Ενα πράγμα του έμεινε μαράζι: η κατάκτηση ενός Ευρωπαϊκού. Η προσφορά, όμως, του «ξανθού» Ιωαννίδη, στο Λιμάνι υπήρξε απείρως μεγαλύτερη από τις κούπες. Και η διαπρεπής του θέση στην ερυθρόλευκη αιωνιότητα, καθ’ όλα άξια.
Στον παλιό ηλεκτρικό πίνακα του Σταδίου Ειρήνης και Φιλίας, ο χρόνος έστεκε «παγωμένος» στα 7» από τη λήξη. Φάουλ στον Αγγέλου, βολές, 1+1, αλλά… ποιος ν’ ασχοληθεί; Ούτε καν αυτός, ο «πατριάρχης» της απαίτησης. Ορθιος, με σηκωμένα τα μανίκια του κάθιδρου πουκάμισου και το γούρικο Καρέλια Special (δυο τζούρες, σβήσιμο) αφημένο στο κατάχαμο τασάκι, είχε ήδη υψώσει χέρια, χειροκροτώντας δικαιωμένος 12.000 λαού σε καθεστώς ρυθμικού παροξυσμού. «Ιω-α-ννί-δης…».
Εμοιαζε με νεύμα. Λήξης ενός/του ντέρμπι. Ηταν. αλλά κατά τι παραπάνω: αρχής μιας νέας εποχής.
Σάββατο, 28 Σεπτέμβρη του ’91. Πρεμιέρα Α1, Ολυμπιακός – Αρης 67-59. και οι πιστοί ανέκραξαν: «Ο βασιλιάς (Αρης) απέθανε, ζήτω ο (νέος) βασιλιάς!». Για το ελληνικό μπάσκετ τίποτα δεν ήταν, πλέον, όπως πριν. Η «αυτοκρατορία» του Θρύλου μόλις άρχιζε – σε ένα υπέροχα συμβολικό τερτίπι του μοιραίου, απέναντι στον τέως «αυτοκράτορα». Εχοντας, ξανά, φαρδιά – πλατιά στην ούγια της την ίδια υπογραφή: του Γιάννη Ιωαννίδη…
Η σφραγίδα του γράφτηκε με πάθος. Μια σχέση αληθινής αγάπης με το κοινό
Ορίζοντας δύο εποχές
Το να συνδέσεις τ’ όνομά σου με μια περίοδο συλλογικής επιτυχίας, είν’ αυταπόδεικτα σπουδαίο. Το να ορίσεις μια εποχή, τεράστιο. Το να το πράξεις back to back, ό,τι, εν τέλει, διαχωρίζει τον «μεγάλο» από τον μύθο. Πόσοι (το) μπορούν; Ελάχιστοι. Ενας, υπήρξε ο «ξανθός».
Αν, σε συλλογικό επίπεδο, ο μέγας Αρης (με τα 7 σερί πρωταθλήματα, τα τρία χρόνια κι οκτώ μήνες ελληνικού αήττητου και… τις ερημωμένες Πέμπτες μιας χώρας στον δρόμο για Γάνδη, Μόναχο, Σαραγόσα), υπήρξε το απόλυτο μπασκετικό επίτευγμα της δεκαετίας του ’80, ο Ολυμπιακός των 90s κατεγράφη ως η συναρπαστική συνέχεια της προσωπικής του «εργογραφίας». Και, το πιο σημαντικό, εκ νέου επιδραστική σ’ ένα ευρύτερο μπασκετικό πλαίσιο, πέρα από το στενά συλλογικό.
Ο Αρης του Ιωαννίδη (focus, 1984-91) υπήρξε αυτός που «έμαθε» μπάσκετ την Ελλάδα, εκτόξευσε το λαϊκό ενδιαφέρον. Ο Ολυμπιακός του Ιωαννίδη (1991-96), αυτός που του άλλαξε «πρωτεύουσα»: από Θεσσαλονίκη, Κέντρο. Πυροδοτώντας την ενίσχυση και του έτερου μεγάλου πόλου (Παναθηναϊκός).
