άρθρου 405 του Ποινικού Κώδικα;
Κατά τη γνώμη μου ναι. Έχει υποστηριχθεί όμως από κάποιες εισαγγελικές προτάσεις ότι το αξιόποινο δεν εξαλείφεται , ακόμη και αν επιστραφούν τα χρήματα, γιατί μια τέτοια επιστροφή δεν αφορά το Ελληνικό Δημόσιο, αλλά την περιουσία της Ευρωπαϊκής Ένωσης!
Πιστεύω, ότι έχουμε να κάνουμε με μια λανθασμένη άποψη γιατί αυτή η προσέγγιση υπονοεί δικαιοπολιτικά ότι η προστασία των συμφερόντων της Ευρωπαϊκής Ένωσης έχει μεγαλύτερη σημασία σε σχέση με την προστασία της περιουσίας του Ελληνικού Δημοσίου (όπου η έμπρακτη μετάνοια εξαλείφει το αξιόποινο).
Και κάτι τέτοιο είναι εντελώς εσφαλμένο.
Το συμπέρασμα; Η υπόθεση διαφθοράς των παράνομων αγροτικών ενισχύσεων έδειξε καθαρά, ότι η πολύπλευρη κρίση που πέρασε η χώρα
μας επί μια δεκαετία δεν άλλαξε καθόλου ούτε το αξιακό σύστημα των επαγγελματιών της πολιτικής, ούτε το αξιακό σύστημα των πολιτών!
Ο Γρηγόρης Καλφέλης είναι καθηγητής της Νομικής Σχολής στο ΑΠΘ kalfelis@law.auth.gr