Το plus της περιπτώσεως; Η σημασία εκείνου του δημιουργήματος για τον συνολικό ολυμπιακό οργανισμό. Μη λησμονούμε πού βρισκόμαστε: στο μεσοκάρδι των (ποδοσφαιρικών) «πέτρινων χρόνων» και της πολυετούς δοκιμασίας των ερυθρόλευκων αντοχών. Δεν «έχτισε» μια ομάδα που, απλά, κέρδισε τίτλους ή «κατάπιε» την Ευρώπη ο «ξανθός». Αλλά, που, πρώτιστα, σε δύσκολους, στριφνούς καιρούς, κράτησε το λάβαρο ψηλά. Και τούτο δε μετριέται μ’ αριθμούς. Νιώθεται. Και τραγουδιέται. Ενίοτε, μέσ’ από αυτοσχέδια στιχουργήματα, μεστά ευγνωμοσύνης: «Ποτέ μην έρθει η στιγμή ν’ αφήσεις το Λιμάνι, θα σ’ αγαπάμε μια ζωή Ιωαννίδη Γιάννη…».
Από Μάη Μάη (1991), σε Μάη (1996)
Το δεύτερο μισό (η υπόσχεση) τηρήθηκε, εις τους αιώνας των αιώνων. Το πρώτο (η ευχή), θυσιάστηκε στους αναπότρεπτους κανόνες της ζωής: αιώνιο, τίποτα. Ιδίως, σε περιπτώσεις συνύπαρξης ετών δύο τόσο ισχυρών προσωπικοτήτων, όπως αυτός και ο Σωκράτης Κόκκαλης. Ο διοικητικός – οικονομικός άξονας του θάματος.
Για τους σημερινούς 50something, εκείνη η αποχαιρετιστήρια συνέντευξη, 21 Μάη του ’96, στο «Intercontinental», με το δακρυσμένο, «δεν θα έφευγα, αν με ήθελαν» και την, στ’ απόνερα του σοκ, στιγμιαία αγωνία μπόλικων «μα, υπάρχει Ολυμπιακός χωρίς τον Ιωαννίδη;» (την τόσο υπερβολική, αλλά κι ενδεικτική της ταύτισής του μ’ εκείνη την ομάδα – όνειρο), θ’ αποτελεί πάντα έν’ «αγκάθι» των μετεφηβικών αναδρομών τους. Κι ο απόλυτος βιωματικός ορισμός του λήμματος «ψυχρολουσία»…
Τρεις, μόλις, μέρες πριν. Η θριαμβευτική κατάκτηση του τρίτου πρωταθλήματος, σερί. Το μυθικό 75-38 του πέμπτου τελικού με τον Παναθηναϊκό. Η, στην ολυμπιακή συνείδηση, «απομυθοποίηση» των Παρισίων. Ο Πειραιάς, στα κόκκινα. Τ’ απόλυτο ζενίθ. Και το εμφατικό ναδίρ! Απότομα. Σαν κλείσιμο διακόπτη. Πέντε χρόνια πριν, η «διαδρομή» ήταν ανάποδη…
Ανοιξη του ’91. Η αυλαία της Α1 (1990-91) βρίσκει τον Ολυμπιακό στην αποπνιχτική 8η θέση. Κι εκτός Ευρώπης. Ελάχιστοι ασχολήθηκαν. Βαστούσε χρόνια ο μαρασμός, σχεδόν… τον είχαν συνηθίσει. Σ’ αυτό το ίδιο κλίμα άρχισε και ο σχεδιασμός της επομένης. Με ήδη «κλεισμένο», νέο τεχνικό, τον Σπύρο Φώσκολο.
Ωσπου έσκασε η «βόμβα»: η είσοδος Κόκκαλη. Και πριν αλέκτορα φωνήσαι, νέα «έκρηξη»: άκυρο ο Φώσκολος, deal με τον Ιωαννίδη (κατά τας… γραφάς, με κρίσιμο τον ρόλο του Γιώργου Σαλονίκη). Τον αρχιτέκτονα του Αρη, που τον τελευταίο χρόνο είχε επιλέξει να ιδιωτεύσει. Ηταν 20 Μάη. Ορόσημο…
Την ώρα που η μπασκετική Ελλάς παλεύει να αντιληφθεί πού το πήγαιναν στον Πειραιά, ο «ξανθός» όριζε ρητά τ’ αξονικά θέσφατα της «αναγέννησης». Πρώτον, ισχυρή διοίκηση. Υπήρχε.
Δεύτερον, έλεγε, μια μεγάλη ομάδα έπρεπε να παίζει σε μεγάλο γήπεδο. Δεκτόν. Το απαρχαιωμένο «Παπαστράτειο» έφευγε, το ΣΕΦ, με νωπές ακόμη τις μνήμες του ’87, άνοιγε πόρτες. Και τρίτον, παίκτης – ηγέτης. Βρέθηκε. Στο πρόσωπο του, άρτι αφιχθέντος από το Σαν Αντόνιο, Ζάρκο Πάσπαλι (αν και, σε πρώτο χρόνο, είχε «παίξει» ισχυρά η περίπτωση του Αμερικανού Ροντ Στρίκλαντ).
Και οι υπόλοιποι; Ελληνες. Ηδη υπάρχοντες (Καμπούρης, Παπαδάκος, Ελληνιάδης, Αγγέλου, Σιγάλας κ.λπ.) συν κάποιες προσθήκες. Με πρώτη (συνολικά, της νέας εποχής) του Αντώνη Σταμάτη, από τον Πανελλήνιο. Εφθαναν; «Για πρώτη “πράξη”, ναι», η επωδός Ιωαννίδη, που είχε ήδη στον νου του τις… ζυμώσεις. Σύνολο συμπαγές, σκληρό, με τον Ζάρκο, επιθετικά, ακρογωνιαίο λίθο και τους υπόλοιπους γρανάζια μιας… πολεμικής μηχανής, κατά τα ζητούμενα της πρώιμα αναγνωσθείσας τάσης των καιρών: της άμυνας – μπετόν.
Το αποτέλεσμα, εκπληκτικό. Διαψεύδοντας τις πιο ευοίωνες προβλέψεις και μ’ έναν Πάσπαλι σε κατάσταση οργιώδη (πρώτος σκόρερ της Λίγκας, με 33,7 πόντους μ.ό.), ο Ολυμπιακός μετατρέπει το 9-13 της προηγούμενης regular season σε 18-4, το όγδοο πάτωμα σε δεύτερο και, τελικά, σε τελικό (1-4 από τον ΠΑΟΚ). Και ήταν μόνο η αρχή…
Εντός (μόλις) διετίας, με μελετημένες κινήσεις ποιοτικής ενίσχυσης (Τάρλατς, Τόμιτς, Μπέρι, Φασούλας, Τάρπλεϊ κ.λπ.) και την περιβόητη «άμυνα Ιωαννίδη» να εξελίσσεται σε total must, ο Ολυμπιακός όχι μόνο αγκαλιάζει την ελληνική κορφή (τα back to back Πρωταθλήματα ’93 κι ’94), αλλά μπήγει σημαία και στα ευρωπαϊκά ψηλά. Κι αν την πρώτη σεζόν (1992-93), σε μια ήδη υπερβατική διαδρομή, το Final Four, του… ΣΕΦ, χάθηκε για ένα μοιραίο πάτημα γραμμής του Ζάρκο στο Λιμόζ, η απώλεια του Τελ Αβίβ (1994), στον τελικό με Μπανταλόνα, με το once in a century τρίποντο του Τόμπσον, το αδιανόητο black out των τελευταίων λεπτών και την ακονισμένη pre game μυθολογία, δεν ξεπεράστηκε ποτέ.
Το restart μιας αυτοκρατορίας. Και μια εποχή που γράφτηκε με ιδρώτα και χαρακτήρα, τον οποίο εμφύσησε ο «ξανθός» στον Ολυμπιακό. Εδώ με τον Εντι Τζόνσον
Το μαράζι του
Ηταν η καλύτερη ομάδα της Ευρώπης εκείνος ο Ολυμπιακός, των Ζάρκο – Τάρπλεϊ. Τ’ άξιζε. Του ’πρεπε. Μα, το ’χασε. Το αυτό και την επόμενη (1995, Σαραγόσα), από την καλύτερη, πάντως, Ρεάλ – και τον μεγάλο Εντι Τζόνσον αντί, πλέον, του Ζάρκο. Το ’θελε η μοίρα; Οι θεοί; Εφταιγε η πίεση – του χρεώθηκε – που «έπνιγε» του παίκτες; Το «σερβικό λόμπι», που συνήθιζε να… αναθεματίζει;
Ετούτο πάντως, το μπαράζ χαμένων Final Four / τελικών (3+2 με Αρη – Ολυμπιακό συν ένας ακόμη, το ’98, με ΑΕΚ) και η μη κατάκτηση μιας ευρωπαϊκής κούπας θα ’στεκε πάντα το μεγάλο του μαράζι. Καρφί σε ανοιχτή πληγή. Που (ναι μεν μαλάκωσαν, αλλά) ουδέποτε «έσβησαν» (άλλο το ζύγι τους, σαφώς) τα ακόμη δύο πρωταθλήματα (1995 και 1996, με Ρίβερς) ή η θριαμβευτική του αυλαία (το ιστορικό +37 απέναντι στον Μάλκοβιτς).
Το γεγονός πως, για τον Ολυμπιακό, η κατάρα θα ’σπαγε με μια, ουσιαστικά, «δική του» ομάδα, την πρώτη κιόλας σεζόν μετά την αποχώρησή του (1997, Ρώμη) και δη, μ’ έναν… έτερο άσπονδο Σέρβο στο τιμόνι (Ιβκοβιτς), μοιάζει μ’ εκείνα τα σενάρια (τα δύστροπα, εν προκειμένω, για την αμιγώς προσωπική βίβλο του «ξανθού»), που ξέρει να φτιάχνει μόνο η ζωή.
Λέγεται ότι αυτός – η κατάκτηση μιας Euroleague – ήταν κι ο κύριος λόγος, που το ’99 θ’ άφηνε στα κρύα του λουτρού τον Γιαννακόπουλο (και στη γωνιά τα περασμένα με τον Κόκκαλη) και θα επέστρεφε Λιμάνι. Πλέον, όμως, είχαν αλλάξει πολλά. Το μπάσκετ, ο (αφελληνισμένος) Ολυμπιακός, ο ανταγωνισμός. Ο ίδιος. Κι έλυσε, νωρίς.
Για τη συνολική οικονομία του μύθου του, αδιάφορο. Είχε κατακτήσει προ πολλού βαρβάτους ουρανούς (και μια περίοπτη θέση στην ερυθρόλευκη αιωνιότητα), για να του μείνει ίχνος.
Αυτός. Ο ασύλληπτα προληπτικός – κι ας μην το παραδεχόταν. Της μαύρης γάτας, του σακακιού – τοτέμ, των γουρλήδων (ή γκαντέμηδων) δημοσιογράφων, του εσκεμμένου τρακαρίσματος στον δρόμο για το ξενοδοχείο… Αυτός. Ο «αληθινός Μακεδών», ο παλαιοπατριώτης «τουρκοφάγος», με τις λεπτές, εικαστικές ευαισθησίες. Ο τσαντίλας, ο γκρινιάρης, ο ξεροκέφαλος δογματικός, ο σχεδόν προκλητικός – αλλά με την καρδιά μικρού παιδιού. Που, ως αντίπαλος, αγαπούσες να μισείς (αλλά… θα πλήρωνες, για να ’χεις στην ομάδα σου) κι αν ήσουν ο… Σιγάλας, κάποιο βράδυ στο Τρεβίζο, θ’ ακόνιζες προσοχές, μήπως και φας κάνα μπουκάλι κατακέφαλα (αλλά, την ίδια ώρα, θα σκιζόσουν για την πάρτη του, ξέροντας, όχι απλά τι, ως παίκτης, του χρωστάς, αλλά και πως στα δύσκολα θα ’ταν ο πρώτος, που θα ’μπαινε ασπίδα «στα παιδιά του»)…
Αυτός. Ο «ξανθός αρχάγγελος» μιας ολόκληρης ερυθρόλευκης εποχής. Ο μεγάλος, Γιάννης Ιωαννίδης (1945-2023)…
